بسم الله الرحمن الرحيم
إن الحمد لله نحمده ونستعينه ونستغفره ونعوذ بالله من شرور أنفسنا ومن سيئات أعمالنا من يهده الله فلا مضل له ومن يضلل فلا هادي له وأشهد أن لا إله إلا الله وأشهد أن محمداً عبده ورسوله.
أما بعد: زانراوە لاى هەموو موسلمانانى بەڕێز كە هەموو كردەوەیەك ئەبێ دوو مەرجى تێدا بەدى بهێنرێت، بۆ ئەوەى لە لایەن خــواى پەروەردگــــارەوە وەربگیرێت و لە دوارۆژیشدا پاداشتى لەسەر بداتەوە.
مەرجى یەكەم: ئەبێ كردەوەكە تەنها بۆ ڕەزامەندى خواى پەروەردگار ئەجام بدرێت وهیچ هاوەڵێكى تێدا بۆ بڕیار نەدرێت،خواى پەروەردگار فەرمویەتى: [ وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاء وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ ] (سورة البينة: 5).
واتە: تەنها فەرمانى ئەوەیان پێكراوە بەتاك وتەنهاى خوا بپەرستن ودیندارێتیان تەنها هەر بۆ ئەو بێت... هتد.
مەرجى دووەم: كردەوەكە بەپێ ى فەرمانى شەریعەتى ئیسلام پیرۆز بێت، واتە: بەپێى قورئانى پیرۆزو فەرمودە (صحيح) ەكانى پێغەمبەر بێ ﷺ كە فەرموویەتى: ((من أحدث في أمرنا هذا ما ليس منه فهو رد)) (رواه البخاري ومسلم)، وە لە ڕیوایەتى (مسلم) دا:((من عمل عملاً ليس عليه امرنا فهو رد))
ئەم دوو مەرجەیە دەبێ لە هەموو كردەوەیەكماندا هەبێ، چونكە ئەگەر وانەبێ كردەوەكە بە ڕووماندا دەدرێتەوە و خەسارۆمەندى دونیا و دوارۆژیش دەبین خوا پەنامان بدات.
براى موسڵمان، بەندەى خواناس: لە گەڵ ئەم دوو مەرجـەدا دەبێ ئەوە بزانین كــە هەر وەكو زانایانى (الأصول) فەرموویانە: (الأصل في العبادات البطلان)، واتە: بنچینە لە پەرستشەكاندا پوچەڵیە، بە واتایەكى تر: ئەگەر موسڵمانێك كردەوەیەك ئەنجام بدات ئێمە بە پوچەڵى دەزانین تاكو بەڵگەیەكمان بۆ ئەهێنێ لە قورئانى پیرۆز یان سوننەتى (صحيح) ى پێغەمبەرەوە ﷺ.
لە ژێر تیشكى ئەم پێشەكیە ئەمەوێ بڵێم: موسڵمانان بەهۆى بڵاوبونەوەى نەزانین و دوور كەوتنەوە لە دوو سەرچاوەكەى ئیسلام، ئەو سەرچاوانەى كە پێغمبەرى ئازیزمــان ﷺ دەربارەى فەرموویەتى: ((يا أيها الناسُ إني تركتُ فيكم ما إن اعتصمتم به فلن تضلوا أبداً: كتاب الله وسنتي)) (أخرجه الحاكم و البيهقي وقال الحلبي: هذا إسناد حسن).
وە تێـگەیشتن لێیان بەپێى ئارەزووى كەسانێـكى نـەزان ودوور كەوتنەوە لــــە تێگەشتنى پێشینە پیاو چاكەكانى ئەم ئوممەتە (السلف الصالح).
بیدعەیەكى زۆر بڵاو بووەتەوە بە ناو خەڵكانى دڵسۆز و ئیسلام وویستدا،بێ ئەوەى بەئاگابن لە ئاكام و ئەنجامى كردەوەكانیان، بۆیە بەپێویستم زانى ئەم نوسراوە بخەمە بەر دەستى موسڵمانانى یەك خواپەرست، و تێیدا هەندێك لەو كردەوە بیدعانەبخەمە ڕوو بۆ ئەوەى خــوا پەرستیەكـــانمان لەســـەر چاوڕۆشنى و بیناى بن، و دوور كــەوینەوە لــە هەموو كردارێكى تازە و بیــدعە كە واى لە موسڵمانـان كــــردووە سوننەتەكانى پێغەمبەر ﷺ پشت گوێ بخەن بە هۆیەوە و زۆریان لێ گومڕا بێت، چونكە هەروەكو لەپێشدا ئاماژەمان پێ كرد پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرمویەتى: (يا أيها الناس إني تركت فيكم...).
ئەو بیدعـانەش كە بە تەمام بە پشتیوانى خواى پەروەردگـار دەربارەیــان بدوێم هەموو تـایبەتن بە مانگى (ڕەجب) ى پیرۆز كـە یەكێكە لەو چوار مانگەى كــە خواى پەروەردگـار بە (الأشهر الحرم) ناوى بردوون هەر وەكـو لـــە ئایەتـى (36) ى سورەتى تەوبەدا هاتووە: [ إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِي كِتَابِ اللّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَات وَالأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ فَلاَ تَظْلِمُواْ فِيهِنَّ أَنفُسَكُمْ ] ، ئاشكراشە كە پێغەمبەرى خوا ﷺ سەبارەت بە بیدعە و بیدعەكاران فەرموویەتى: (من عمل عمـلاً ليس عليه أمرنا، فهو رد) (مسلم).

ووتەى زانایان سەبارەت بەو فەرموودانە كە دەربارەى ڕۆژوو و نوێژ هاتوون لــە مانگى (رِەجەب):
پێشەوا (ابن تيمية) ـ رەحمەتى خواى لێ بێ ـ فەرموویەتى
: ((وأمـا صوم رجب بخصوصه، فأحاديث كلها ضعيفة، بل موضوعة، لا يعتمد أهل العلم على شيءٍ منها، و ليست من الضعيف الذي يروى في الفضائل، بـل عامتها من الموضوعات المكذوبة)) (مجموع الفتاوى: 25 / 290 291).
واتە: بەڵام سەبارەت بە تایبەت كردنى ڕۆژوو بە مانگى ڕەجەب، ئەوا هەموو ئەو فەرموودانەى كە لەو بارەیوە هاتوون (ضعيف) ن ـ واتە: لاوازن ـ یان بەڵكو بگرە (موضوع) یشن ـ واتە: نراونەتە دەم پێغەمبەرى خواوە ﷺ ـ زانایان متمانە ناكەنە سەر هیچێكیان، لەو فەرمودە (ضعيف) انەش نین كە لە چاكەكاریەكاندا باس كرابن (واتە: فضائل الأعمال)، بەڵكو زۆرینەى لەو فەرموودە هەڵبەستراوانەیە كە نراونەتە دەم پێغەمبەرەوە ﷺ، فەرموودەى درۆن.
وە فەرموویەتى:((عامة الأحاديث المأثورة فيه ـ أي: رجب ـ عن النبي ﷺ كلها كذب)) (اقتضاء الصراط المستقيم:300).
واتە: زۆرینەى ئەو فەرموودانەى كە لەو بارەیەوە ـ واتە: مانگى ڕەجەب ـ كە لە پێغەمبەرى خواوە ﷺ هاتوون هەموویان درۆن.
وە پێشەوا (الساجي) لەم بارەیەوە فەرموویەتى:((كـان الإمام عبدالله الأنصاري شيخ خراسان لا يصوم رجب، وينهى عن ذلـك، ويقول: ما صحَّ في فضل رجب، ولا في صيامه عن رسول الله ﷺ وقد رويت كـراهة صومه عن جماعة من الصحابة منهم: أبو بكر و عمر رضي الله عنه)) (الباحث على إنكار الحوادث، لأبي شامة المقدسي: 71).
واتە: پێشەوا عبدالله ئەنصاري شیخى خوراسان مانگى ڕەجەب بە ڕۆژوو نەبوو، وە قەدەغەشى دەكرد لە یەكێك كە لەم مانگەدا بە رۆژوو بێت، وە دەیفەرموو: هیچ فەرموودەیەك نەسەلمێنراوە و جێگیر نەبووە لە پێغەمبەرى خواوە ﷺ سەبارەت بە چاكەى مانگى ڕەجەب،وە نەش سەبارەت بە چاكەى ڕۆژووگرتنەكەى، بەڵكو بە پێچەوانەوە بگرە زۆر ڕیوایەتمان پێگەیشتووە لە زۆر لە هاوەڵانیەوە كە سەبارەت بەوەى كە ڕۆژوو گرتنەكەى باش نەبێت، لەوانەش پێشەوایان ئەبو بەكر، عومەر رضي الله عنهم.
وەپێشەوا (الحافظ بـن حجر) فەرموویەتى:((لم يرد في فضـل شهر رجب، ولا في صيامه، وفي صيام شيء معين، ولا في صيام ليلة مخصوصة فيه حديث صحيح يصـلح للحجة، وقد سبقني في الجزم بذلك الإمام أبو إسماعيل الهروي الحافظ)) (تبيين العجب بما ورد في فضل رجب: 21).
واتە: هیچ فەرموودەیەكمان پینەگەشتووە لە پێغەمبەرى خواوە ﷺ سەبارەت بە چاكەى مانگى ڕەجەب،وە نەش سەبارەت بە چاكەى ڕۆژووگرتنەكەى، نەش سەبارەت بە بەشێكى دیارى كراوى، وە نەش سەبارەت بە ڕۆژووى ڕۆژێكى تایبەت لەو مانگەدا، فەرموودەیەكى (صحيح) هاتووە كە بشێت كە بكرێت بە بەڵگە، وە كەسەش كە پێشم كەوتبێت لەم ووتەدا پێشەوا (الحافظ أبو إسماعيل الهروي) ە.
براى خواناس: لەو وتانەى سەرەوە ئەوەمان بۆ ئاشكرائەبێ كە:
* هیـچ فەرموودەیەك سەبارەت بە تایبەت كردنى رۆژوو بـەم مانگـە،یـان بە ئەنجام دانى نوێژێكى تایبەت بە شەوانى ئەم مانگە نەهاتووە، بەڵكوو هەموو ئـەو فەرموودانەى لـەم بارەیەوە هاتوون هەمـووى دانـراو (موضوع)، و لاوازن (ضعيف).
* هاوەڵانى پێغەمبەر ﷺ و زانایانى ئیسلام رۆژووى ئەم مانگەیان نەگـرتووە، بەڵكو بگرە قەدەغەشیان كردووە لە سەر موسڵمانان كەتێیدا بەڕۆژوو بن.
براى بڕوادارم: ئەگەر وابێ پێویستە من وتۆى بەڕێزیش هیچ كاتێك هەوڵـى ئەوە نەدەین كردارێك تایبەت بكەین بـەم مانگەوە،چونكە لەوە دڵنیابە كە ئەگـەر ئەو كـارە كارێكى ڕەواو ڕاسـت بوایە ئەوا هاوەڵانى پێغەمبەر ﷺ پێشمان ئەكەوتن و زانایانى پایە بەرزى ئەهلى سـوننەت و جەماعەت ئەوەیـان بە باشترین شێوە بۆ ئاشكرا ئەكردین بۆیە ئامان نەكەى هەوڵى لادان بدەى لــە سونەتەكانى پێغەمبەر ﷺ و هاوەڵانى، و شوێنى رێچكە و رێباز و ئارەزووى ئارەزووپەرستان بكەوێ،خواى پەروەردگار فەرموویەتى [ وَمَن يُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدَى وَيَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءتْ مَصِيرًا ] (سورة النساء: 115)
رِۆژوو گرتنى (27) ى رەجەب و فەرموودەى (شهر بن حوشب):
یەكێك لەو بیدعانەى كە لە مانگى رەجەب دا بڵاوە، گرتنى (27) ى ئەم مانگەیە بە بەڵگەى ئەو فەرموودەیەى كە (شهر بن حوشب) دەیگێڕێتەوە كە تێیدا دەڵێ: ((من صـام السابع والعشرين من رجب كتب الله له صيام سنتين شهراً، وهو أول يوم نزل جبريل على محمد ﷺ الرسالة)).
بەڵام پێشەواى فەرموودەناس (أبو خطاب عمر بن حسن بن دحية) فەرموویەتى: ((هذا الحديث لا يصح)) (أداء ما وجب من بيان وضع الواضعين في رجب ـ بتحقيق الألباني: 55).
هەروەهــا (الحافظ ابن حجر) فەرموویەتى: ((وهذا موقوف ضعيف الإسناد)) (هەمان سەرچاوە: پەراوێز (1): 50 ـ 51).
كەواتە براى موسڵمان ئەم كردارە كردارێكى بێ بنەوا و بێ بەڵگەیە و نابێ موسڵمانان بە هیـچ شێوەیەك ئەنجامى بدەن.
یادى ڕوداوى (الإسراء والمعراج) وڕاستى رِوودانى لەم مانگەدا: 
پێشەواى فەرموودەناس (أبو الخطاب) ســەبارەت بە كاتى ڕودانـى (الإسـراء و المعراج) فەرموویەتى: ((وذكر بعض القصاص أن الإسراء كان في رجب !! وذلك عند أهل التعديل والتجريح عين الكذب)) (أداء ما وجب: 53 ـ 54).
واتە: هەندێك لە چیرۆك گێڕەوەكان وا دەگێڕنەوە كە ڕووداوى (الإسـراء) لە مانگى ڕەجەبدا بووە !! بەڵام ئەم ووتەیە لە لاى فەرموودەناسانەوە كە باش و خراپى فەرموودە دەست نیشان دەكەن ووتەیەكى درۆیە.
شێخى (الألبانی) ش دەربارەى ئەو وتانەى كە سەبارەت بەكاتى ڕوودانى (الإسراء والمعراج) وتراون فەرموویەتى: (وليس فيها قول مسند إلى خبر صحابي يطمئن له البال) (أداء ما وجب: پەراوێزى (1): 54).
ئەوەش لە پێشەوا (النووي) ى گێڕڕاوەتەوە كە سێ ووتەى جیاواز هەیە لەم بارەیەوە، وە لە كتێبى (الفتـاوى: 15) دا بڕیارى لەسـەر ئەوە داوە كە لە شەوى (27) ى مانگى (ربیع الأول) ە، نـەك لـە (رجـب) دا پێشەوا (أبو إسحاق الحربي) یش هەمان بڕیارى داوە (أداء ما وجب: 54).
لێرەدا پێویستە هەموو موسوڵمانێكى گوێڕایەڵ بۆ زانایانى ئیسلام دواى بیستنى ووتەى ئەو زانایانەى سەرەوە ئەوە بڵێن كە شێخى (الألباني) فەرمویەتى: ((ومن ذلك يُعلم أن الاحتفال بليلة الإسراء في رجب إنما هو معتمد على الكذب، بشهادة هذيـن المحافظين المجلين ـ ابن حجر وابن دحية ـ فلا يغتر أحد بما أشتهر في العصور المتأخر أنه كان في السابع والعشرين من رجب)) (أداء ما وجب: پەراوێزى (1): (53)).
واتە: وە لەوەوە بۆمان دەردەكەوێت كە ئاهەنگ گێڕان بە بۆنەى (الإسراء) لە مانگى ڕەجەبدا متمانە كراوەتە سەر ووتەى درۆ، بە گەواهى دانى ئەم دوو كەڵە زانایە ـ ابن حجر و ابن دحية ـ بۆیە نابێت موسڵمان چەواشە بێت بەوەى كە لە سەردەمەكانى دواییدا بڵاو بووەتەوە، كە دەڵێن گوایا لە بیست ە حەوتى مانگى ڕەجەب بووە !!!
كەواتە سەرەڕاى ئەوەى كە یادى (الإسراء والمعراج) یادێكى بیدعەیە و نابێ ئەنجام بدرێ، ئەبینین كات و مێژووى ڕوودانەكەشى دیارى نەكراوە، ئەمەش خۆى لـەخۆیدا بەڵگەیەكى ترە لەسەر ئەوەى كە سـەلـەف وپیاو چاكانى ئێمە ئاهەنگ و یادى ئەم ڕۆژەیان نەكردووەتەوە، چونكە ئەگەر بكرایە لە سەردەمێك لە سەردەمەكاندا، ئەوا بە شێوەیەكى ڕوون و ئاشكرا پێمان ئەگەشــت و ئــەم هــەموو چەند و چوونەشى لەسەر نەدەكرا.
لە كۆتایدا:
براى موسوڵمان لە كۆتاى ئەم باسە ئەوەمان بۆ ڕوون بووەوە كە تایبەت كردنى ئەم مانگە بە هەر پەرستش و كردارێك: نوێژ بێ یان ڕۆژوو، لە سەرەتاى مانگ بێ یان لە ناوەڕاست و كۆتاى، هەمووى بێ بنەوا و پوچەڵە بە پێى وتەو گەواهى كەڵە زانایانى ئیسلام، وە لە دوا ڕۆژیشدا هەموو ئەو كردەوە بێ بنەوایانە بە ڕووى خاوەنەكانیاندا دەدرێتەوە، بەپێى ئەو فەرموودەیەى كە پێغەمبەر ﷺ فەرمویەتى:: " من عمل عملاً ليس عليه أمرنا فهو رد " (مسلم).

وَآخِرُ دَعْوَانَا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
14 / جماد الثانية / 1422 هـ
نووسینى: مامۆستا عدنان بارام