حوکمى شوبهاندنى خێزان به‌دایك و خوشك چیە بۆ نمونە پیاوێک بە خێزانى بڵێ تۆ وەکو دایکم واى؟: ماڵپەڕی وەڵامەکان
حوکمى شوبهاندنى خێزان به‌دایك و خوشك چیە بۆ نمونە پیاوێک بە خێزانى بڵێ تۆ وەکو دایکم واى؟

بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
«ظهار» یه‌كێكه‌ له‌و ووته‌و ده‌ربڕینانه‌ى سه‌رده‌مى نه‌فامى كه‌ ئه‌مڕۆ په‌یڕه‌و ده‌كرێ و له‌ناو موسڵماناندا بڵاوه‌، وه‌كو ئه‌وه‌ى پیاو به‌ خێزانى خۆى بڵێ « تۆ وه‌كو دایكم وای، یان تۆحه‌رام بی له‌سه‌رم وه‌كو چۆن دایكم لێم حه‌رامه‌ » .
ئه‌م ووشه‌ ى ده‌ربڕینه‌ ناشرینانه‌ و هاوشێوه‌ى ئه‌مانه‌ن شه‌ریعه‌ت به‌ قێزه‌ون و نابوتى داناوه‌، چونكه‌ زوڵم و سته‌مى تێداده‌رده‌كه‌وێ به‌رامبه‌ر به‌ ئافره‌ت.
وه‌خواى گه‌وره‌ ئه‌م كاره‌ى به‌وه‌ وه‌صف كردووه‌ كه‌ ده‌فه‌رمووێ: [الَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِنْكُمْ مِنْ نِسَائِهِمْ مَا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلاَّ اللاَّئِي وَلَدْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَيَقُولُونَ مُنْكَراً مِنْ الْقَوْلِ وَزُوراً وَإِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ ]المجادلة: ٢
واته‌: « ئه‌وانه‌تان له‌ خێزانه‌كانیان «ظهار»ئه‌كه‌ن و پیان ده‌ڵێن: ئێوه‌ وه‌كو دایكمانن، ئه‌وان دایكیان نین، دایكى ئه‌وان ئه‌و ئافره‌تانه‌ن كه‌ ئه‌وانیان لێ بووه‌، وه‌ به‌ڕاستى ئه‌وه‌ى به‌ خێزانه‌كه‌ى خۆى بڵێ (وه‌كو دایكم وای) ئه‌و قسه‌یه‌كى نابه‌جێ و درۆیه‌كى ناپه‌سه‌ندى كردووه‌ ».
وه‌ شه‌ریعه‌تى پیرۆزى ئسلام كه‌فاره‌تێكى قوسی بۆئه‌و حاڵه‌ته‌ داناوه‌، كه‌فاره‌ته‌كه‌ى وه‌كو كه‌فاره‌تى كوشتنى كه‌سێكه‌ به‌هه‌ڵه‌، هاوشێوه‌ى كه‌فاره‌تى جووت بوونه‌ له‌گه‌ڵ خێزان له‌ مانگى ڕه‌مه‌زاندا .
جابۆیه‌ ئه‌و كه‌سه‌ى «ظهار» له‌ خێزانه‌كه‌ى بكات و ئه‌و قسانه‌ى به‌رامبه‌ر بكات، نابێت نزیكى خێزانى بكه‌وێ تاوه‌كو كه‌فاره‌ت و باجه‌كه‌ی ده‌دات .
خوداش خۆی باسی كه‌فاره‌ته‌كه‌ى كردووه‌ و ده‌فه‌رموێ :
[وَالَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَتَمَاسَّا ذَلِكُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ (*) فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّينَ مِسْكِيناً ذَلِكَ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌ ]المجادلة: ٣ - ٤ .
واته‌: « ئه‌وانه‌ى له‌خێزانه‌كانیان «ظهار» ئه‌كه‌ن، له‌ پاشان ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌و په‌شیمان ده‌بنه‌وه‌ له‌قسه‌ى خۆیان و ده‌یانه‌وه‌ى بیانكه‌نه‌وه‌ به‌ خێزانى خۆیان، ئه‌وه‌ پێش ئه‌وه‌ى بچنه‌ لایان ده‌بێ یه‌كێك له‌م سێ شته‌ بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى ببێته‌ كه‌فاره‌تى كاره‌كه‌یان» :

یه‌كه‌م:

[ فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَتَمَاسَّا ] المجادلة: ٣.
واته‌: « به‌نده‌یه‌ك ئازاد بكه‌ن، پێش ئه‌وه‌ى بگه‌ن به‌یه‌ك و تێكه‌ڵی ژن ومێردى بكه‌ن».

دووه‌م:

[فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَتَمَاسَّا ]المجادلة: ٤
واته‌: « ئه‌گه‌ر ئه‌و كه‌سه‌ كۆیله‌ى ده‌ست نه‌كه‌وت ئازادی بكات، ئه‌وا ده‌بێ دوو مانگ له‌سه‌ر یه‌ك به‌رِۆژوو بێ . به‌رله‌وه‌ى بگه‌ن به‌یه‌ك ».

سێ یه‌م:

[فَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّينَ مِسْكِيناً ] المجادلة: ٤

واته‌: « جائه‌وه‌ى نه‌یتوانى دوومانگ به‌ڕۆژوو بێ، با شه‌ست هه‌ژار له‌ ژه‌مێك خواردن تێربكات».

سەردان: ٥,٤٤٩ بەش: تەڵاق و جیابونەوە