الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه ومن اتبع هداه ، پاشان دەڵێم : 
وعليكم السلام ورحمة الله وبركاته ....
سەرەتا ئێمەی مرۆڤەكان دەبێت بزانین كە بۆ دروست كراوین ، و سنوری بەرپرسیارێتیمان چیە لەم دونیایەدا .
بیگومان ئێمە بۆ عیبادەت دروستكراوین ز بەرپرسیارین لەوەی كە پەرستنی خوای پەروەردگار بەتاك و تەنها و بەبێ‌ هیچ هاوەڵبڕیاردانێك ئەنجام بدەین ، هەروەكو خوای پەروەردگار فەرموویەتی : [ وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ] ( الذاريات : 56 ) ، وە دەبێت لە ژیاندا هەوڵی پراكتیككردنی ئەم مەبەستە بین كە بۆی خوڵقێنراوین .
وە دەبێت ئەوەش بزانین كە ئێمە مروڤ و دروستكرای پەروەردگار لە ڕۆژی لێپرسینەوە پرسیاری ئەوەمان لێناكرێت : كە بۆچی خوای پەروەردگار فریشتەی دروست كردووە ؟!!! چونكە ئەوە كردەوەی خۆیەتی ، و ئەو كارە سنوری ئێمە نیە كە هەر پرسیاریشی تێدا بكەین ، ئەوەش لەبەر چەند خاڵێك ، لەوانەش : 
یەكەمیان : بەدیهێنان و خوڵقاندن كردەوەی خوای پەروەردگارە و خواش سەبارەت بە كردەوەكانی فەرموویەتی : [ لَا يُسْأَلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَهُمْ يُسْأَلُونَ ] ( الأنبياء : 23 ) .
ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت كە پرسیار ناكرێت لە پەروەردگار سەبارەت بە كار و كردەوەكانی ، بەڵكو ئەوە ئێمەی مرۆڤین كە پرسیارمان لێدەكرێت سەبارەت بە كردەوەكانمان ـ بەپەنهان و ئاشكراشەوە ـ .
بۆیە ئێمەی باوەڕداران دەبێت سنوری پرسیارەكانمان بزانین و زیادڕەوی تێدا نەكەین .
خوای پەروەردگاریش بە ویست و ئیرادەی خۆیەتی كە هەرچیەك بەدیبهێنێت ، هەروەك فەرموویەتی : [ الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا أُولِي أَجْنِحَةٍ مَثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ مَا يَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ] ( فاطر : 1 ) .
بۆیە بەدیهێنانی مەلائیكە ، یان چۆنێتی بەدیهێنانی كار و كردەوە و ویستی خوای پەروەردگارە ، هیچ پەیوەند بە ئێمەی مرۆڤەوە نیە ، و هیچ لێپرسینەوەیەكمان لەو بارەیەوە لێناكرێت .
دووەمیان : باوەڕی باوەڕداران بە پەروەردگاریان دانامەزرێت تاوەكو باوەڕ بەوە نەهێنین كە خوای پەروەردگار لە قورئانە پیرۆزەكەیدا بۆ خۆی جێگیری كردووە لە ناو و سیفەت و كردەوە كامڵا و تەواوكان ، لەگەڵا ئەوەش كە پێغەمبەرەكەی ـ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ـ بۆی جێگیر كردووە .
وە یەكێك لەو ناوانەی كە لە قورئاندا هاتووە ( الحكیم = دانا و كاربەجێ‌ ) یە ، و لەوەشەوە سیفەتی ( الحكمة = دانایی و كاربەجێیی ) جێگیر دەكرێت بۆ خوای پەروەردگار ... .
خوای پەروەردگار فەرموویەتی : [ إِنَّ اللَّهَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ] ( آل عمران : 62 ) .
وە فەرموویەتی : [ وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ ] ( الأنعام : 18) .
وە دەفەرموێت : [ تَنْزِيلُ الْكِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ ] ( الزمر : 1 ) .
بۆیە بیروباوەڕمان وایە كە هیچ دروستكراوێكی پەروەردگار بەبێ‌ حیكمەت و دانایی نیە ، و هیچ حوكمێكی شەرعیش بێ‌ دانایی نیە ، هیچ پێویستیش نیە كە هەموو كاتێك عەقڵا و هزری دروستكراوەكانی ـ مرۆڤ یان جنۆكە یان مەلائیكە ـ پەی بەو داناییانە ببەن و بیزانن ، بەڵكو لەوانەیە هەندێكی بۆ دروستكراوەكانی ئاشكرا بكات ، و لە بەرامبەریشدا هەندێكی بەپەنهانی بهێلێتەوە بۆ تاقیكردنەوەیان لە ڕووی ملكەچی و تەسلیم بوون و باوەڕهێنانەوە .
لەگەڵ هەموو ئەوەش كە لەقورئاندا باسكرا ـ سەبارەت بەجێگیركردنی سیفەتی دانایی بۆ خوای پەروەردگار ـ بەڵگەكانی دانایی و كاربەجێیەتی ئەم پەروەردگارە مەزنەمان بەچاوی خۆمان دەبینین لە دروستكراوەكانی ، لەگەردوون بە گشتی و لەزەویی و ئەستێرەكانی تری ئاسمان و خودی ئاسمان و و لەخودی خۆماندا لەعەقڵا و چاو و بینایی و بیست ... هتد .
خوای پەروەردگار فەرموویەتی : [ وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَكُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ إِذَا أَنْتُمْ بَشَرٌ تَنْتَشِرُونَ * وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ * وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِلْعَالِمِينَ * وَمِنْ آيَاتِهِ مَنَامُكُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَابْتِغَاؤُكُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ * وَمِنْ آيَاتِهِ يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَيُحْيِي بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ * وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ تَقُومَ السَّمَاءُ وَالْأَرْضُ بِأَمْرِهِ ثُمَّ إِذَا دَعَاكُمْ دَعْوَةً مِنَ الْأَرْضِ إِذَا أَنْتُمْ تَخْرُجُونَ * وَلَهُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلٌّ لَهُ قَانِتُونَ * وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَلَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلَى فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ * ضَرَبَ لَكُمْ مَثَلًا مِنْ أَنْفُسِكُمْ هَلْ لَكُمْ مِنْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ مِنْ شُرَكَاءَ فِي مَا رَزَقْنَاكُمْ فَأَنْتُمْ فِيهِ سَوَاءٌ تَخَافُونَهُمْ كَخِيفَتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ * بَلِ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَهْوَاءَهُمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ فَمَنْ يَهْدِي مَنْ أَضَلَّ اللَّهُ وَمَا لَهُمْ مِنْ نَاصِرِينَ * فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ] ( الروم: 20 ـ 30 ) .
وە فەرموویەتی : [ وَمِنْ آيَاتِهِ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ لَا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلَا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ ] ( فصلت : 37 ) .
وە فەرموویەتی : [ وَمِنْ آيَاتِهِ أَنَّكَ تَرَى الْأَرْضَ خَاشِعَةً فَإِذَا أَنْزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاءَ اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ إِنَّ الَّذِي أَحْيَاهَا لَمُحْيِ الْمَوْتَى إِنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ * إِنَّ الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي آيَاتِنَا لَا يَخْفَوْنَ عَلَيْنَا أَفَمَنْ يُلْقَى فِي النَّارِ خَيْرٌ أَمْ مَنْ يَأْتِي آمِنًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ اعْمَلُوا مَا شِئْتُمْ إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ * إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِالذِّكْرِ لَمَّا جَاءَهُمْ وَإِنَّهُ لَكِتَابٌ عَزِيزٌ * لَا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَلَا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِيلٌ مِنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ ] ( فصلت : 39 ـ 42 ) .
وە فەرموویەتی : [ وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِنْ دَابَّةٍ وَهُوَ عَلَى جَمْعِهِمْ إِذَا يَشَاءُ قَدِيرٌ ] ( الشورى : 29 ) .
وە فەرموویەتی : [ وَفِي الْأَرْضِ آيَاتٌ لِلْمُوقِنِينَ * وَفِي أَنْفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ ] ( الذاريات : 20 ـ 22 ) .
وە دەفەرموێت : [ سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ] ( فصلت : 53 ) .
وە فەرموویەتی : [ أَفَلَا يَنْظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ * وَإِلَى السَّمَاءِ كَيْفَ رُفِعَتْ * وَإِلَى الْجِبَالِ كَيْفَ نُصِبَتْ * وَإِلَى الْأَرْضِ كَيْفَ سُطِحَتْ * فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنْتَ مُذَكِّرٌ * لَسْتَ عَلَيْهِمْ بِمُصَيْطِرٍ * إِلَّا مَنْ تَوَلَّى وَكَفَرَ * فَيُعَذِّبُهُ اللَّهُ الْعَذَابَ الْأَكْبَرَ * إِنَّ إِلَيْنَا إِيَابَهُمْ * ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا حِسَابَهُمْ ] ( الغاشية : 17 ـ 26 ) .
جا كە پەروەردگار لە هەموو شتێكیدا دانا و كاربەجێ‌ بێت ، بێگومان لەمەشدا ـ واتە : لە دروستكردنی مەلائیكەشدا ـ دانا و كاربەجێیە ، بۆیە چ پێویست بەم پرسیارە دەكات ؟!!!
سێیەمیان : ئێمەی موسڵمان دەبێت هەموو هەوڵێكمان ئەوە بێت كە پرسیار لە شتێك بكەین كە سودمەندی دونیا و دواڕۆژمانی تێدا بێت ، كەچی لێرەدا هیچ سودمەندێتی نە دونیا و نەش دواڕۆژمانی تێدا نیە !!!
چوارەمیان : ئایا مەرجە ـ لە شەریعەت و لە عەقڵیشدا ـ ئێمەی موسڵمان لە هەموو شتێكدا بپرسین : بۆچی ؟ یان بپرسین : دانایی چیە ؟!!! جا ئەگەر داناییەكەیمان نەزانی بیكەن بە ڕەخنە بەسەر ئاینەوە ؟!!! ئەمە چۆن بیركردنەوەیەكە ؟!! لە كاتێك كە سەدان بگرە هەزاران شت هەن باس لە داناییان نەكراوە ، وە پێویستیش نیە بكرێت .
پێشەوا ( ابن العثيمين ) ـ رَحِمَهُ اللَّهُ تَعَالَى ـ لە وەڵامێكی پرسیارێكی هاوشێوەی ئەمەدا فەرموویەتی :
(( مثل هذه الأمور قد ندرك حكمتها وقد لا ندرك ؛ فإن كثيراً من الأشياء لا نعرف حكمتها كما قال الله ـ تعالى ـ : [ وَيَسْأَلونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلاً ] .
فإن هذه المخلوقات لو سألنا سائل ما الحكمة أن الله جعل الإبل على هذا الوجه ؟ وجعل الخيل على هذا الوجه ؟ وجعل الحمير على هذا الوجه ؟ وجعل الآدمي على هذا الوجه ؟ وما أشبه ذلك لو سئلنا عن الحكمة في هذه الأمور ما علمناها .
ولو سئلنا ما الحكمة في أن الله ـ عز وجل ـ جعل صلاة الظهر أربعاً وصلاة العصر أربعاً وصلاة العشاء أربعاً وما أشبه ذلك ما استطعنا أن نعرف الحكمة في ذلك ، إذا قد يقول قائل لماذا لم تجعل ثماني أو ستاً ؟!
ولهذا علمنا أن كثيراً من الأمور الكونية وكثيراً من الأمور الشرعية تخفى علينا حكمتها )) .

بۆیە با ئێمە لەوانە بین كە خوای پەروەردگار لە وەسفیاندا فەرموویەتی : [ إِنَّمَا كَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ إِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ أَنْ يَقُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ] ( النور : 51 ) .
نەك لەوانە بین ـ بەهۆی هەندێك پرسیاری نالۆژیكی یان نەزانیەوە ـ كە خوای پەروەردگار لە وەسفیاندا فەرموویەتی : [ وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُمْ بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُوا قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَأُشْرِبُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِكُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَمَا يَأْمُرُكُمْ بِهِ إِيمَانُكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ ] ( البقرة : 93 ) .
سەرباری هەموو ئەوانەی سەرەوە لە وەڵامی پرسیارەكەدا دەڵێن : 
لەو دانایی و حیكمەتانەی كە زانایان ئاماژەیان پێكردوە لە دروستكردنی خوای پەروەردگاری كاربەجێ‌ :
یەكەم : لە دانایاییەكانی دروست كردنی مەلائیكە ـ هەروەكو لە هەندێك ئایەتەوە دەردەكەوێت ـ بۆ جێبەجێكردنی مەشیئەت و ویشتی خوای پەروەردگارە لە دروستكراوەكانی ، كەواتە فەرمان لە پەروەردگارەوە وەردەگرن ، و دەیگەیەنن بە دروستكراوەكانی ، جا ئەو فەرمانە تەشریع بێت ، هەروەكو لە ڕێگەی سروشەوە بە پێغەمبەرانی دەگەیەنن ، یان فەرمانەكە دروستكاری بێت لە ویست و ئیرادە كەونیەكاندا .
وە لەبەر ئەوەش كە ویست و ئیرادە و مەشیئەتی خوای پەروەردگار قابلی هەڵە نیە ، بۆیە پێویستە ئامرازەكەشی پارێزراو بێت لەوە ، بۆیە ئەو كارە سپێردراوە بە فریشتەكان ، چونكە پارێزراون لە هەڵە و سەرپێچی .
خوای پەروەردگار سەبارەت بە مەلائیكەكان فەرموویەتی : [ لاَ يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ ] ( التحریم : 6 ) .
دووەم : وە لە داناییەكانی بەدیهێنانی ئەم دروستكراوانە بۆ ئەوەیە كە خوای پەروەردگار ئەوەمان بۆ ڕوون بكاتە كە ئەو هەموو شتێكی بە شێوەیەكی تۆكمە و تەواو و تێروتەسەل ڕێك خستووە ، و دروستكراوی تایبەتی بۆ ئەو مەبەستە بەدێهێناوە ، و كردونی بە هەڵسوڕێنەر و بەرپاكاری بوارە جیاجیاكانی ژیانی بەندە و دروستكراوەكانی ، هەر لە سكی دایكەوە تاكو هاتنە دونیان و بژێوی و پاراستن و نووسینی چاكە و خراپە لە كار و كردار و گوفتاریان ، و مراندن ، و ... هتد ، ئەمە لە كاتێكدا كە خوای پەروەردگار بەئاگا و زانای تەواوە بە دروستكراوەكانی ، و هەم بێ‌ پێویستیشە بە دروستكراوەكانی ، بەڵام ئەم بەدیهێنانەی بۆ دەرخستن و ئاشكراكردنەوەی ئەم مەبەستەیە .
سێیەم : مەلائیكە دروستكراو و بەندەی بەڕێزی خوای پەروەردگارن ، و سەرپێچی پەروەردگاریان ناكە لە فەرمانەكانیدا ، و ئەنجامدەری ئەوەن كە فەرمانیان پێدەكات ، و ئەوەیان پێدەسپێرێت كە ویست و مەشیئەتی لەسەرە ، بەمەش كردەوەی جیاوازیان دەردەكەوێت ، جا كە كار و كردەوەی مەلائیكە زانرا ئەوا بەپێی كار و كردەوەیان دانایی لە دروستكردنیان ئاشكرا دەبێت ، وە كۆی كار و كردەوەیان ئەمانەی خوارەوەیە : 
أ / پەرستنی خوای پەروەردگار ، و بەگەورە ڕاگرتن و تەسبیحات كردنی : كە هەمان مەبەستە لە دروستكردنی جنۆكە و مرۆڤدا ، بەڵام بەهەندێك جیاوازی لە نێوانیاندا :
خوای پەروەردگار فەرموویەتی : [ وَتَرَى الْمَلَائِكَةَ حَافِّينَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَقُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَقِيلَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ] ( الزمر : 75 ) .
وە فەرموویەتی : [ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ * تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ وَالْمَلَائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَلَا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ] ( الشورى : 4 ـ 5 ) .
هەروەها فەرموویەتی : [ وَلَهُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَنْ عِنْدَهُ لَا يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِ وَلَا يَسْتَحْسِرُونَ * يُسَبِّحُونَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ لَا يَفْتُرُونَ ] ( الأنبياء : 19 ـ 20 ) .
وە لە ئایەتێكی تردا فەرموویەتی : [ وَمِنْ آيَاتِهِ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ لَا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلَا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ * فَإِنِ اسْتَكْبَرُوا فَالَّذِينَ عِنْدَ رَبِّكَ يُسَبِّحُونَ لَهُ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَهُمْ لَا يَسْأَمُونَ ] ( فصلت : 37 ـ 38 ) .
وە لە یەكێكی تردا فەرموویەتی : [ تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ وَالْمَلَائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَلَا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ] ( الشورى : 5 ) .
هەروەها دەفەرموێت : [ وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ ] ( البقرة : 30 ) .
وە فەرموویەتی : [ بَلْ عِبَادٌ مُكْرَمُونَ * لَا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ * يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى وَهُمْ مِنْ خَشْيَتِهِ مُشْفِقُونَ ] ( الأنبياء : 26 ـ 28 ) .
وە ( أبو ذر ) ـ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ـ لە پێغەمبەری خواوە ـ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ـ دەگێڕێتەوە فەرموویەتی : " إِنِّي أَرَى مَا لَا تَرَوْنَ وَأَسْمَعُ مَا لَا تَسْمَعُونَ ، أَطَّتْ السَّمَاءُ وَحُقَّ لَهَا أَنْ تَئِطَّ ، مَا فِيهَا مَوْضِعُ أَرْبَعِ أَصَابِعَ إِلَّا وَمَلَكٌ وَاضِعٌ جَبْهَتَهُ سَاجِدًا لِلَّهِ " ( رواه الترمذي ( 2312 ) وابن ماجه ( 4190 ) ، وحسَّنه الألباني في : صحيح الترمذي ) .
ب / هەستان و جێبەجێكردنی كاری دروستكراوەكانی خوای پەروەردگار بە ویست و فەرمانی ئەو :
مەلائیكەكان : هەیانە بەرپرسیارە لە هەڵگرتنی عەرشی خوای پەروەردگار ، و هەشیانە سروش و وەحی بە پێغەمبەران دەگەیەنێت ، و هەشیانە سەرپەرشتی بەهەشت یان دۆزەخ دەكەن ، وە هەشیانە بەرپرسیاری بڵاوكردنەوەی رزق و رۆزین بەسەر دروستكراوەكاندا .... هتد .
خوای پەروەردگار فەرموویەتی : [ الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ ] ( غافر : 7 ) .
وە فەرموویەتی : [ يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ ] ( التحريم : 6 ) .
ج / هەستان بە كار و باری مرۆڤ :
هەندێك مەلائیكە مرۆڤ لە پێش دەست و پشتەوە دەپارێزن ، و هەندێكی تر كردەوەی چاك و خراپی مرۆڤ تۆمار دەكەن ، وە هەندێكیان گیان كێشانیان پێسپێردراوە ، و هەندێكی تریان پرسیاری ناو گۆڕیان پێسپێردراوە ، وە كۆمەڵێكیش سەرخستن و پاڵپشتی كردنیان ، و هەندێكیش داوای لێخۆشبوون ... هتد .
خوای پەروەردگار فەرموویەتی : [ لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ ] ( الرعد : 11 ) .
وە فەرموویەتی : [ إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيَانِ عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَعِيدٌ * مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ ] ( ق : 17 ـ 18 ) .
وە هەر لەم بارەیەوە فەرموویەتی : [ وَتَرَى الْمَلَائِكَةَ حَافِّينَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَقُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَقِيلَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ] ( الزمر : 75 ) .
جا لە كۆتاییدا : ئامۆژگاری خۆمان و پرسیاركاریش دەكەین بەوەی كە :
ئامۆژگاری یەكەم : پرسیاركردنمان سەبارەت بەوە بێت كە سودمەندی دونیا و دواڕۆژمانی تێدایە ، نەك پرسیاركردن لە شتێك بكەین كە زانین و نەزانینی نزیك بن لەیەكەوە .
ئامۆژگاری دووەم : هەروەها ئامۆژگاری خۆمان بەرَێزیشیان دەكەین بە : هەوڵدان بۆ فێربوونی زانستی شەرعی كە كلیلی كردنەوەی هەموو گرێ‌ كوێرەیەكی ژیانە لە هەموو بوارەكانیدا .
دوا ووتەشمان ئەوەیە كە : خوای پەروەردگارە جێی مەبەست لە هەموو كار و كردەوە و گوفتارێكدا ، وە هەر ئەویشە پشتوان بۆ چاكەكاری ، و صەڵات و سەلامیش لەسەر پێغەمبەری خۆشەویستمان ، و [ إِنْ أُرِيدُ إِلاَّ الإِصْلاَحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَمَا تَوْفِيقِي إِلاَّ بِاللَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَإِلَيْهِ أُنِيبُ ] .
وَآخِرُ دَعْوَانا أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ

باوكی سوننە عدنان بارام كەلاری