ئەو دوعا و زیکرانە کامانەن کە تایبەتن بە کاتى سەفەر کردن و گەڕانەوە لەسەفەر لەگەڵ ماناکانیان بە کوردی؟
1- نزای سوار بوونى سەیارە یان هەر ئامێرێکى تری گواستنەوە
- «بِسْمِ اللهِ, الْحَمْدُ للهِ [سُبْحانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ (13) وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ ]الْحَمْدُ للهِ, الْحَمْدُ للهِ, الْحَمْدُ للهِ, اللهُ أَكْبَرُ, اللهُ أَكْبَرُ, اللهُ أَكْبَرُ, سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي, فَإِنَّهُ لاَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ أَنْتَ»(1)(2).
واته: (به‌ناوی خودا ، سوپاس و ستایش بۆ خودا، پاك و بێگه‌ردی بۆ ئه‌و خودایه‌ی، كه‌ئه‌مه‌ى بۆ ڕامكردوین (موسه‌خه‌ر كردووین) و ئێمه‌ش ده‌سلێتمان نه‌بوو به‌سه‌ریدا، به‌ڕاستی له‌دوا ڕۆژیشدا هه‌ر بۆ لای ئه‌و خودایه‌ده‌گه‌ڕێینه‌وه، سوپاس و ستایش بۆ خودا، سوپاس و ستایش بۆ خودا، سوپاس و ستایش بۆ خودا، خودا گه‌وره‌ترینه، خودا گه‌وره‌ترینه، خودا گه‌وره‌ترینه، پاك و بێگه‌ردی بۆ تۆ خودایه‌به‌ڕاستی من سته‌م و زوڵمم له‌ده‌روونی خۆم كردووه، سا لێم خۆش ببه، به‌ڕاستی كه‌سێك نییه، كه‌له‌تاوانه‌كان خۆش ببێت، جگه‌له‌تۆ) .
2- نزای گه‌شت (سه‌فه‌ر)
- «اللهُ أَكْبَرُ, اللهُ أَكْبَرُ, اللهُ أَكْبَرُ, [سُبْحانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ (13) وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ ]اللَّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُكَ فِي سَفَرِنَا هَذَا الْبِرَّ وَالتَّقْوَى, وَمِنَ الْعَمَلِ مَا تَرْضَى, اللَّهُمَّ هَوِّنْ عَلَيْنَا سَفَرَنَا هَذَا وَاطْوِ عَنَّا بُعْدَهُ, اللَّهُمَّ أَنْتَ الصَّاحِبُ فِي السَّفَرِ, وَالْخَلِيفَةُ فِي الأَهْلِ, اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ وَعْثَاءِ السَّفَرِ, وَكَآبَةِ الْمَنْظَرِ, وَسُوءِ الْمُنْقَلَبِ فِي الْمَالِ وَالأَهْلِ» ئةطةر گه‌ڕانه‌وه‌له‌گه‌شت ئه‌مه‌ی بۆ زیاد ده‌كه‌ن: «آيِبُونَ, تَائِبُونَ, عَابِدُونَ, لِرَبِّنَا حَامِدُونَ»(3) .
واته: (خودا گه‌وره‌ترینه، خودا گه‌وره‌ترینه، خودا گه‌وره‌ترینه، پاك و بێگه‌ردی بۆ ئه‌و خودایه‌ی، كه‌ئه‌مه‌ى بۆ ڕامكردوین (موسه‌خه‌ر كردووین) و ئێمه‌ش ده‌سڵاتمان نه‌بوو به‌سه‌ریدا، به‌ڕاستی له‌دوا ڕۆژیشدا هه‌ر بۆ لای ئه‌و خودایه‌ده‌گه‌ڕێینه‌وه، خودایه‌ئێمه‌له‌م گه‌شته‌ماندا داوای چاكه‌و خۆ پارێزی و ئه‌و كرده‌وانه‌ت لێده‌كه‌ین، كه‌تۆ پێی ڕازیت، خودایه‌ئه‌م گه‌شته‌مان بۆ ئاسان بكه‌و دووریه‌كه‌یمان بۆ نزیك بكه‌ره‌وه، خودایه‌تۆ پاریزه‌رمانبه‌له‌م گه‌شته‌ماندا و خانه‌واده‌كه‌شمان بپارێزه، كه‌جێمان هێشتوون، خودایه‌من په‌نات پێده‌گرم له‌ناڕه‌حه‌تی گه‌شت و شتێك، كه‌ناڕه‌حه‌تمان بكات و خراپ گه‌ڕانه‌وه‌بۆ ماڵ و خێزان، (گه‌ڕاینه‌وه‌به‌په‌شیمانی له‌تاوان، هه‌روه‌ها به‌په‌رستش بۆ خودا و سوپاس و ستایش كاریشین بۆ په‌روه‌ردگارمان)) .
3- نزای چونه ناو گوند و شار
- «اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَمَا أَظْلَلْنَ, وَرَبَّ الأَرْضِيْنَ السَّبْعِ وَمَا أَقْلَلْنَ, وَرَبَّ الشَّيَاطِيْنَ وَمَا أَضْلَلْنَ, وَرَبَّ الرِّيَاحِ وَمَا ذَرَيْنَ, أَسْأَلُكَ خَيْرَ هَذِه الْقَرْيَةِ وَخَيْرَ أَهْلِهَا, وَخَيْرَ مَا فِيَهَا, وَأُعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا, وَشَرِّ أَهْلِهَا, وَشَرِّ مَا فِيْهَا»(4) .
واته: (خودایه‌په‌روه‌ردگاری حه‌وت ئاسمانه‌كان و ئه‌وه‌یش، كه‌به‌رزت كردۆته‌وه، په‌روه‌ردگاری حه‌وت زه‌ویه‌كان و ئه‌وه‌یش، كه‌له‌سه‌ریه‌تی، په‌روه‌ردگاری شه‌یتانه‌كان و ئه‌وه‌یش، كه‌گومڕایه‌و سه‌رت لێ شێواندووه، په‌روه‌ردگاری بایه‌كان ئه‌وه‌یش، كه‌ده‌یبات، داوای خێر و باشه‌ی ئه‌م گونده‌ت لێده‌كه‌م و خێر و باشه‌ی خه‌ڵكه‌كه‌ی و ئه‌وه‌یش، كه‌تێیدایه، هه‌روه‌ها په‌نات پێده‌گرم له‌زه‌ره‌ر و زیانی ئه‌م گونده‌و زه‌ره‌ر و زیانی خه‌ڵكه‌كه‌ی و ئه‌و زه‌ره‌ر و زیانه‌ش، كه‌تێیدایه) .
4- نزاى چوونە بازاڕ
- «لاَ إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ, لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ, يُحْيِي وَيُمِيتُ، وَهُوَ حَيٌّ لاَ يَمُوتُ, بِيَدِهِ الْخَيْرُ, وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»(5)(6) .
واته: (هیچ په‌رستراوێك نییه، كه‌شایسته‌ی په‌رستن بێت، جگه‌له(الله)ی تاك و ته‌نیای بێ هاوه‌ڵ نه‌بێت، موڵك و سامان و ستایش بۆ ئه‌وه، زیندوو كه‌ره‌وه‌و مرێنه‌ره‌و زیندووه‌و نامرێت و خێر و چاكه‌ش به‌ده‌ستی ئه‌وه‌و به‌سه‌ر هه‌موو شتێكیشدا به‌توانا و به‌ده‌سه‌ڵاته) .
5- نزای پێ هه‌ڵكه‌وتنی ئاژه‌ڵ له‌كاتی سواریدا
- «بِسْمِ اللهِ»(7) .
واته: (به‌ناوی خودا) .
6- نزای گه‌شتیار بۆ نیشته‌جێ
- «أَسْتَوْدِعُكُمُ اللهَ الَّذِي لاَ تَضِيْعُ وَدَائِعُهُ»(8) .
واته: (ده‌تان سپێرم به‌و خودایه‌ی، كه‌سپارده‌به‌فیڕۆ نادات) .
7- نزای نیشته‌جێ بۆ گه‌شتیار
- «أَسْتَوْدِعُ اللهَ دِيْنَكَ, وَأَمَانَتَكَ, وَخَوَاتِيْمَ عَمَلِكَ»(9) .
واته: (ئاین و ئه‌مانه‌ت و كۆتایی كرده‌وه‌كانت به‌خودا ده‌سپێرم) .
- «زَوَّدَكَ اللهُ التَّقْوَى, وَغَفَرَ ذَنْبَكَ, وَيَسَّرَ لَكَ الْخَيْرَ حَيْثُ مَا كُنْتَ»(10) .
واته: (خودای گه‌وره ته‌قوات (11) زیاد بكات و له‌تاوانه‌كانت خۆش ببێت و خێر و چاكه‌شت بۆ ئاسان بكات جا له‌هه‌ر شوێنێك بیت) .
8- (الله أكبر) و (سبحان الله) كردن له‌كاتی ڕێكردنی گه‌شتدا
- جابری كوڕی عبد الله ده‌فه‌رمووێت: «ئێمه‌كاتێك، كه‌سه‌رده‌كه‌وتین (الله أكبر)مان ده‌كرد و كاتێكیش، كه‌داده‌به‌زین (سبحان الله)مان ده‌كرد» (12)(13) .
9- نزای گه‌شتیار ئه‌گه‌ر پارشێوی به‌سه‌ردا هات
- «سَمَّعَ سَامِعٌ بِحَمْدِ اللهِ, وَحُسْنِ بَلاَئِهِ عَلَيْنَا، رَبَّنَا صَاحِبْنَا, وَأَفْضِلْ عَلَيْنَا عَائِذًا بِاللهِ مِنَ النَّارِ»(14) .
واته: (بیسه‌ری ئه‌م وته‌یه‌گه‌یاندی به، جگه‌له‌خۆی و هاوشێوه‌ی ئه‌مه‌ی ده‌گوته‌وه‌بۆ ئاگاداری له‌سه‌ر ویرد خوێندن و نزاكردن له‌پارشێودا، خودایه‌بمان پارێزه‌و فه‌زڵ و گه‌وره‌یی خۆتمان به‌سه‌ردا بڕژێنه‌به‌به‌خشینه‌كانت و هه‌موو خراپه‌یه‌كمان لێ دوور بخه‌ره‌وه، په‌نا ده‌گرین به‌خودا له‌ئاگری دۆزه‌خ) .
10- نزاكردن كاتێك، كه‌دابه‌زی بۆ شوێنێك له‌كاتی گه‌شت كردن یان له‌هه‌ر كاتێكی تردا
- «أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ»(15)(16) .
واته: (په‌نا ده‌گرم به‌وشه‌و ناوه‌ته‌واو و جوانه‌كانی خودا له‌خراپه‌و زیانی دروستكراوه‌كانی) .
11- ویردی گه‌ڕانه‌وه له گه‌شت
- «لەسەر هەموو بەرزاییەك دەڵێت (الله أكبر)و پاشان دەڵێت: (لاَ إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ, لَهُ الْمُلْكُ, وَلَهُ الْحَمْدُ, وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ, آيِبُونَ, تَائِبُونَ, عَابِدُونَ, لِرَبِّنَا حَامِدُونَ, صَدَقَ اللهُ وَعْدَهُ, وَنَصَرَ عَبْدَهُ, وَهَزِمَ الأَحْزَابَ وَحْدَهُ»(17)
واته: (هیچ په‌رستراوێك نییه، كه‌شایسته‌ی په‌رستن بێت، جگه‌له(الله)ی تاك و ته‌نیای بێ هاوه‌ڵ نه‌بێت، موڵك و سامان و ستایش بۆ ئه‌وه‌و به‌سه‌ر هه‌موو شتێكیشدا به‌توانا و به‌ده‌سه‌ڵاته، گه‌ڕاینه‌وه به‌په‌شیمانی له‌تاوان، هه‌روه‌ها به‌په‌رستش بۆ خودا و سوپاس و ستایش كاریشین بۆ په‌روه‌ردگارمان، خودا ڕاستی كرد له‌گه‌ڵ به‌ڵێنه‌كه‌یدا و به‌نده‌كه‌ی خۆی سه‌رخست و كۆمه‌ڵه‌ی بێ باوه‌ڕانیشی تێك شكاند) .
12- چی ده‌ڵێت له‌كات هاتنی خۆشیه‌ك یان ناخۆشیه‌ك
- «پێغه‌مبه‌ر (صلى الله علیه‌وسلم) كاتێك، كه‌شتێكی خۆش به‌ره‌و ڕووی بهاتایه‌ده‌یفه‌رموو: (الْحَمْدُ للهِ الَّذِي بِنِعْمَتِهِ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ) .
واته: (سوپاس و ستایش بۆ ئه‌و خودایه‌ی، كه‌به‌به‌خششی ئه‌وه‌هه‌موو چاكه‌كان ته‌واو و كامل ده‌بن) . هه‌روه‌ها كاتێكیش، كه‌شتێكی ناخۆش به‌ره‌و ڕووی بهاتایه‌ده‌یفه‌رموو: «الْحَمْدُ للهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ»(18) .
واته: (سوپاس و ستایش بۆ خودا له‌سه‌ر هه‌موو بار و دۆخێك)
وەرگیراوە لە کتێبی : قەڵای موسـوڵمان له ویردەكانی قورئان و سووننەتدا
وەرگێڕانی : پێشین عبد الله محمود پێشینی
[1] - أبو داود 3 / 34 والترمذي 5 / 501 وانظر صحيح الترمذي 3 / 156 {وصححه الألباني في صحيح سنن أبي داود (2324) وصحابي الحديث هو علي بن أبي طالب (رضي الله عنه)}.
[2] - سوننه‌ته له دوای خوێندنی ئه‌م ویرده تۆزێك پێ بكه‌نیت، چونكه پێغه‌مبه‌ری خودا (صلى الله علیه وسلم) له دوای خوێندنی پێكه‌نی، لێیان پرسی بۆچی پێده‌كه‌نیت، له وه‌لێدا فه‌رمووی: (خودای په‌روه‌ردگار ته‌عه‌ججوبی به‌وه دێت، كه به‌نده‌كه‌ی ده‌ڵێت: خودایه به ڕاستی من سته‌م و زوڵمم له ده‌روونی خۆم كردووه، سا لێم خۆش ببه، به ڕاستی كه‌سێك نییه، كه له تاوانه‌كان خۆش ببێت، جگه له تۆ) (والله أعلم) .
[3] - مسلم 2 / 998 {وصحابي الحديث هو بن عمر (رضي الله عنهما)}.
[4] - الحاكم وصححه ووافقه الذهبِي 2 / 100 وابن السني برقم 524 وحسنه الحافظ في تخريج الأذكار 5 / 154 قال ابن باز : ورواه النسائي بإسناد حسن = = انظر تحفة الأخيار ص 37 {وصححه الألباني في الصحيحة برقم (2759) وصحابي الحديث هو صهيب الرومي (رضي الله عنه)}.
[5] - الترمذي 5 / 291 والحاكم 1 / 538 وحسنه الألباني في صحيح ابن ماجه 2/21 وفي صحيح الترمذي 3 / 152 {وصحابي الحديث هو عمر بن الخطاب (رضي الله عنه)}.
[6] - له كۆتای فه‌رمووده‌كه‌دا هاتوه، كه هه‌ر كه‌سێك ئه‌م ویرده بخوێنێت ملیۆنێك چاكه‌ی بۆ ده‌نوسرێت و ملیۆنێك تاوانی له‌سه‌ر لاده‌چێت و ملیۆنێك پله‌ش به‌رز ده‌بێته‌وه .
[7] - أبو داود 4 / 296 وصححه الألباني في صحيح أبي داود 3 / 941 {وصحابي الحديث هو أسامة بن عمير (رضي الله عنه)}.
[8] - أحمد 2 / 403 وابن ماجه 2 / 943 وانظر صحيح ابن ماجه 2 / 133 {وحسنه الألباني في الصحيحة (2547) وصحابي الحديث هو أبو هريرة (رضي الله عنه)}.
[9] - أحمد 2 / 7 والترمذي 5 / 499 وانظر صحيح الترمذي 2 / 155 {وصححه الألباني في الصحيحة (16 و 2485) وصحابي الحديث هو بن عمر (رضي الله عنهما)}.
[10] - الترمذي وانظر صحيح الترمذي 3 / 155 {وحسنه الألباني في صحيح الجامع (3579) وصحابي الحديث هو أنس بن مالك (رضي الله عنه)}.
[11] - پێناسه‌ی ته‌قوا بریتیه له‌وه‌ی، كه ئه‌و شتانه‌ی خودا و پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی (صلى الله علیه وسلم) فه‌رمانیان پێكردووه جێبه‌جێی بكه‌یت و وازیش له قه‌ده‌غه كراوه‌كان بهێنیت (والله أعلم) .
[12] - البخاري مع الفتح 6 / 135.
[13] - ئه‌م ویرده تایبه‌ت نییه به سه‌فه‌ره‌وه، به‌ڵكو هه‌ر كاتێك، كه به شوێنێكی به‌رز و هه‌ورازدا سه‌ركه‌وتیت بڵێ: (الله أكبر) ، هه‌روه‌ها هه‌ر كاتێكیش، كه به شوێنێكی نزم و لێژدا دابه‌زیت بڵێ: (سبحان الله) (والله أعلم) .
[14] - مسلم 4 / 2086 ومعنى سمع سامع: أي شهد شاهد على حمدنا لله تعالى على نعمة وحسن بلائه. ومعنى سَمَّع سامع : بلغ سامع قولي هذا لغيره وقال مثله تنبيها على الذكر في السحر والدعاء . شرح النووي 17 / 39 {وصحابي الحديث هو أبو هريرة (رضي الله عنه)}.
[15] - مسلم 4 / 2080 {وصحابية الحديث هي خولة بنت حكيم (رضي الله عنها)}.
[16] - هه‌ر كه‌سێك ئه‌م ویرده بخوێنێت هیچ شتێك زیانی پێ ناگه‌یه‌نێت، تا وه‌كوو له شوێنه‌كه‌ی نامێنێت و ده‌ڕوات .
[17] - پێغه‌مبه‌ر (صلى الله علیه وسلم) ئه‌م ویرده‌ی ده‌خوێند كاتێك، كه له جه‌نگ، یان له حه‌ج، یان له عومره بگه‌ڕایه‌وه ، البخاري 7 / 163 ومسلم 2 / 980 {وصحابي الحديث هو بن عمر (رضي الله عنه)}.
[18] - أخرجه ابن السني في عمل اليوم والليلة والحاكم وصححه 1 / 499 وصححه الألباني في صحيح الجامع 4 / 201 {وصحابية الحديث هي عائشة (رضي الله عنها)}.
ئێمە ڕۆژانە دەچینە سەرئاو و دەست نوێژ دەگرین ئایا چ زیکرێک سوننەتە بکەین؟چۆنێتى زیکر کردنى پێغه‌مبه‌ری خودا (صلى الله علیه وسلم) زیکر و دوعاى بیستنی خوێندنی كهڵهشێر و زهڕینی گوێدرێژ و وەڕینى سەگلەکاتى دەرچوون و گەڕانەوەمان بۆ ماڵ سوننەتە چ زیکرێ بخوێنین؟زیکرەکانى کاتى خەوتن کامانەیە و ماناى زیکرەکانیش بە کوردی چیە؟
