بەڵێ دوا خستنی قه‌رز بردنه‌وه بۆ خاوه‌نه‌كه‌ی غه‌یبه‌ت كردن و سزادانی قه‌رزاره‌كه حه‌ڵاڵ ده‌كات
ئه‌گه‌ر كه‌سێكی قه‌رزار توانای هه‌بوو ئه‌و قه‌رزه‌ی كه له لایه‌تی بیداته‌وه و نه‌یدایه‌وه و ئه‌مڕۆ و به‌یانی ده‌كرد و دوای ده‌خست به بێ عوزر ئه‌وا دروسته بۆ خاوه‌ن قه‌رزه‌كه غه‌یبه‌تی قه‌رزاره‌كه بكات و بڵێ سته‌م و زوڵمی لێم كردووه و دروستیشه شكاتی بكات و حه‌بس و زیندانی و به‌ندی بكات و تۆڵه‌ی خۆیی لـێبسێنێته‌وه ، هه‌روه‌ها دروستیشه خه‌ڵكانی تری لـێ ئاگادار بكاته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی پاره و ماڵی خۆیانی نه‌ده‌نێ به قه‌رز .
عَنْ الشَّرِيدِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (ﷺ) قَالَ : ((لَيُّ الْوَاجِدِ يُحِلُّ عِرْضَهُ وَعُقُوبَتَهُ))(1).
واته : ئه‌و كه‌سه‌ی كه توانای هه‌یه قه‌رز بداته‌وه به‌ڵام نایداته‌وه و دوای ده‌خات ئه‌مه غه‌یبه‌ت كردن و سومعه‌ت شكاندن و سزا دان و تۆڵه لـێسه‌ندنه‌وه‌ی حه‌ڵاڵ ده‌كات .
قال العلماء : "يُحِلُّ عِرْضَهُ" : أي شكايته بأن يقول ظلمنـي أو يُحذر غيرهُ منهُ كي لا يعطوهُ أموالـهم .
وعقوبته : أي سجنه وحبسهُ وتعزيرهُ .
وقال الـحافظ : (وَاسْتُدِلَّ بِهِ عَلَى مَشْرُوعِيَّةِ حَبْسِ الْمَدِينِ إِذَا كَانَ قَادِرَاً عَلَى الْوَفَاءِ تَأْدِيبَاً لَهُ وَتَشْدِيدَاً عَلَيْهِ ، وَبِقَوْلِهِ : "الْوَاجِد" عَلَى أَنَّ الْمُعْسِرَ لَا يُحْبَسُ)(فتح الباري : (5 / 78)).
============
(1) صحيح سنن أبـي داود رقم (3628) وصحيح سنن النسائي رقم : (4689) ، وقد رواهُ البخاري تعليقاً فـي صحيحه انظر الفتح : (5 / 78) .
بۆ زانیارى زیاتر کتێبی : (حوكم و ئادابەكانى قەرزدان و قەرزكردن و قەرزدانەوە لە ژێر تیشكى ئایەتە پیرۆزەكانى قورئان و فەرموودە صەحیحەكان دا ) لە نوسینى (مامۆستا محمد عبدالرحمن) بخوێنەوە
وهرگرتنی ڕههن له بهرامبهر قهرزدا دروستە؟ئایا پاره گۆڕینهوه به قه‌رز دهبێت به ڕیبا؟گواستنهوهی قه‌رز له گهردنی كهسێكهوه بۆ سهر گهردنی كه‌سێكی تر دروستە؟گەر پیاوێک لەبەر قەرز زیندانی کرا ، ئایا پێویستە لەسەری دوای دەرچوونی لەزیندان قەرزەکە بداتەوە یاخود قەرزەکەی لەسەر لادەچێت ؟ئه‌گه‌ر كهسێك به هۆی كارهساتێكهوه كهوته ژێر قهرزهوه خاوەن قەرزەکان دەتوانن سجنى بکەن و داواى حەقى خۆیان بکەن؟
