نەخێر واجب نییە نە لەدەست نوێژ و نە لە خۆشوشتندا ئاو بکرێتە چاوەکانەوە .

ئیمامی شافعي رحمه الله دەڵێت :  

واجب نییە چاوەکان بشۆردرێن ، وەهەروەها واجب نییە ئاو پرژێن بکرێن ، و نەم زانیوە هیچ زانایەک خیلافی هەبێت سەبارەت بەمە.

" الأم " (1/40)

وە ابن قدامة رحمه الله دەڵێت  :

" والصحيح أن هذا – أي : غسل داخل العينين - ليس بمسنون في وضوء ولا غسل ; لأن النبي ﷺ لم يفعله , ولا أمر به , وفيه ضرر , وما ذكر عن ابن عمر فهو دليل على كراهته ; لأنه ذهب ببصره ؛ وفِعلُ ما يُخاف منه ذهاب البصر ، أو نقصه ، من غير ورود الشرع به : إذا لم يكن محرماً , فلا أقل من أن يكون مكروها " . " المغني " (1/77) .
واتە : بۆ چوونی ڕاست ئەوەیە ناوەوەی چاو سوننەت نی یە بشۆردرێت نە لەدەس نوێژ و نە لە خۆ شوشتندا ؛ چونکە پێغەمبەر ﷺ کاری وای نەکردووە ، وفەرمانیشی پێ نەکردووە ، دواتر زیانیشی هەیە ، وە ئەوەی لەعبداللەی کوڕی عومەرەوە گێڕدراوەتەوە(گوایە چاوی شۆردووە) بەڵگەیە لەسەر باش نەبوونی ئەو کارە چونکە بووە هۆی لەدەس دانی بینایی چاوی ؛ وەمەعلومە هەر کارێک ببێتە هۆکاری لەدەس دانی چاو ویاخود زیان گەیاندن پێی ، بێ ئەوەی شەرع فەرمانی پێ کردبێت ، گەر حەڕام نەبێت ، لایەنی کەم مەکڕوهە وباش نییە .

وە پرسیار کراوە لە شيخ ابن عثيمين رحمه الله : 
ئەو عەدەسە لاسقیانەی کە مرۆڤ لەچاوی دەکات ، ئایا دەس نوێژەکەی یاخود خۆشوشتنی دروسته لەکاتێکدا لە چاوی کردبێت ؟

لەوەڵامدا گوتوویەتی  :

یەکەم : پێویسته پێش هەموو شتێک بپرسین ئایا ئەو عەدەسانە چین ؟، دواتر عەدەسەی توبی گەر مەبەست لێی بەهێز کردنی چاو بێت دروسته و بێ کێشەیە ؛ چونکە ئەوا یەکێکە لەو نیعمەتانەی کەخودا بۆ بەندەکانی فەراهەم کردووە ، وئاسان ترە لەو عەدەسانەی کەدەجوڵێن، بەمەرجێک لەداهاتوودا زیان بەچاو نەگەیەنێت .

دووەم : ئەو عەدەسانەی کە بۆ جوانی لەچاو دەکرێن ، پێمان باش نییه پیاوان بەتایبەت لاوان لەچاوی بکەن مەگەر لەحاڵەتێکدا نەبێت کەڕەشایی چاوی شێواو بێت ، لەم حاڵەتەدا دروسته ؛ چونکە لابردنی عەیبە و بۆ زیاتر جوانکاریە  .

بەڵام بەنیسبەت ئافرەتانەوە کە زیاتر پێویستیان بەخۆ جوان کردنە ، هەروەک خوای گەورە فەرموویەتی : ( أَوَمَنْ يُنَشَّأُ فِي الْحِلْيَةِ وَهُوَ فِي الْخِصَامِ غَيْرُ مُبِينٍ ) الزخرف / 18 ، 
واتە : یاخود ئافره‌ت كه‌ به‌ خشڵ خۆی ئه‌ڕازێنێته‌وه‌و گه‌وره‌ ئه‌بێ له‌ناو خشڵ و خۆڕازاندنه‌وه‌دا به‌ڵام كاتێك كه‌ رووبه‌ڕوو بێته‌وه‌ توانای رووبه‌ڕوو بوونه‌وه‌ی نیه‌، یاخود وتراوه‌: مه‌به‌ست پێی بته‌كانیانه‌ كه‌ له‌ زێڕو زیو دروستیان ئه‌كردو توانای هیچ شتێكیشیان نه‌بووه‌. 

جا مەبەستمان ئەوەیە بۆ ئافرەتان دروستە بۆ جوانی لەچاوی بکەن ، بەمەرجێ : لەسەر شێوەی ئاژەڵ نەبێت ، وەک چاوی مەیمون وکەروێشک وهاوشێوەکانیان ؛ چونکە نموونەی حەیوان لەقورئان وسوننەتدا نەهاتوو بەشێوەی زەم ولۆمە کردن نەبێت ، هەروەک خوای تەعالا فەرموویەتی : ( فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ ) الأعراف / 176 ، 
واتە : وه‌ نموونه‌ی ئه‌م كه‌سه‌ وه‌كو نموونه‌ی سه‌گێك وایه‌ ، كه‌ ئه‌گه‌ر بێتوو ئه‌و سه‌گه‌ بیبه‌ستیته‌وه‌ هه‌ر زمان ده‌ر ئه‌كات وه‌ ئه‌گه‌ر به‌ریده‌یت هه‌ر زمان ده‌رئه‌كات له‌ هه‌موو حاڵه‌تێكدا سه‌گ هه‌ر زمانی ده‌رئه‌كات، واته‌: حیكمه‌تی پێ ببه‌خشی و نه‌یبه‌خشی هه‌ر وه‌ری ناگرێ، وه‌ ئامۆژگاری بكه‌ی نه‌یكه‌ی هه‌ر وه‌ری ناگرێ .

وەهەروەها فەرموویەتی : ( مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَاراً ) الجمعة / 5 ، 
واتە : جووله‌كه‌ كه‌ ته‌وراتیان وه‌رگرت بۆ كارپێكردن پاشان وه‌كو خۆى هه‌ڵیان نه‌گرت و كاریان پێ نه‌كردو ده‌ستكاریان كرد نموونه‌ی ئه‌مانه‌ وه‌كو نموونه‌ی گوێدرێژێك وایه‌ كه‌ بارێك كتێب هه‌ڵبگرێ نازانێ كه‌ له‌سه‌رى یه‌وه‌ چه‌ندێك زانست و كتێبی به‌نرخى تیادایه‌و لێى سوودمه‌ند نابێت .

وە پێغەمبەر ﷺ لەبارەی ئەو کەسەی کەپەشیمان دەبێتەوە لەدیاری دەفەرمووێت : ( كالكلب يقيء ثم يعود في قيئه ) .
واتە : وەک سەگ کە ڕشانەوەی خۆی دەخواتەوە .

بۆیە نابێ شتێک بکەنە چاویان بشوبهێ بەچاوی ئاژەڵان .

وە هەروەها نابێ بشوبهێ بەچاوی بێ باوەڕان ، بەڵام ئەمەیان لەوەی پێشو ئەهوەن ترە ؛ چونکە چاوی کافران دەس کردی خۆیان نییە .

بەهەر حاڵ لەچاو کردنی عەدەسە دروستە وجائیزە وەک ئاماژەمان پێ دا .

پاشان بەنیسبەت دەس نوێژ وخۆ شوشتنەوە ، ئەم عەدەسانە بەهیچ شێوەیەک کاریگەریان نیە نە لەسەر دەس نوێژ و نە لەسەر خۆ شوشتن ؛ چونکە ناوەوەی چاو واجب نییە بشۆردرێن ، بەڵکو نابێ بشۆردرێن ، وزیادەڕۆییە شۆردنیان کارێکی ناپەسەندە " لقاء الباب المفتوح " .

هەر بۆیە : پێویست نییە لەکاتی دەس نوێژ وخۆ شوشتندا عەدەسە دابکەندرێت  .

والله أعلم .