موسڵمان لە كاتی سوجدە بردندا دەستەكانی پێش ئەژنۆكانی دەخاتە سەر زەوی
زانای پایەبەرز شێخ ئەلبانی رحمه الله لە كتێبی (چۆنێتی نوێژی پێغەمبەر ﷺ) سەبارەت بەم باسە دەفەرموێ :
پێغەمبەری خوا ﷺ " دەستەكانی پێش ئەژنۆكانی دەخستە سەر زەوی " ( 1 ) .
وە فەرمانیشی بەوە دەكرد و دەیفەرموو : " إذا سجد أحدكم ؛ فلا يبرك كما يبرك البعير ، وليضع يديه قبل ركبتيه " ( 2) ، واتە : ئەگەر هەركەسێك لە ئێوە سوژدەی برد ، با وەكو ووشتر نەكات ، بەڵكو دەستەكانی پێش ئەژنۆكانی بخاتە سەر زەوی .
وە دەیفەرموو : " إن اليدين تسجدان كما يسجد الوجه فإذا وضع أحدكم وجهه ؛ فليضع يديه ، وإذا رفع ؛ فليرفعهما " ( 3) ، واتە : دەستەكانیش سوژدە دەبەن هەروەكو چۆن ڕوومەت سوژدە دەبات ، جا ئەگەر یەكێك لە ئێوە نێوچاوانی دانا با دەستەكانیشی دابنێت ، و ئەگەر بەرزی كردەوە با دەستەكانیشی بەرزبكاتەوە .

پاشان شێخ ئەلبانى رحمه الله دەفەرموێ : ئەوەش بزانە : كە پێچەوانە بوونەوەی ووشتر لەوەی دەستەكان پێش ئەژنۆكان دابنرێت ، ئەوەیە كە ووشتر یەكەم جار ئەژنۆكانی دائەنێ‌ ، ئەژنۆكانیشی لە دەستیدان ، هەروەكو لە " لسان العرب " و جگە لەویشدا هاتووە لە پەرتوكەكانی زمانەوانیدا ، پێشەوا ( الطبرانـي ) یش ووتەیەكی هاوشێوەی ئەم ووتەیەی فەرمووە لە " مشكل الآثار " و " شرح معاني الآثار " ـدا ، هەروەها پێشەوا " الإمام القاسم السرقصطي " بە ڕەحمەت بێت ، ئەو پێشەوایە لە ( غريب الحديث : 2 / 70 / 1 ـ 2 ) دا بۆمان دەگێڕێتەوە بە سەندێكی ( صحیح ) لە ( أبو هريرة ) ـەوە كە فەرموویەتی : " لا یبركن أحد بروك البعیر الشارد " ، ئەم پێشەوایە فەرموویەتی : " ئەمە لە سوژدەدایە ، فەرموویەتی : خۆی بە یەك جار بەرنەداتەوە ـ هەروەكو چۆن ووشتری تاكی نائارامی شڵەژاو ئەنجامی دەدات ـ بەڵكو خۆی بەردەداتەوە بە ئارامی دەستەكانی پاشان ئەژنۆكانی دادەنێت ، فەرموودەیەكی ( مرفوع ) یش لەم بارەیەوە هاتووە ئەوەمان بۆ ئاشكرا دەكات " .
پاشان ئەو فەرموودەیەی سەرەوە دەگێڕێتەوە ، ئەوەی كە پێشەوا ( ابن القیم ) فەرموویەتی ووتەیەكی نامۆیە : " " إنه كلام لا يعقل ، ولا يعرفه أهل اللغة " ، ئەوەش ئەم ووتەیە ڕەت بكاتەوە ئەو پەرتۆكانەیە كە ئاماژەمان پێكردووە ، جگە لەوانەش زۆر سەرچاوەی تر هەن ، بابگەڕێنەوە بۆی وە بەتێر و تەسەلی باسم لەو شتە كردووە لە باسی وەڵام دانەوەم بۆ ( الشيخ التويجري) ، هیوام وایە بڵاوبێتەوە .
========
(1) ابن خزيمة ( 1/76/1 ) والدارقطني ، والحاكم وصححه ، ووافقه الذهبي ، وما عاضه من الحديث لا يصح ، وقد قال به مالك ، وعن أحمد نحوه كما في ( التحقيق : 108 / 2 ) لابن الجوزي ، وقد روى المروزي في ( مسائله : 1/147/1 ) بسند صحيح عن الإمام الأوزاعي قال : " أدركت الناس يضعون أيديهم قبل ركبهم " .
(2) أبو داود وتمام في ( الفوائد : ق ـ 1 / 108 ) والنسائي في ( الصغرى ) و ( الكبرى : 1 / 47 ـ مصورة جامعة الملك عبد العزيز في مكة ) بسند صحيح ، وصححه عبد الحق في ( الأحكام الكبرى : 1 / 54 ) وقال في ( كتاب التهجد : 1 / 56 ) : ( إنه أحسن إسناداً من الذي قبله ـ يعني : حديث الوائل المعارض له ـ بل هذا ـ مع مخالفته لهذا الحديث الصحيح والذي قبله ـ لا يصح من قبل إسناده ـ ، وكذلك ما في معناه ، كما بينته في ( الضعيفة : 929 ) و ( الإرواء : 357 ) .
(3) ابن خزيمة ( 1/79/2 ) وأحمد والسراج وصححه الحاكم ووافقه الذهبي ، وهومخرج في ( الإرواء : 313 ) .