بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە ، وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا ، وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.

1_ پەروەردگار بە قورئانێكی گەورە‌و مەزنی وەسف كردووە:
هەروەك دەفەرموێت:[ وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعًا مِنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ]^(١).
  واتە: [بێگومان ئێمە حەوت ئایەتەكەى سوورەتى فاتیحە و ئەم قورئانە گەورەیەشمان پێدایت، كە تەواوكەرى گشت كتێبەكانى ترى خواى گەورەیە كە دایبەزاندۆتە سەر پێغەمبەران سەلامى خوایان لێ بێت]
     ئەم قورئانە پیرۆزە ئەوەندە گەورەیە، كە ئەگەر بێتو دابەزێنرایە بۆ سەر چیایەك لە چیا ڕەق و پتەوەكان، خۆى پێ ڕانەدەگیراو پارچە چارچە و وورد و خاش دەبوو! هەروەك الله جلّ جلاله دەفەرموێت:[ لَوْ أَنْزَلْنَا هَذَا الْقُرْآنَ عَلَى جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خَاشِعًا مُتَصَدِّعًا مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ]^(٢) واتە: [ئەگەر ئەم قورئانەمان دابەزاندایە سەر كێوێك، كە دركى كردبا بەوەى تیایەتى، ئەو دەمە دەتبینى بەكزی و پارە پارە بوویی لە ترسى خوا! كەوابوو ئەى ئادەمیزادەكان ئێوە بیرێ بكەنەوە، لەخوا بترسن و تەنها قورئان بكەنە بەرنامەى خۆتان، ئێمە ئەم نمونانە لە قورئاندا بەچەند شێوە و وێنەیەك دێنینەوە بۆخەڵكى، بەڵكو بیربكەنەوە و تێبگەن و بەكوێرانە نەچن بەسەر قورئاندا].
شێخ (عبدالرزاق بن عبدالمحسن البدر) خواى گەورە خۆی و باوكى بپارێزێت، دەربارەى ئەم ئایەتە پیرۆزە فەرمویەتى: (وجعل هذا مثلا للناس ليبيَن لهم عظمة القرآن وقوَة أثره)^(٣). واتە: (خواى پەروەردگار ئەم نمونەیەى باس كردووە، تا خەڵكى گەورەیی و كاریگەرى زۆرى قورئانى پیرۆزیان بۆ ڕوون ببێتەوە).

2_ قورئانێكی موبارەكە‌و خێری زۆری تێدایە:
خواى گەورە دەفەرموێت:[ كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ]^(٤) واتە: [ئەم قورئانە كتێبێكى پیرۆزە، دامانبەزاند بۆتۆ ئەى محمد  ﷺ ، تا ئەوانە لە ئایەتەكانى ڕابمێنن و فامیدە و ژیرەكانیش ئامۆژگاری لێ وەربگرن].
 ئیمامى (البغوي) بەڕەحمەت بێ لە تەفسیرى (مُبارَك)دا دەفەرموێت: (كَثِيرٌ خَيْرُهُ وَنَفْعُهُ)^(٥). واتە: (خێرو سودى زۆری تێدایە).

3_ ئەم قورئانە ڕێنیشاندەرە بۆ لەخواترس‌و پارێزكاران، ڕێنیشاندەریشە بۆ هەموو خەڵكی:
خواى پەروەردگار دەفەرموێت:[ ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ] ^(٦) واتە: [ئەم قورئانە پیرۆزە هیچ گومانێكى تێدا نیە، كە لەلایەن خواى گەورەوە هاتووە، وە نور و ڕێنیشاندەرە بۆ موسوڵمانە پارێزكارەكان].
هەروەها دەفەرموێت:[ شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ]^(٧) واتە: [مانگى ڕەمەزان ئەو مانگەیە، كە قورئانى تێدا دابەزێنراوەتە خوارەوە، كە نور و ڕێنیشاندەرە بۆ هەموو خەڵكیى، وە چەندین بەڵگە و نیشانەى زۆر ڕونى تێدایە بۆ شارەزایی ڕێى هەق و جیاكردنەوەى ڕاست و ناڕاست].

4_ بەهۆى قورئانى پیرۆزوەیە، كە كەسانێك دەبنە باشترینى خەڵكى:
پێغەمبەرى خوا ﷺ دەفەرموێت: (خَيْرُكُمْ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ وَعَلَّمَهُ)^(٨) واتە: (باشترینتان ئەو كەسەیە كە خۆى فێری قورئان دەكات و خەڵكى تریش فێر دەكات).

5_ بەهۆى قورئانەوەیە، كەسانێك پلەو پایەیان بەرز دەبێتەوە و كەسانێكیش پلەیان نزم دەبێتەوە:
پێغەمبەر  ﷺ  فەرمویەتى: (إِنَّ اللهَ يَرْفَعُ بِهَذَا الْكِتَابِ أَقْوَامًا، وَيَضَعُ بِهِ آخَرِينَ)^(٩). واتە: (بەدڵنیاییەوە خواى گەورە بەهۆى ئەم قورئانە پیرۆزەوە كەسانێك بەرز دەكاتەوە و كەسانێكیشى پێ دادەگرێت).
ئیمامى (القُرْطُبي) لە ڕاڤەى [إِنَّ اللهَ يَرْفَعُ بِهَذَا الْكِتَابِ]دا فەرمویەتى: واتە (خواى گەورە بەرزى دەكاتەوە و ڕێزى لێ دەنێت، ئەوەش بەهۆى گرنگى پێدانى ئەو كەسەیە بە قورئانى پیرۆز و فێر بوون و شارەزابوونى^(١٠) و كردەوە پێكردنیەتى).
هەروەها لە ڕاڤەى (وَيَضَعُ)دا فەرمویەتى: واتە (خواى گەورە ڕێزى لێ نانێت و بچوكى دەكاتەوە لە دونیا و قیامەتدا، ئەوەش بەهۆى وازهێنانى ئەو كەسەیە لە قورئان و شارەزانەبوون و كردەوە نەكردنە پێی)^(١١).
شێخ (ڕەبیع بن هادي) خوا بیپارێزێت فەرمویەتى: (فمن ارتفع بالقرآن رفعه الله-تبارك وتعالى-، لا بمجرد الحفظـ، وإنما بالفهم الصحيح، والعمل الصادق الجاد)^(١٢) واتـە: (جا هەركەسێك بەهۆى قورئانەوە بەرزبێتەوە، خواى گەورە بەرزى دەكاتەوە، تەنها بەلەبەركردن نـا، بەڵكو بە تێگەیشتنێكى دروست و كردار پێكردنێكى ڕاستگۆى ڕاست).

6_ ئەم قورئانە پیرۆزە دەبێتە بەڵگە بۆ كەسانێك لە ڕۆژى دواییدا و بەهۆیەوە سەرفراز دەبن:
لە (أبو عَامِر)ى (الأَشْعَرِي)ەوە رضی الله عنه، پێغەمبەرى خوا ﷺ دەفەرموێت: (الْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَكَ، أَوْ عَلَيْكَ)^(١٣). واتە: (قورئانى پیرۆز دەبێتە بەڵگە بۆت، یان دەبێتە بەڵگە بەسەرتەوە).
بێگومان كاتێك لە ڕۆژى دواییدا، دەبێتە بەڵگە بۆ كەسێك و سودى لێ دەبینێت و پێى سەرفراز دەبێت، بە مەرجى ئەوەى كە لە دونیادا ناسیبێتى،  وە باوەڕی بە هەمووى هێنابێ و خوێندبێتیەوە و لێى تێگەیشتبێت و كردەوەشى پێكردبێت.
ئەگەرنا بە پێچەوانەوە ئەم قورئانە پیرۆزە ئەبێتە بەڵگە بەسەریەوە و كەسەكە شایستەى سزا دەبێت لە قیامەتدا، هەروەك شێخ (عَبْدُالْمُحسِن بن عباد) دەفەرموێت: (وَمَنْ لَمْ يَعْمَل بِالْقُرآنِ فَإِنَّهُ يَكون حُجَّة عَلَيهِ)^(١٤). واتە: (هەر كەسێك كە كردەوەى نەكردبێ بەقورئانى پیرۆز، ئەوە دەبێتە بەڵگە بەسەریەوە)^(١٥).
بێگومان گەورەیی و فەزڵى قورئانى پیرۆز هێندە زۆرە، كە كورتكردنەوەى لەم چەند خاڵەدا ئەستەمە! وە زانایان لە مێژەوە لەم بارەیەوە چەندین پەڕاو و كتێبی زۆریان نوسیوە^(١٦).
بۆیە لێرەدا هێندە بەسە كە بڵێین: بەسە بۆ گەورەیی قورئانى پیرۆز، كە كەلام و ووتەى خواى بەدیهێنەرى زەوى و ئاسمانەكانە، هەروەها بەسە بۆ گەورەیی قورئان، كە پەروەردگار بە فریشتەى وەحى (جبریل)ى ئەمیندا علیه السلام ناردوویەتى بۆ سەر باشترینى مرۆڤایەتى كە (محمد)ە  ﷺ ، لە باشترین كات و زەماندا، كە مانگى ڕەمەزانى پیرۆزە.

بۆ ئەم وەڵامە سود وەرگیراوە لە کتێبی : (نیعمەتی ڕەحمان لـە ڕونكردنەوەی بابەتە فیقهی ‌و عەقیدەییەكانی پەیوەست بە قورئـان) لە نوسین و ئامادەکردنى : د. هردی صدیق

(١) سورة: (الحجر) الآية: (87)
(٢) سورة: (الحشر) الآية: (21)
(٣) فقه الأدعية والأذكار: (2/69)
(٤) سورة: (ص) الآية: (29)
(٥) تفسير البغوي: (4/67) الناشر: دار إحياء التراث العربي –  بيروت. وقال الشيخ السعدي: (فيه خير كثير، وعلم غزير، فيه كل هدى من ضلالة، وشفاء من داء، ونور يستضاء به في الظلمات، وكل حكم يحتاج إليه المكلفون، وفيه من الأدلة القطعية على كل مطلوب، ما كان به أجل كتاب طرق العالم منذ أنشأه الله). تفسير السعدي: (1/712)
(٦) سورة: (البقرة) الآية: (2)
(٧) سورة: (البقرة) الآية: (185)
(٨) أخرجه البخاري في (كتاب فضائل القرآن)، باب (خيركم من تعلّم القرآن وعلّمه) رقم: (5027). قَالَ الطِّيبِيُّ أَيْ خَيْرُ النَّاسِ بِاعْتِبَارِ التَّعَلُّمِ وَالتَّعْلِيمِ). مرقاة المفاتيح شرح مشكاة المصابيح: (1453/4).
(٩) أخرجه مسلم في كتاب صلاة المسافرين، باب فضل من يقوم بالقرآن ويعلمه، برقم: (817)، وابن ماجه في المقدمة، باب فضل من تعلم القرآن وعلمه، برقم: (218)، والدارمي في كتاب فضائل القرآن، باب إن الله يرفع بهذا القرآن أقواماً ويضع آخرين، برقم: (3368).
(١٠) بێگومان زانستى بەسوود پلەى خەڵكى بەرز دەكاتەوە، هەر وەك شاعیر دەڵێت:
الْعِلْـمُ يَـرْفَـعُ بَيْتًـا لا عِمَادَ لَهُ ........  وَالْجَهْلُ يَهْدِمُ بَيْتَ الْعِزِّ والشَّرَفِ
زانست ماڵێك بەرز دەكاتەوە، كە تەنانەت پایەشى نەبێت
نەزانینیش خانوى بەهێز و شكۆدار سەرتاپا دادەڕمێنێت
(١١) المفهم: (5/314)
(١٢) مرحبا ياطالب العلم: ص (159) دار الميراث النبوي للنشر والتوزيع
(١٣) صحيح مسلم الطهارة: (223)، سنن الترمذي الدعوات: (3517)، سنن ابن ماجه الطهارة وسننها: (280)، مسند أحمد بن حنبل: (5/344)، سنن الدارمي كتاب الطهارة: (653).
(١٤) شرح سنن أبي داود: المؤلف: عبد المحسن بن حمد بن عبد المحسن بن عبد الله بن حمد العباد البدر: (3/177)
(١٥) وقال المباركفورى: أَيْ: (تَنْتَفِعُ بِهِ إِنْ تَلَوْتَهُ وَعَمِلْتَ بِهِ، وَإِلَّا فَهُوَ حُجَّةٌ عَلَيْك). تحفة الأحوذي: (9/350-351)
(١٦) لەوانە: كتێبی (فضائل القرآن ومعالمه وآدابه) لأبي عبيد القاسم بن سلام الهروي (ت 224)، كتێبی: (لمحات الأنوار في ثواب قارئ القرآن) للإمام أبي القاسم الغافقي (ت 619)، كتێبی: (التذكار في أفضل الأذكار) للإمام عبدالله محمد بن أحمد القرطبي (ت 671)