خوای پەروەردگار لە ئایەتی (30)ی سورەتی (الْفُرْقَان)دا باسی ئەوەمان بۆ دەكات، كە پێغەمبەرمان ﷺ شەكوا‌و سكاڵایەكی گەورەی قەومەكەی (ئەوانەی كە موشریك بوون) لای خوای پەروەردگار كردووە، لەبەر ئەوەی قەومەكەی قورئانی پیرۆزیان هەجركردبوو، خوای گەورە دەفەرموێت: [ وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً] (30) (1)واتە: [پێغەمبەر ﷺ فەرموی: ئەی پەروەردگاری من قەوم‌و هۆزەكەم وازیان لەم قورئانە هێناوە‌و پشت گوێیان خستووە].
ئیمامی (محمد الأَمِيْنُ الشَّنْقِيْطِي) دەفەرموێت: (وَهَذِهِ شَكْوَى عَظِيمَةٌ، وَفِيهَا أَعْظَمُ تَخْوِيفٍ لِمَنْ هَجَرَ هَذَا الْقُرْآنَ الْعَظِيمَ، فَلَمْ يَعْمَلْ بِمَا فِيهِ مِنَ الْحَلالِ وَالْحَرَامِ وَالْآدَابِ وَالْمَكَارِمِ، وَلَمْ يَعْتَقِدْ مَا فِيهِ مِنَ الْعَقَائِدِ، وَيَعْتَبِرْ بِمَا فِيهِ مِنَ الزَّوَاجِرِ وَالْقَصَصِ وَالأمْثَالِ)(2 ).

واتە: (ئەم سكاڵایە زۆر گەورەیە‌و تیایدا گەورەترین ترساندن هەیە بۆ كەسێك، كە هەجری قورئانی مەزن بەكات‌و كردەوە نەكات بەوەی لە ناویدایە لە حەڵاڵ‌و حەرام‌و ئاداب‌و ڕەوشتەكان، وە بیروباوەڕی بەوانە نەبێت، كە تیایەتی لە بیروباوەڕ، وە پەند وەرنەگرێت لە باسی دۆزەخ‌و ئایەتە ترسێنەرەكان‌و چیرۆك‌و نمونەكان).
ئیمامی (البَغَوِی) بەڕەحمەت بێت لەتەفسیرەكەیدا فەرمویەتی: [ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً] (30) (يعني: مَتْرُوكًا فَأَعْرَضُوا عَنْهُ، وَلَمْ يُؤْمِنُوا بِهِ وَلَمْ يَعْمَلُوا بِمَا فِيهِ). ( 3)واتە: (واتاكەی: وازیلێهێنراوە‌و پشتیان لێی هەڵكردوە‌و باوەڕیان پێی نەدەهێنا‌و كردەوەشیان بەوەی ناوی نەكردووە).

واتای هەجركردنی قورئان
هەجر كردنی قورئانی پیرۆز لای پێشینانی چاكمان چەندین واتای جیاجیا لەخۆ دەگرێت‌و بە چەندین شێوازی هەمەجۆر پێناسەیان بۆ كردووە، كە دیارترینیان ئەمانەن:
1_ گومان بردن بەوەی، كە قورئانی پیرۆز بریتیە لە سیحر‌و شیعر‌و هاوشێوەی ئەوانە: ئەمەش تێگەیشتنی ئیمامی (مجاهید)‌و ئیمامی (النخعی)یە (4) ڕەحمەتی خوایان لێ بێت.
2_ پشت هەڵكردن‌و دووركەوتنەوە لە قورئانی پیرۆز‌و گوێ نەگرتن بۆی: ئەمەش تێگەیشتنی ئیمامی (ابن زید)‌و ئیمامی (ابن جریر)ە(5 )ڕەحمەتی خوایان لێ بێت.
3_ بەتەواوەتی وازهێنان لەقورئان‌و باوەڕ پێنەهێنانی‌و كردەوە پێ نەكردنی: ئەمەش تێگەیشتنی ئیمامی (ابن عباس)‌و ئیمامی (مقاتل)ە. ( 6) ڕەزا‌و ڕەحمەتی پەروەردگاریان لێ بێت.
هەروەها چەندین پێناسە‌و لێكدانەوەی تری بۆ كراوە، كە هەموویان واتای ئەوە دەگەیەنێت، كە هەجركردن كارێكی سەرزەنشت كراوە‌و ئەو كەسەش واز لە قورئانی پیرۆز دێنێت‌و هەجری دەكات لە زوڵمدا دەژی‌و هەر لە دونیاشیدا ژیانێكی پڕ لە تەنگ‌و ناڕەحەتی دەگوزەرێنێت.
جۆرەكانی هەجركردنی قورئان
پێشەوا (ابنُ القَیّم) رحمه الله لە كتێبی (الفوائد)دا پێنج جۆر لە جۆرەكانی هەجركردنی قورئانی پیرۆزمان بۆ باس دەكات‌و دەفەرموێت: (هجر الْقُرْآن أَنْوَاع:
أَحدهَا: هجر سَمَاعه وَالْإِيمَان بِهِ والإصغاء إِلَيْهِ
وَالثَّانِي: هجر الْعَمَل بِهِ وَالْوُقُوف عِنْد حَلَاله وَحَرَامه وَإِن قَرَأَهُ وآمن بِهِ
وَالثَّالِث: هجر تحكيمه والتحاكم إِلَيْهِ فِي أصُول الدّين وفروعه واعتقاد أَنه لَا يُفِيد الْيَقِين وَأَن أدلته لفظية لَا تحصّل الْعلم.
وَالرَّابِع: هجر تدبّره وتفهّمه وَمَعْرِفَة مَا أَرَادَ الْمُتَكَلّم بِهِ مِنْهُ.
وَالْخَامِس: هجر الإسْتِشْفَاء والتداوي بِهِ فِي جَمِيع أمراض الْقلب وأدوائها فيطلب شِفَاء دائه من غَيره ويهجر التَّدَاوِي بِهِ .
وكل هَذَا دَاخل فِي قَوْله : وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً (30) (7 ))(8 ).
واتە: (وازهێنان لە قورئان‌و پشت تێكردنی چەند جۆرێكی هەیە:
یەكەم: پشتی تێ‌ دەكات‌و گوێی بۆ ناگرێ‌و ئیمانی پێی ناهێنێت.
دووەم: پشتی تێ‌ دەكات‌و كاری پێ ناكات‌و گوێ ناداتە حەرام‌و حەڵاڵەكەی، ئەگەرچی خوێندبێشیەوە‌و ئیمانی پێی هێنابێت.
سێیەم: پشتی تێ‌ دەكات‌و حوكمی پێ ناكات لە هەموو ڕوویەكەوە، بڕوای وایە، كە ئەمە شتێكە تەنها وتەیە‌و باوەڕ پێكراو نیە.
چوارەم: پشتی تێ‌ دەكات‌و لێی ووردنابێتەوە، تا بزانێت خوای گەورە چی پێ مەبەستە.
پێنجەم: بۆ نەخۆشی دڵ‌و دەروون سودی لێ نابینێت‌و پشتی تێدەكات، بەڵكو ڕوو دەكاتە غەیری قورئان‌و سوود لە قورئان وەرناگرێت.
ئائەمانە هەر هەمووی لەم ئایەتەدا دەردەكەوێت: [ وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً] (30) ( 9))

لەم ووتەیەی پێشەوا (إبنُ القَیّم)دا ئەوەمان بۆ دەردەكەوێت، كە جۆرەكانی هەجركردن بریتین لەمانە:
1_ هەجركردنی قورئان بەهۆی نەخوێندنەوەیەوە.
2_ هەجركردنی قورئان بەهۆی گوێنەگرتن لێی.
3_ هەجركردنی قورئان بەهۆی تێڕانەمان‌و تێنەفكرین لێی
4_ هەجركردنی قورئان بەهۆی كردەوە پێ نەكردنی
5_ هەجركردنی قورئان بەهۆی حوكم پێ نەكردنی
6_ هەجركردنی قورئانی پیرۆز بەهۆی بەكارنەهێنانی وەك تەداوی‌و چارەسەری نەخۆشی، لەبەر ئەوەی قورئانی پیرۆز شیفایە، وەك خوای گەورە دەفەرموێت: ( وَنُنَزِّلُ مِنْ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ ) واتە: [ئێمە لەم قورئانە پیرۆزەدا گەلێك ئایەت‌و سورەت دادەبەزێنین، كە مایەی شیفا‌و چاك بوونەوەیە لە نەخۆشی‌و ڕەحمەت‌و میهرەبانیشە بۆ بڕوادار].

حوكمی هەجركردنی قورئان
ئیمامی (ابنُ القَیّم) دوای ئەوەی باسی جۆرەكانی هەجر كردنی قورئانی پیرۆز دەكات، دەربارەی حوكمی هەجركردن دەفەرموێت: (وَإِن كَانَ بعض الهجر أَهْون من بعض)(10 ).. واتە: (هەر چەندە هەندێك جۆری هەجر تاوانەكەی كەمتر‌و سوكترە لە هەندێكی تر).
هەجر كردنی قورئانی پیرۆز حوكمەكەی دەگۆڕێت، بەپێی جۆر‌و حاڵەتی هەجر كردنەكەو حاڵ‌و باری ئەو كەسەش كە هەجرەكە دەكات، بەڵام هەجر كردن بەهەر حاڵ‌و بارێك بێت‌و هەر كەسێك بیكات، هەر سەرزەنشت كراوە‌و موسوڵمان تاوانبار دەبێت، تاوانەكەشی بەپێی جۆری هەجرەكە دەگۆڕێت، هەندێك جۆری هەجر كردن هەیە كوفرە، هەندێكی تر هەیە تاوانە.
شێخی ئیسلام (ابْنُ تَیْمِیَّە) رحمه الله بەشێوەیەكی گشتی دەربارەی هەجر كردن دەفەرموێت: (مَنْ هَجَرَ الْقُرْآنَ فَهُوَ مِنْ أَعْدَاءِ الرَّسُولِ). واتە: (هەركەسێك قورئانی پیرۆزی هەجر كرد، ئەوا ئەو كەسە لە دوژمنانی پیغەمبەری خوایە ﷺ)(11 ).
بۆ ئەم وەڵامە سود وەرگیراوە لە کتێبی : (نیعمەتی ڕەحمان لـە ڕونكردنەوەی بابەتە فیقهی ‌و عەقیدەییەكانی پەیوەست بە قورئـان) لە نوسین و ئامادەکردنى : د. هردی صدیق

(1 ) سورة: (الفرقان) الآية: (30)، قال الإمام (محمد الأَمِيْنُ الشَّنْقِيْطِيُّ) رحمه الله: (مَعْنَى هَذِهِ الْآيَةِ الْكَرِيمَةِ ظَاهِرٌ، وَهُوَ أَنَّ نَبِيَّنَا ﷺ شَكَا إِلَى رَبِّهِ هَجْرَ قَوْمِهِ، وَهُمْ كُفَّارُ قُرَيْشٍ لِهَذَا الْقُرْآنِ الْعَظِيمِ، أَيْ: تَرَكَهُمْ لِتَصْدِيقِهِ وَالْعَمَلِ بِهِ) أَضْوَاءُ البَيَانِ فِي إِيْضَاحِ القُرْآنِ بِالقُرْآنِ: (6/48) طبعة دار الفكر.
( 2) أَضْوَاءُ البَيَانِ فِي إِيْضَاحِ القُرْآنِ بِالقُرْآنِ: (6/48) طبعة دار الفكر.
( 3) معالم التنزيل في تفسير القرآن = تفسير البغوي: (3/445) دار إحياء التراث العربي _بيروت
( 4) جامع البيان في تأويل القرآن (تفسير الطبري): (19/264)
( 5) جامع البيان في تأويل القرآن (تفسير الطبري): (19/264)
( 6) جامع البيان في تأويل القرآن (تفسير الطبري): (19/264)
( 7) سورة: (الفرقان) الآية: (30)
(8 ) الفوائد: (1/82)
( 9) سورة: (الفرقان) الآية: (30)
( 10) الفوائد: (1/82)، هەروەها پرسیار كرا لە زانایانی لیژنەی هەمیشەیی بۆ فەتوا دان، ئایا هەجر كردنی قورئان حوكمی چییە؟ وە ئایا حەرامە یان مەكروهە؟
لەوەڵامدا فەرمویانە : (أنزل الله القرآن للإيمان به وتعلمه وتلاوته وتدبره والعمل به وتحكيمه والتحاكم إليه والاستشفاء به من أمراض القلوب وأدرانها إلى غير ذلك من الحكم التي أرادها الله من إنزاله.
والإنسان قد يهجر القرآن فلا يؤمن به ولا يسمعه ولا يصغي إليه، وقد يؤمن به ولكن لا يتعلمه، وقد يتعلمه ولا يتلوه، وقد يتلوه ولكن لا يتدبره، وقد يحصل التدبر ولكن لا يعمل به، فلا يحل حلاله ولا يحرم حرامه ولا يحكمه ولا يتحاكم إليه ولا يستشفي به مما فيه من أمراض في قلبه وبدنه، فيحصل الهجر للقرآن من الشخص بقدر ما يحصل منه من الإعراض كما سبق) فتاوى اللجنة الدائمة للبحوث العلمية والإفتاء: (4/68، 69) من الفتوى رقم (8844) طبعة دار أولي النهى. الطبعة الأولى.
( 11) مجموع الفتاوى: (4/106)