ئايا ئيسلام زوڵمى لە ئافرەتان کردوە وەکو کەسانى مولحید و مونافیقەکان دەیڵێن؟ لە قورئاندا چۆن باسی مافى ئافرەت کراوە؟ وە چ ڕێزێک لە ئافرەتان گیراوە؟
هەندێک لەو ماف وڕێز لێنانەى کە لە قورئانى پیرۆز لەئافرەتان گیراوە برتین لە :
یەکەم : پێداگری کردن لەسەر مافەکانی هاوشێوەی پیاوان .
دووەم :مافی خاوەنداریەتی بۆ جێگیر کردووە .
سێیەم : ڕزگاری کردووە لەستەمی سەردەمی نەفامی .
چوارەم : ڕێز وکەڕامەتی بۆ جێگیر کردووە هاوشێوەی پیاوان .
پێنجەم: هاوشێوەی پیاوان پاداشتی کردەوەکانی وەردەگرێت .
شەشەم: مافی میراتگری بۆ پاراستووە .
حەوتەم : مارەیی بۆ دەستە بەر کردووە .
هەشتەم : حەڕامی کردووە لەسەر پیاوان ماڵەکەی لێ بستێنن بەناحەق .
نۆیەم : ئافرەتی ئازاد کردووە لەوەی لەحاڵەتی جیا بوونەوەدا پیاوان بۆیان نی یە یاری بەمەسیریان بکەن بەناحەق .
دەیەم : پیاوانی هەڵناوە بەچاک بوون لەگەڵ خێزانیدا دوای لێک جودا بوونەوە وتەڵاق دان وەک ڕەچاو کردنی حاڵەتی دەروونی وکۆمەڵایەتی .
یانزەیەم : نەفەقەی بۆ ئافرەتی دوو گیان دەستە بەر کردووە .
دوانزەیەم: وە لەحاڵەتێکدا گەر ئافرەتە تەڵاق دراوەکە شیری دەدا بەمنداڵی مێردەکەی ئەوا قورئانی پیرۆز کرێی شیر دانی واجب کردووە لەسەر پیاوان
بەکورتی لەهیچ دین ویاسایەکدا هاوشێوەی قورئانی پیرۆر ڕەچاوی مافی ئافرەت نەکراوە بەشێوازێک کەلەگەڵ خودی ئافرەت وتەبیعەتیدا گونجاو بێت ، دەی هەموو ئەمانە بەڵگەی گەورەی وپیرۆزی قورئان نین ؟!
لە درێژەى وەڵامەکە هەموو ئەم خاڵانەى سەرەوە بە بەڵگەى ئایەتى قورئان باس کراوە
بێگومان قورئانی پیرۆز گرنگی بە ئافرەتان داوە وهەموو مافێکی پێ داون وڕزگاری کردوون لەستەم ، لەگرنگترین نموونەی ڕێز گرتنی قورئان بۆ ئافرەتان ئەوەیە یەکێک لەحەوت سوڕەتە درێژەکەی بەناوی ئافرەتەوە ناو ناوە کە بریتی یە لە (سورة النساء ) کەچەندین مافی جۆراو جۆری ئافرەتانی لەخۆ گرتووە کەپێشتر ولەزەمانی جاهلیدا بەدەستی نەهێنابوو .
جا هەندێک لەو ماف وڕێز لێنانە برتین لە :
یەکەم : پێداگری کردن لەسەر مافەکانی هاوشێوەی پیاوان ، هەروەک لەم ئایەتە پیرۆزەدا هاتووە :
[وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالْأُنْثَى ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَهُوَ كَظِيمٌ (58) يَتَوَارَى مِنَ الْقَوْمِ مِنْ سُوءِ مَا بُشِّرَ بِهِ أَيُمْسِكُهُ عَلَى هُونٍ أَمْ يَدُسُّهُ فِي التُّرَابِ أَلَا سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ } [ النحل : 59] .
واتە : كاتێك یه‌كێك له‌وان موژده‌ی پێ بدرایه كه خێزانه‌كه‌ت مناڵی بووه‌و كچی بووه به به‌رده‌وامی و به درێژایی ڕۆژ ڕه‌نگی ڕه‌ش هه‌ڵئه‌گه‌ڕا له خه‌فه‌تدا ، وه غه‌م و خه‌فه‌تی خۆی ئه‌خوارده‌وه‌و ده‌رینه‌ئه‌بڕی كه چه‌ندێك خه‌فه‌تبار ئه‌بوو.
له‌ناو قه‌ومه‌كه‌یدا له‌ناو خه‌ڵكیدا خۆی ئه‌شارده‌وه‌و شه‌رمی ئه‌كرد له خراپی ئه‌و موژده‌یه‌ی كه پێی دراوه كه تووشی چ عه‌یب و عارێك بووه كه كچی بووه ، نه‌ی ئه‌زانی ئایا ئه‌بێت ئه‌م كچه بهێلێته‌وه‌و دواتر ببێته هۆی سه‌رشۆڕی ئه‌و كه لای ئه‌وان مانه‌وه‌ی كچ و به‌شوودانی سه‌رشۆڕی بووه و كچه‌كه‌یشیان سه‌رشۆڕ كردووه‌و بایه‌خ و میراتیان پێ نه‌داوه یاخود بیشارێته‌وه له‌ناو خۆڵداو زینده‌به‌چاڵی بكات وه‌كو هه‌ندێك له عه‌ره‌ب وایان ئه‌كرد به‌ڕاستی خراپترین بڕیار بوو كه ئه‌یاندا سه‌باره‌ت به كچانیان.
دووەم :مافی خاوەنداریەتی بۆ جێگیر کردووە ، وەهەروەها وەک پیاو بۆی هەیە سود لەو ماڵە حەڵاڵە ببینی کەبەدەستی دێنێت هەروەک لەم ئایەتە پیرۆزەدا هاتووە : { لِلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِمَّا اكْتَسَبُوا وَلِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِمَّا اكْتَسَبْنَ وَاسْأَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ } [ النساء : 32] .
واتە : پیاوان هه‌ر شتێك خۆیان به‌ده‌ستی بێنن ئه‌وه به‌ش و پشكی خۆیانه وه ئافره‌تانیش هه‌ر شتێك به‌ده‌ست بێنن ئه‌وا به‌ش و پشكی خۆیانه له جیاتی ئه‌وه‌ی حه‌سوودی به‌یه‌كتری ببه‌ن داوای فه‌زڵ و چاكه‌ی خوای گه‌وره بكه‌ن .
سێیەم : ڕزگاری کردووە لەستەمی سەردەمی نەفامی تەنانەت لەخواردنیشدا ، هەروەک لەم ئایەتە پیرۆزەدا هاتووە : {وَقَالُوا مَا فِي بُطُونِ هَذِهِ الْأَنْعَامِ خَالِصَةٌ لِذُكُورِنَا وَمُحَرَّمٌ عَلَى أَزْوَاجِنَا وَإِنْ يَكُنْ مَيْتَةً فَهُمْ فِيهِ شُرَكَاءُ سَيَجْزِيهِمْ وَصْفَهُمْ إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ } [ الأنعام : 139] .
واتە : ئه‌یانووت: هه‌رچی له بێچووی ناو سكی ئه‌و ئاژه‌ڵانه هه‌یه له (به‌حیره‌و سائیبه) یان شیره‌كه‌یان ئه‌مانه تایبه‌ته بۆ پیاوان و ئافره‌ت نابێ لێی بخوات و حه‌رامه له‌سه‌ر ئافره‌ت، خۆیان حه‌رامیان ئه‌كرد به‌ڵام ئه‌گه‌ر مردار بوایه‌ته‌وه ئه‌و كاته ئافره‌تانیشیان به‌شدار ئه‌كردو شه‌ریكیان ئه‌كردن له گۆشته‌كه‌یدا ، خوای گه‌وره سزایان ئه‌داته‌وه له‌سه‌ر ئه‌م درۆهه‌ڵبه‌ستن و بڕیاردانه‌یان ، به دڵنیایى خوای گه‌وره زۆر كاربه‌جێ و زانایه .
چوارەم : ڕێز وکەڕامەتی بۆ جێگیر کردووە هاوشێوەی پیاوان لەحاڵەتێکدا گەر تەقوای هەبوو ، هەروەک لەم ئایەتە پیرۆزەدا هاتووە { يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ } [ الحجرات : 14 ]
واتە : ئه‌ی خه‌ڵكی ئێمه ئێوه‌مان دروست كردووه له نێرو مێیه‌ك كه ئاده‌م و حه‌وا بووه وه ئێوه‌مان كردووه به چه‌ند گه‌ل و هۆزێكه‌وه تا یه‌كتری بناسن ، به‌ڕێزترینتان لای خوای گه‌وره به‌ته‌قواترینتانه .
پێنجەم: هاوشێوەی پیاوان پاداشتی کردەوەکانی وەردەگرێت ، هەروەک لەم ئایەتە پیرۆزەدا هاتووە { فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لَا أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِنْكُمْ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ } [ آل عمران : 195 ] .
واتە : په‌روه‌ردگاریش وه‌ڵامی دوعاكه‌ی دانه‌وه كه من كرده‌وه‌ی هیچ كه‌سێك له ئێوه نافه‌وتێنم ئه‌وه‌ی كرده‌وه‌ی چاكی كردبێت پاداشتی ئه‌ده‌مه‌وه ئیتر ئه‌گه‌ر نێر بێ یان مێ جیاوازی نیه، ئافره‌تیش وه‌كو پیاو وایه له گوێڕایه‌ڵی و كرده‌وه‌ی چاك و پاداشتدا .
شەشەم: لەم ئایەتە پیرۆزەدا مافی میراتگری بۆ پاراستووە : { لِلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ وَلِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِيبًا مَفْرُوضًا } [النساء :7] .
واتە : كه‌سێك كه ئه‌مرێ ئه‌گه‌ر كوڕی له‌دوای خۆی به‌جێ هێشت ئه‌و كوڕانه ئه‌وه‌ی كه دایك و باوك و خزمه نزیكه‌كانیان به‌جێی دێلن به‌شی خۆیان هه‌یه له‌و میراتیه ، به‌هه‌مان شێوه ئافره‌تانیش ئه‌گه‌ر دایك و باوكیان مرد یان خزمى نزیكیان مردو میراتیان به‌جێ هێشت ئه‌مانیش به‌شی خۆیان له‌و میراتیه هه‌یه، كه له سه‌رده‌مى نه‌فامیدا به‌شی ئافره‌تیان نه‌ئه‌داو ئافره‌تیان له میراتی بێبه‌ش ئه‌كرد ، ئیتر ئه‌گه‌ر زۆر بێت یان كه‌م ئه‌مه به‌شێكی دیاریكراو و حه‌قێكه‌و خوای گه‌وره جێگیری كردووه‌و نابێ بێبه‌شیان بكه‌ن .
حەوتەم : مارەیی بۆ دەستە بەر کردووە ، هەروەک لەم ئایەتە پیرۆزەدا فەرمانی بەپیاوان کردووە بەپێدانی مارەیی : { وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً } [النساء : 4] .
واتە : ئه‌گه‌ر ئێوه ژنتان هێنا ئه‌وه ماره‌ییه‌كه‌یان بده‌نێ به‌دڵخۆشی و به پێخۆش بوونی خۆتان و له دڵتانه‌وه ده‌رچێ .
هەشتەم : لەم ئایەتە پیرۆزەدا حەڕامی کردووە لەسەر پیاوان ماڵەکەی لێ بستێنن بەناحەق : {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَحِلُّ لَكُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّسَاءَ كَرْهًا } [النساء : 19] .
واتە : له‌سه‌رده‌می نه‌فامى و نه‌زانیدا ئافره‌تێ مێرده‌كه‌ی بمردایه ئه‌گه‌ر جوان بوایه بۆ خۆیان به میراتی ئه‌یانبردو ماره‌یان ئه‌كردو خۆیان له هه‌موو كه‌س له پێشتر ده‌زانى پێی، وه ئه‌گه‌ر جوانیش نه‌بوایه نه‌یان ئه‌هێشت شوو بكات تا مردن بۆ ئه‌وه‌ی میراتییه‌كه‌ی به‌رن، خواى گه‌وره ئه‌م ئایه‌ته‌ى دابه‌زاند: ئه‌ی باوه‌ڕداران حه‌ڵاڵ نیه بۆ ئێوه به‌زۆر ئافره‌تان به‌میراتی به‌رن .
وەهەروەها لەم ئایەتە پیرۆزەشدا فەرموویەتی : { وَإِنْ أَرَدْتُمُ اسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَكَانَ زَوْجٍ وَآتَيْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنْطَارًا ، فَلَا تَأْخُذُوا مِنْهُ شَيْئًا أَتَأْخُذُونَهُ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِينًا } [النساء :30] .
واتە : وه ئه‌گه‌ر هاتوو خێزانێكی ترتان هێنا وه قینتارێك ماره‌ییتان پێیدا، واته: سه‌د ڕه‌تڵ ئاڵتوونتان پێیدا، ئه‌وه‌نده زۆرتان دا ، پاشان ئه‌گه‌ر هاتوو ته‌ڵاقت دا نابێ هیچ له ماره‌ییه‌كه‌ی لێ بسه‌نیته‌وه ، ئایا ئێوه ئه‌و ماره‌ییه‌یان لێ ئه‌سه‌ننه‌وه به‌بێ حه‌ق ئه‌مه بوهتان و ناحه‌قییه وه تاوانێكی زۆر ئاشكرایه‌و حه‌رامه .
نۆیەم : ئافرەتی ئازاد کردووە لەوەی لەحاڵەتی جیا بوونەوەدا پیاوان بۆیان نی یە یاری بەمەسیریان بکەن بەناحەق ، هەروەک فەرموویەتی : {وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَلَا تُمْسِكُوهُنَّ ضِرَارًا لِتَعْتَدُوا وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ } [البقرە : 231] .
واتە : ئه‌گه‌ر هاتوو ئێوه خێزانتان ته‌ڵاقدا وه نزیك بوو بگاته كۆتایی عیدده‌كه‌یان ، ئه‌گه‌ر ویستان لێ بوو ئه‌وه بیانگه‌ڕێننه‌وه‌و بیانهێننه‌وه به‌ڵام به‌چاكه‌و زیانیان پێ مه‌گه‌یه‌نن ، یاخود ئه‌گه‌ر وازیشتان لێیان هێنا ئه‌وه هه‌ر به چاكه وازیان لێ بێنن و ده‌ستبه‌رداریان بن ، به‌ڵام نه‌كه‌ن لای خۆتان بیانهێڵنه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی كه زه‌ره‌رو زیانیان لێ بده‌ن به‌وه‌ی كه عیدده‌كه‌یان درێژ بكاته‌وه چاوه‌ڕێ بن بۆ ئه‌وه‌ی زیان به خێزانه‌كانتان بگه‌ینن و زوڵمیان لێ بكه‌ن هه‌ر كه‌سێك وا بكات به دڵنیایی ئه‌وه زوڵمی له خۆی كردووه‌و خۆی رووبه‌ڕووی سزای خوای گه‌وره كردۆته‌وه .
دەیەم : پیاوانی هەڵناوە بەچاک بوون لەگەڵ خێزانیدا دوای لێک جودا بوونەوە وتەڵاق دان وەک ڕەچاو کردنی حاڵەتی دەروونی وکۆمەڵایەتی ، هەروەک فەرموویەتی : { وَلِلْمُطَلَّقَاتِ مَتَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ } [البقرە : 241 ] .
واتە : وه ئه‌و ئافره‌تانه‌ی كه ته‌ڵاق دراون نه‌فه‌قه‌ی خۆیان بۆ هه‌یه به‌چاكه وه حه‌قه له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ته‌قوای خوای گه‌وره ئه‌كه‌ن كه خێزانیان ته‌ڵاق دا نه‌فه‌قه‌یان بكه‌ن ئه‌گه‌ر ته‌ڵاقه‌كه ره‌جعی بوو، وه ئه‌و ماره‌ییه‌ی كه له‌شه‌رع دانراوه پێیان بده‌ن .
وەهەروەها فەرموویەتی : { فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا } (49)]
واته : كه ئافره‌تتان ته‌ڵاق دا ئه‌وه ماره‌یی خۆیان بده‌نێ، یان جگه له ماره‌یی هه‌ر شتێكى بده‌نێ وه‌كو هه‌دیه‌و دیاریه‌ك ، وه ده‌ستبه‌رداریان بن ده‌ستبه‌ردارێكی جوان به‌وه‌ی كه هیچ ئازارێكی نه‌ده‌یت وه مافه‌كانی به‌ته‌واوی پێ بده‌ی .
یانزەیەم : نەفەقەی بۆ ئافرەتی دوو گیان دەستە بەر کردووە هەروەک فەرمانی بەپیاوان کردووە وفەرموویەتی : { وَإِنْ كُنَّ أُولَاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ } [ الطلاق : 6 ] .
واتە : ئەگەر ئافرەتە تەڵاق دراوەکە دووگیان بوو ئەوا نه‌فه‌قه‌یان بدەنێ تا حه‌مله‌كه‌ی دائه‌نێ و منداڵه‌كه‌ى ده‌بێت .
دوانزەیەم: وە لەحاڵەتێکدا گەر ئافرەتە تەڵاق دراوەکە شیری دەدا بەمنداڵی مێردەکەی ئەوا قورئانی پیرۆز کرێی شیر دانی واجب کردووە لەسەر پیاوان ، هەروەک فەرموویەتی : { فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ } [ الطلاق : 6] .
واتە : گەر شیریان دایە منداڵەکەتان ئەوا کرێکەیان بدەنێ .
بەکورتی لەهیچ دین ویاسایەکدا هاوشێوەی قورئانی پیرۆر ڕەچاوی مافی ئافرەت نەکراوە بەشێوازێک کەلەگەڵ خودی ئافرەت وتەبیعەتیدا گونجاو بێت ، دەی هەموو ئەمانە بەڵگەی گەورەی وپیرۆزی قورئان نین ؟!
سود وەرگیراوە لە کتێبی : عظمة القرآن الكريم
بێ گومانم لەوەى كە ئیسلام جوانترین بەرنامەی ژیانە بەڵام ئایا بوونى كەنیزەك زوڵم نى یە لە ئافرەت؟ئایا کەسێک موسڵمانە کە مورتەد ئەبێتەوە ، لە ناو موسڵمانانە بۆچی (مَن بدَّل دِينَه فاقتُلوه) ئەی کوا ئازادی ؟چۆن سیحر لە پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم کرا؟ئەگەر خوا نووسیویەتى خراپبم بۆچى موحاسەبەم دەكات و دەمخاتە ئاگرەوە...تەواف کردنى موسڵمانان بە دەوری کەعبەدا و وەڵامی گومانێک
