نوێژی تۆبە كردن
پێویستە لەسەر موسڵمان سوور بێت لەسەر تەقوا ولەخواترسان و هەست كردن بە چاودێری خوا بەوەی نەكەوێتە ناو تاوانەوە, جا ئەگەریش تاوانێكی ئەنجام دا, بێ دواكەوتن دەستپێشخەری دەكات بۆ تۆبە و گەڕانەوە.
وە پێغەمبەری خوا ﷺ رێگەی داوە بە ئەنجامدانی ئەم نوێژە لەكاتی تۆبەكردندا.
عَنْ أَسْمَاءَ بْنِ الحَكَمِ الفَزَارِيِّ؛ قَالَ: سَمِعْتُ عَلِيًّا يَقُولُ: إِنِّي كُنْتُ رَجُلًا إِذَا سَمِعْتُ مِنْ رَسُولِ اللهِ ﷺ حَدِيثًا؛ نَفَعَنِي اللهُ مِنْهُ بِمَا شَاءَ أَنْ يَنْفَعَنِيَ بِهِ، وَإِذَا حَدَّثَنِي رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِهِ؛ اسْتَحْلَفْتُهُ، فَإِذَا حَلَفَ لِي؛ صَدَّقْتُهُ، وَإِنَّهُ حَدَّثَنِي أَبُو بَكْرٍ، وَصَدَقَ أَبُو بَكْرٍ؛ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ ﷺ يَقُولُ: مَا مِنْ رَجُلٍ يُذْنِبُ ذَنْبًا، ثُمَّ يَقُومُ فَيَتَطَهَّرُ، ثُمَّ يُصَلِّي، ثُمَّ يَسْتَغْفِرُ اللهَ؛ إِلَّا غَفَرَ اللهُ لَهُ، ثُمَّ قَرَأَ هَذِهِ الآيَةَ: ﴿وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَن يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَىٰ مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ ﴾ [سورەتی: آلعمران ئایەتی ژمارە: ١٣٥] (1).
واتە: لە ئەسمائی كوڕی حەكەمی فەزاریەوە ، دەڵێت: بیستم لە عەلیەوە كە دەیووت: من پیاوێك بووم كە فەرموودەیەكم لە پێغەمبەری خواوە ﷺ دەبیست خوای گەورە بەهۆی ئەوەوە سوودی پێم دەگەیاند ئەوەی دەیویست، وە ئەگەریش یەكێك لەهاوەڵان فەرموودەیەكی بۆم بگێڕایەوە ئەوا سوێندیم دەدا ، جا ئەگەر سوێندی بخواردایە, ئەوا بەڕاستم دەزانی, وە ئەبوبەكر فەرموودەیەكی بۆم گێڕاوە و ڕاستی كرد، ووتی لە پێغەمبەری خوام بیستووە ﷺ كە فەرموویەتی: " هیچ كەسێك نیە كە تاوانێك دەكات و پاشان هەڵدەستێت و دەستنوێژ دەگرێت و پاشان نوێژ دەكات و پاشان داوای لێخۆشبوون لەخوا دەكات ئیلا خوای گەورە لێی خۆش دەبێت و پاشان ئەم ئایەتەی خوێندەوە: ﴿وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَن يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَىٰ مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ ﴾ .
واتە: وه‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی كاتێك كه‌ كارێكی به‌دڕه‌وشتی و زینایه‌كیان كرد [أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ] یان زوڵمیان له‌ نه‌فسی خۆیان كرد به‌تاوان [ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ] زیكرو یادی خوای گه‌وره‌ ئه‌كه‌نه‌وه‌و داوای لێخۆشبوون له‌ خوای گه‌وره‌ ئه‌كه‌ن بۆ ئه‌و تاوانه‌ی كه‌ كردوویانه‌و له‌سه‌ری به‌رده‌وام نابن [وَمَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ] وه‌ كێ هه‌یه‌ له‌تاوان خۆشبێ جگه‌ له‌ خوای گه‌وره‌، ته‌نها خوای گه‌وره‌ له‌ تاوانه‌كان خۆش ئه‌بێ [وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا] وه‌ به‌رده‌وام نه‌بوونه‌ له‌سه‌ر ئه‌و كرده‌وه‌ خراپانه‌ی كه‌ كردوویانه‌ [وَهُمْ يَعْلَمُونَ (135)] وه‌ ئه‌وان ئه‌زانن ئه‌گه‌ر به‌رده‌وام بن گوناهبار ئه‌بن، یان ئه‌زانن ئه‌گه‌ر ته‌وبه‌ بكه‌ن خوا لێیان خۆش ده‌بێت .

سەچاوە : کتێبی (( نوێژە سوننەتەکان))
لە نوسینى شێخ محمد بن عمر بن سالم بازمول
===========
(1) حديث حسن: أخرجه الترمذي فِي كتاب الصلاة، باب ما جاء فِي الصلاة عند التوبة، حديث رقم (406) واللفظ له، وفِي كتاب التفسير، باب ومن سورة آل عمران، حديث رقم (3009)، وأبو داود فِي كتاب الصلاة، باب فِي الاستغفار، حديث رقم (1521)، وأخرجه مُختصرًا دون ذكر الآية ابن ماجه فِي كتاب إقامة الصلاة، حديث رقم (1395)، وبنحوه ابن حبان فِي (صحيحه) (2/389-390-الإحسان).
والحديث جوّد إسناده ابن حجر فِي ترجمة أسماء بن الحكم من (التهذيب)، وصححه العلامة أحمد شاكر فِي تَحقيقه للترمذي، وحسنه الألباني فِي (صحيح سنن الترمذي) (1/128)، وحسنه مُحقق (جامع الأصول) (4/390)، ومُحقق (الإحسان) (2/390).