ئەو هۆكارانەى كە پاڵنەر و یارمەتیدەرن بۆ لەبەركردنى قورئانى پیرۆز: ماڵپەڕی وەڵامەکان
ئەو هۆكارانەى كە پاڵنەر و یارمەتیدەرن بۆ لەبەركردنى قورئانى پیرۆز
پرسیار:

ئایا ئەو هۆكارانەى كە پاڵنەر و یارمەتیدەرن بۆ لەبەركردنى قورئانى پیرۆز کامانەن؟

وەڵامی پرسیارەکە بە پوختی:

ئەو هۆكارانەى كە پاڵنەر و یارمەتیدەرن بۆ لەبەركردنى قورئانى پیرۆز:
1_ ئەنجام نەدانى گوناه و تاوان و وازهێننى سەرپێچى خوا و پێغەمبەرەكەى   :
2_ هەڵبژاردنى باشترین كات و شوێن بۆ لەبەر كردن:
3_زۆر سەیركردنى قورئان و چەند جارێك دووبارە كردنەوەى ئەوەى كە لەبەرت كردووە:
4_ هەوڵ بدرێت بەردەوامی هەبێت لە لەبەركردندا:
٥_ تێگەشیتن و کردەوە کردن بە قورئان : 
٦_ لەگەڵ لەبەر كردنى قورئانى پیرۆز و گرنگى پێدانیدا، خاڵێكى زۆر گرنگ هەیە، ئەویش ئەوەیە، كە: نابێت لایەنەكانى ترى زانست پشت گوێ بخرێن و وەلا بنرێن، بەتایبەتى ئەو زانستانەى كە واجبە خەڵكى بیزانێت، وەك بیروباوەڕێكى ڕاست و چۆنیەتى ئەنجامدانى پەرستشەكان بەشێوەیەكى ڕاست و درووست، كە یەكبگرێتەوە لەگەڵ شەرعى خوادا.

گرتنەبەرى ئەو هۆكارانەى كە پاڵنەر و یارمەتیدەرن بۆ لەبەركردنى قورئانى پیرۆز(١):
1_ ئەنجام نەدانى گوناه و تاوان و وازهێننى سەرپێچى خوا و پێغەمبەرەكەى  :
زانایانى كۆن و نوێ ئاماژەیان بەم خاڵە گرنگە داوە، لەبەر ئەوەى هۆكارێكى سەرەكییە بۆ زیاد بوون و پتەوبوونى توانا و ویستى لەبەر كردن، وازهێنان لە نەزەر كردن و ئەنجام نەدانى، هەوەرها نەبیستنى شتانێك كە حەرام كراون، وەك گۆرانى و مۆسیقا و قسەى خراپ هۆكارێكى سەرەكییە و یارمەتیدەرتە بۆ لەبەركردنى كەلامى خواى پەروەردگار.
بۆیە(يحيى)ى كوڕى (يحيى) دەگێڕێتەوە، كە لە (ئیمامى مالیك) رحمه الله  یان پرسیوە: ئایا هیچ شتێك ئەشێ بۆ ئەم لەبەر كردنە؟
ئەویش لەوەڵامدا فەرموى: (إنْ كانَ شيءٌ فَتَركُ المعاصي)(٢). واتـــە: (ئەگەر شتێك هەبێت، ئەوا وازهێنانە لە گوناه و تاوان).
وە بەسەرهاتى ئیمامى شافعی لاى زۆرێك لە موسوڵمانان زانراوە، كاتێك سكالاَى خۆى دەكات لاى مامۆستا و شێخەكەى، كە ئیمامى (وكيع)ى كوڕى (الجراح) بوو، ئەمیش ئامۆژگارى كرد بە وازهێنان لە گوناه و تاوان، هەروەك ئیمامى شافیعى دەفەرموێت:
شَكَوْتُ إلَى وَكِيعٍ سُوءَ حِفْظِي                            فَأرْشَدَنِي إلَى تَرْكِ المعَاصـــي
وَأخْبـــــــــَرَنِي بأَنَّ العِلْـمَ نُـــورٌ                       ونورُ الله لا يهدى لعاصــــي
(٣)
سكاڵاى خۆمم لاى (وكیع) كرد، بۆ خراپی لەبەركردنم
ئەویش بەوازهێنان لەتاوان ئامۆژگاری و ڕێنموونی كردم
پێشى ووتم: كە زانســــــت ڕۆشنــاییـەكە، پڕشگــدار
خواى گەورەش ڕوناكـــــى نادات بە كەســـــى تاوانبار
 تاوان كردن نەك تەنها هۆكارێكە بۆ لاوازى و خراپی لەبەر كردن، بەڵكو هۆكارێكیشە بۆ لەبیرچوونەوەى ئەوەش كە پێشتر كەسەكە لەبەرى كردووە، هەروەك (عبدالله)ى كوڕى (مەسعود) رضی الله عنه فەرمویەتى: (إِنِّي لأَحْسَبُ الرَّجُلَ يَنْسَى الْعِلْمَ كَانَ يَعْلَمُهُ بِالْخَطِيئَةِ يَعْمَلُهَا)(٤). واتە: (من وا ئەبینم، كە پیاوێك زانیاریەكى لەبیر ئەچێتەوە، بەهۆى ئەنجامدانى تاوانێكەوە، كە ئەیزانێت).
لەبەر ئەوەیە كە ئیمامى (أبو زرعة)ى (الرازي) كە لەساڵى (264)ى كۆچى وەفاتى كردووە، ئەگەر بە بازاڕەكانى شارى (بغداد)دا بڕۆیشتایە، وە گوێى لە دەنگى مۆسیقا و گۆرانی بوایە، پەنجەى دەخستە گوێچكەیەوە، هەتا گوێى لێ نەبێت(٥).

2_ هەڵبژاردنى باشترین كات و شوێن بۆ لەبەر كردن:
باشترین كات:
ئیمامى (الخطيب البغدادي) بەڕەحمەت بێ فەرمویەتى: (باشترین كات بۆ لەبەركردن كاتی بەیانیانە)(٦) .
هەروەها (إسماعيل)ى كوڕى (أبو وَيس) دەفەرموێت: (ئەگەر ویستت شتێك لەبەر بكەیت سەرەتا بخەوە، پاشان بەیانى هەستە و سەیرى بكە، پاش ئەمە بە هیچ جۆرێك لەبیرت ناچێتەوە بە ویستى خوا)(٧).
باشترین شوێن:
ئیمامى (الخطيب البغدادي) رحمه الله  فەرمویەتى: (بزانە كە بۆ لەبەركردن چەند شوێنێك هەیە، كە ئەو كەسەى، كە لەبەر دەكات پێویستە پەیوەست بێ پێوەى و بیگرێتە بەر، و باشترین جێگاش بۆ لەبەركردن ژوورە، وە شوێنێك باش نییە، كە گیا و سەوزایی لێ بێت، و نابێت لەڕۆخی دەریا، یا لەقەراغی جادە و شەقامەكان بێت، لەبەرئەوەى دڵ بەو شتانەوە مەشغوڵ و سەرقاڵ ئەبێت)(٨).
كەواتە باشترین شوێن ئەو شوێنانەیە، كە وادەكات مرۆڤ زیاتر تەركیز و بیرو هۆشى لاى ئەو قورئانە بێت، كە لەبەرى دەكات، هەروەها ئەو شوێنانەى هەوایەكى پاك بێدەنگى تێدا دەستەبەر دەبێت، جا ئەمەش لە ژوور و مزگەوتەكاندا دەست دەكەوێت، بەپێچەوانەى ئەو شوێنانەى، كە بیر و هۆشى مرۆڤ پەرت و بڵاو دەكەن و مێشكى سەرقاڵ دەكەن بە شتانێكەوە جگە لە قورئانى پیرۆز.

3_زۆر سەیركردنى قورئان و چەند جارێك دووبارە كردنەوەى ئەوەى كە لەبەرت كردووە:
بێگومان ئەمەش یارمەتیدەرێكە بۆ زیاتر و ئاسانتر لەبەركردن و درەنگ بیرچوونەوە.
پرسیار كرا لە ئیمامى (بوخارى) رحمه الله : (عن دواء الحفظ، فقال: إدمان النظر في الكتب)(٩). واتە: (دەربارەى چارەسەرى كێشەى لەبەركردن، ئەویش فەرموى: بەردەوام سەیر كردنى كتێب چارەسەرە).
(ئەبو مەسعود)ى (ئەحمەد)ى كوڕى (الفرات) رحمه الله  فەرمویەتى: (أجمعوا أنه ليس شيء أبلغ في الحفظ إلا كثرة النظر)(١٠). واتە: (كۆدەنگن لەسەر ئەوەى، كە هیچ شتێ نیە بەسود تر بێ بۆ لەبەر كردن لە زۆر تێڕوانین).
(إبن الجوزي) رحمه الله  فەرمویەتى: (حسن)ى كوڕى (أبوبكر)ى نەیساپورى رحمه الله  فەرمویەتى: (لا يَحْصُلُ الْحِفْظُ إِلَيَّ حَتَّى يُعَادَ  خَمْسِينَ مَرَّةً)(١١). واتە: (من ناتوانم شتێك لەبەر بكەم، هەتاوەكو پەنـــجا جار دووبارەى نەكەمەوە).
هەروەها (أبو إسحاق)ى (الشيرازي) رحمه الله  وانەكەى ســــەد جار دووبارە ئەكردەوە(١٢).
بێگومان پێویستى زۆر دووبارە كردنەوە لە كەسێكەوە بۆ كەسێكى تر دەگۆرێت، هەروەك (إبن الجوزي) رحمه الله  ئاماژەى پێكردووە و دەفەرموێت: (ڕێگایەك بۆ لەبەركردن بریتیە لە: دووبارە كردنەوە، وە خەڵكى تێیدا جیاوزن، هەیانە بە چەند دووبارە كردنەوەیەكى كەم لەبەرى دەكات، وە هەیانە ناتوانێ لەبەرى بكات بە دووبارە كردنەوەیەكى زۆر نەبێت، جا بۆیە لەسەر مرۆڤ پێویستە لەپاش لەبەر كردن دووبارەى بكاتەوە، هەتا ئەوەى، كە لەبەرى كردووە لە بیرو هۆشیدا بچەسپێت و جێگیر ببێت)(١٣).

4_ هەوڵ بدرێت بەردەوامی هەبێت لە لەبەركردندا:
لە دایكمان (عَائِشَة)ەوە ڕەزاى خواى لێ بێت هاتووە، كە پێغەمبەرى خوا فەرمویەتى: (وَاعْلَمُوا أَنَّ أَحَبَّ الْعَمَلِ إِلَى اللهِ أَدْوَمُهُ وَإِنْ قَلَّ)(١٤) واتە: (بزانن كە بەڕاستى خۆشەویستترین كردەوە بەلاى خواى گەورەوە، بەردەوامترینیانە، هەرچەندە ئەو كردەوەیە كەمیش بێت).
(أبو هلال)ى (العسكری) دەفەرموێت: (ئەحمەد)ى كوڕى (فورات) هیچ ڕۆژێكى لە ژیانیدا بەفیڕۆ نەدەدا، هەتاوەكو شتێكى تێیدا لەبەر نەكردبایە)(١٥).
وتراویشە: (توالي نقطة ماء على صخرة قد يحدث فيها حفرة). واتە: (بەردەوامى دڵۆپەى ئاو بۆ سەر بەرد، ئەبێتە هۆی چاڵبوونى بەردەكە).
پێغەمبەرى خوا خۆماندوكردن و خەریك بوون بە قورئانى پیرۆزەوە بە هۆكارێكى سەرەكى لەبیرنەچونەوەى قورئان هەژمار دەكات و دەفەرموێت: (إِنَّمَا مَثَلُ صَاحِبِ الْقُرْآنِ كَمَثَلِ الْإِبِلِ الْمُعَقَّلَةِ إِنْ عَاهَدَ عَلَيْهَا أَمْسَكَهَا وَإِنْ أَطْلَقَهَا ذَهَبَتْ)(١٦). واتە: (بەڕاستى نمونەى دۆست و هاوەڵى قورئان وەك وشترێكى بەستراوەیە، ئەگەر پێیەوە پەیوەست بوو، دەیگرێتەوە، وە ئەگەر وازى لێ بهێنێت، دەڕوات).
لە ڕیوایەتێكى تردا پێغەمبەر فەرمویەتى: (وَإِذَا قَامَ صَاحِبُ الْقُرْآنِ فَقَرَأَهُ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ ذَكَرَهُ وَإِذَا لَمْ يَقُمْ بِهِ نَسِيَهُ)(١٧) واتە: (دۆست و هاوەڵى قورئان ئەگەر هەستا و بەشەو و ڕۆژ خوێندیەوە، ئەوە بیرى دەگەوێتەوە، وە ئەگەر هەڵنەستا ئەوە لەبیرى دەچێتەوە).

٥_ تێگەشیتن و کردەوە کردن بە قورئان : بێگومان ئەو فەزڵ و گەورەییانەى كە باسكران، كاتێك دێتە جێ، كە تێگەیشتن لە قورئان و هەروەها كردەوە پێكردنیشى لەگەڵدا بێت، بە پێچەوانەشەوە، خۆ ئەگەر ئەو دوانەى لەگەڵدا نەبوو، ئەوە كەسەكە ئەو فەزڵ و پاداشت و بەخششانەى دەست ناكەوێت، والله أعلم.
ئیمامى (ئیبن تەیمیە) رحمه الله  دەفەرموێت: (وَالْمَطْلُوبُ مِنْ الْقُرْآنِ هُوَ فَهْمُ مَعَانِيهِ وَالْعَمَلُ بِهِ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ هَذِهِ هِمَّةَ حَافِظِهِ لَمْ يَكُنْ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ وَالدِّينِ وَاَللَّهُ سُبْحَانَهُ أَعْلَمُ)(١٨). واتـە: (داواكراو لە قورئانى پیرۆز بریتییە لە: تێگەیشتن لە واتاكانی و كردەوە پێكردنى، وە ئەگەر ئەمە هیمەتى ئەو كەسە نەبێت، كە قورئانى پیرۆزى لەبەر كردووە، ئەوە نابێتە ئەهلى زانست و دین، خواى گەوەش زاناترە).
لەبەر ئەوەى قورئان لەبەركردن و خوێندنەوەى بەبێ تێگەیشتن و كردەوە پێكردن زۆر جار بەرهەمى خراپی چاوەڕوان نەكراوى لێ ئەكەوێتەوە، وە هەروەها ئەم جۆرە قورئان لەبەر كردن و خوێندنەوەیە بەبێ تێگەیشتن و كردەوەپێكردنی، سیفەتێكە لە سیفەتەكانى خەواریجەكان، بەجۆریك كە پێغەمبەر دەربارەى ئەوان دەفەرموێت: (يَقْتُلُونَ أَهل الْإِسْلَامِ، وَيَدَعُونَ أَهل الأَوثان، يقرأون الْقُرْآنَ لَا يُجَاوِزُ تَرَاقِيَهُمْ)(١٩). واتە: (لەگەڵ موسوڵمانان ئەجەنگێن و واز لە بتپەرستان ئەهێنن، قورئان ئەخوێننەوە و لە گەرویان تێپەڕ ناكات و ناچێتە ناو دڵەكانیانەوە).
ئەم تێنەگەیشتن و كار پێنەكردنە زۆر جار سەردەكێشێ بۆ فیتنەى گەورە و ترسناك بۆ سەر موسوڵمامان و وڵاتى موسوڵمانان، هەر وەك چۆن خەواریجەكان ئیمامى (عثمان) یان رضی الله عنه شەهید كرد، كە سێیەم خەلیفەی پێغەمبەرى خوا بوو  ، ئەو كەسەى ئەم كارە چەپەڵەى كرد جولەكە یاخود گاور نەبوو، بەڵكو یەكێك بو لە خەواریج، بەڵام بەهۆى ئەوەى كە لە قورئان تێنەگەیشتبوو، وە قورئان لە قورگى تێپەڕى نەكردبوو، وە نەچوبووە ناو دڵەكەیەوە، بۆیە سەرەنجام كەسێكى لێ دەرچوو، كە دەستى بچێتە خوێنى خەلیفەیەك، كە دووجار زاواى پێغەمبەرى خوا بوو  ، وە فریشتەكان شەرمیان لێ ئەكرد!
ئەم جۆرە كەسانە لە سەردەمى خەلیفە (عثمان (دا ورضی الله عنه لە دواتریشدا گرنگیەكى زۆریان بەقورئان ئەدا و زۆرجار خەریكى لەبەركردن و خوێندنەوە و دەوركردنەوەى قورئان بوون، بەجۆرێك خەریكى بوون، ئەگەر كەسێك لە مەجلیسى ئەوان نزیك بكەوتایەتەوە ئەوا هەستى بە دەنگە دەنگێكى زۆر ئەكرد، كە هەندێك جار وەك دەنگى كۆمەڵە هەنگێك وابوو، ئەمەش بەهۆى زۆرى قورئان خوێندنیانەوە، بەڵام هەر وەك پێغەمبەر بۆی باس كردووین، ئەو قورئانە لە گەروویان تێپەڕى نەدەكرد و نەدەچووە ناو دڵەكانیانەوە تا لێى تێبگەن و كردەوەى پێ بكەن.
بۆیە گرنگى دان تەنها بە خوێندنەوە و لەبەركردنى قورئانى پیرۆز بەبێ لێتیگەیشتن و كار پێكردنى، كردەوەیەكى سەرزەنشت كراوە و سیفەتێكە لە سیفەتەكانى خەواریج.

٦_ لەگەڵ لەبەر كردنى قورئانى پیرۆز و گرنگى پێدانیدا، خاڵێكى زۆر گرنگ هەیە، ئەویش ئەوەیە، كە: نابێت لایەنەكانى ترى زانست پشت گوێ بخرێن و وەلا بنرێن، بەتایبەتى ئەو زانستانەى كە واجبە خەڵكى بیزانێت، وەك بیروباوەڕێكى ڕاست و چۆنیەتى ئەنجامدانى پەرستشەكان بەشێوەیەكى ڕاست و درووست، كە یەكبگرێتەوە لەگەڵ شەرعى خوادا.
بۆیە ئەم باسەش جێگەى گرنگى پێدانە، لەبەر ئەوەى بەداخەوە كەسانێك هەیە ئەوەندەى گرنگى بەلایەنى جوان خوێندنەوەى قورئان (تەجوید) و قیڕائات ئەدەن، ئەوەندە، بەڵكو نیو ئەوەندەش گرنگى بە لایەنى بیروباوەڕ و مەنهەج و باسە گرنگ و پێویستەكانى ترى دین نادەن، شەو و رۆژ ئامادەن بەدواى زانستى تەجوید و قیڕائاتدا بگەڕێن، بەڵام ئامادە نین ئەوەندە بەدواى زانستە شەرعیەكانى تردا بگەڕێن(٢٠).
لەوەش خراپتر ڕۆچوونى هەندێكیان گەیشتۆتە ئەوەى، كە ئامادەیە تەجوید و قیڕائات لاى كەسانى بیدعەچى بخوێنێت، كە خاوەنى چەندین بیروباوەڕی بەتاڵ و نابەجێیە، لە ناو بیدعە و خورافیاتدا گەورە و پەروەردە بووە، هەر لەسەر ئەوەش خەڵكى پەروەردە دەكات، ئەمانیش دەچنە لای ئەو جۆرە كەسانە، بە هیواى ئەوەى، كە زیاتر قوڵ ببنەوە لەو دوو زانستەدا.
بەداخەوە كەسانێكیش كە پێشتر بیر وباوەڕ و مەنهەجێكى ڕاستیان هەبووە و لەسەر سوننەت بوون، لەم پێناوەدا بیروباوەڕو ڕێبازەكەیان كردووتە قوربانى، بۆیە لەوسەرەوە كەسێكى لێ دەرچووە زۆر جیاواز لە كەسەكەى پێشوو، بیرو باوەڕى، ڕێبازى، بیركردنەوەى، تەنانەت ڕەوشتیشى پێچەوانەى پێشینانى چاكمانە.
ئەمەش بەڕاستى دەردێكە تووشى خەڵكانێك بووە و زۆر جاریش هەستی پێ ناكرێت، بۆیە ئەمیش ئاسەوارى خراپ جێ دەهێڵێ، هەم بەسەر خاوەنەكەیدا، وە هەم بەسەر موسوڵمانان و وڵاتى موسوڵمانانیشدا، چونكە ئەمیش وەك خاڵى (پێنجەم)، ئەم سیفەتە سیفەتێكى ئەهلى سوننە و جەماعە نییە، لەگەڵ شێواز و بنەماكانى دەعوەى ئەهلى سوننە و جەماعەدا یەكناگرێتەوە.
ئەم حاڵەتەش منداڵیش ئەگرێتەوە، كە پێویستە سەرەتا فێرى عەقیدە و ئەو زانستانە بكرێت كە پێویستە لەسەرى، نەك مەشغوڵ بكرێت بە تەجویدەوە و نەزانێت بیروباوەڕى ڕاست چییە و كامەیە.
زانا و فەرمودەناس شێخى (ئەلبانى) رحمه الله  بەم جۆرە ئامۆژگارى مامۆستایانى فێركردنى قورئان دەكات، كە دەفەرموێت: (عليك بترسيخ العقيدة في صدور الأطفال والفتيان، قبل تعليمهم التجويد والترتيل). واتـە: (پێویستە لەسەرت بیروباوەڕ لە سنگ و دڵى منداڵ و گەنجدا جێگیر و چەسپاو بكەیت، پێش فێركردنیان بە تەجوید و جوان خوێندنەوى قورئان).

بۆ ئەم وەڵامە سود وەرگیراوە لە کتێبی : (نیعمەتی ڕەحمان لـە ڕونكردنەوەی بابەتە فیقهی ‌و عەقیدەییەكانی پەیوەست بە قورئـان) لە نوسین و ئامادەکردنى : د. هردی صدیق


(١) بۆ ئەم باسە سوودم لە كتێبی (كيف تحفظ القرآن) وەرگرتووە، دانراوى: (د. يحي بن عبدالرزاق الغوثاني)
(٢) جزء فيه إخبار لخفظ القرآن، تخريج إبن عاسكر: (226).
(٣) ديوان الشافعي: (72)
(٤) جزء فيه إخبار لخفظ القرآن، تخريج إبن عاسكر: (226)، سنن الدارمي: (406)
(٥) تاريخ بغداد: (10/333).
(٦) الفقه والمتفقه للخطيب البغدادي: (2/103)
(٧) الجامع في حث على حفظ العلم: (177)
(٨) الفقه والمتفقه للخطيب البغدادي: (2/103)
(٩) جامع البيان العلم: (583)
(١٠) الجامع لأخلاق الراوي: (1810)
(١١) تذكرة الحفاظ: (2/641)
(١٢) الحث على حفظ العلم: (254)
(١٣) الحث على حفظ العلم: (21)
(١٤) صحيح مسلم: (2818)
(١٥) كيف تحفظ القران: (58)
(١٦) صحيح البخاري، برقم: (4643), وصحيح مسلم، برقم: (1313).
قال الإمام النووي رحمه الله : (قَوْلُهُ : ( إِنَّمَا مَثَلُ صَاحِبِ الْقُرْآنِ كَمَثَلِ الْإِبِلِ الْمُعَقَّلَةِ ) إِلَى آخِرِهِ . فِيهِ: الْحَثُّ عَلَى تَعَاهُدِ الْقُرْآنِ وَتِلَاوَتِهِ وَالْحَذَرِ مِنْ تَعْرِيضِهِ لِلنِّسْيَانِ. قَالَ الْقَاضِي: وَمَعْنَى ( صَاحِبِ الْقُرْآنِ ) أَيِ الَّذِي أَلِفَهُ، وَالْمُصَاحَبَةُ: الْمُؤَالَفَةُ، وَمِنْهُ فُلَانٌ صَاحِبُ فُلَانٍ، وَأَصْحَابُ الْجَنَّةِ وَأَصْحَابُ النَّارِ وَأَصْحَابُ الْحَدِيثِ، وَأَصْحَابُ الرَّأْيِ، وَأَصْحَابُ الصُّفَّةِ، وَأَصْحَابُ إِبِلٍ وَغَنَمٍ، وَصَاحِبُ كَنْزٍ وَصَاحِبُ عِبَادَةٍ) شرح النووي على مسلم: كتاب: (صلاة المسافرين وقصرها) باب: (الأمر بتعهد القرآن وكراهة قول نسيت آية كذا وجواز قول أنسيتها).
(١٧) صحيح مسلم: برقم (789)
(١٨) مجموع الفتاوى: (23/54_55)
(١٩) رواه مسلم: (1064)، من حديث أبي سعيد الخدري رضي الله عنه.
(٢٠) ئەم حاڵەتە جاران زیاتر لەناو ئەهلى بیدەعدا باو بوو، ئەوانەى كە لایەنى عەقیدە و مەنهەجیان پشت گوێ خستبوو، بەلاَم بەداخەوە ئێستا لەناو هەندێك قوتابی ئەهلى سوننەسدا خەریكە تەشەنە دەكات و كەسانێك خەریكى ئەم لایەنەن.
زۆر خۆخەریك كردن و زۆر مەشغوڵبون بە تەجوید و قوڵبونەوەى زیاد لەپێویست تیایدا و زۆر لەخۆكردن بۆ دەربڕینى پیتەكانیش هەر دەچێتە ژێر ڕكێفى ئەم باسەوە و بەهەمانشێوە كارێكى باش نیە و زۆرێك لە ئەهلى عیلم وریاییان لەم بارەیەوە داوە.
لەوانە (ابن الجوزى) فەرمویەتى: (وقد لبس إبليس عَلَى بعض المصلين فِي مخارج الحروف فتراه يَقُول: الحمد الحمد. فيخرج بإعادة الكلمة عَنْ قانون أدب الصلاة وتارة يلبس عَلَيْهِ فِي تحقيق التشديد وتارة فِي إخراج ضاد المغضوب، ولقد رأيت من يَقُول المغضوب فيخرج بصاقة مَعَ إخراج الضاد؛ لقوة تشديده، وإنما المراد تحقيق الحرف فحسب وإبليس يخرج هؤلاء بالزيادة عن حد التحقيق الحروف ويشغلهم بالمبالغة في عَنْ فهم التلاوة وكل هذه الوساوس من إبليس) تلبيس إبليس: (1/126)
شێخ (ربيع بن هادي)  لەژێر ناونیشانى (التكلف في قراءة القرآن أنكره أئمة السلف رحمهم الله)دا فەرمویەتى: (فأما ما يذهب إليه بعض أهل الغباوة من أهل الأداء من الإفراط في التمطيط والتعسف في التفكيك والإسراف في إشباع الحركات وتلخيص السواكن، إلى غير ذلك من الألفاظ المستبشعة والمذاهب المكروهة فخارج عن مذاهب الأئمة وجمهور سلف الأمة، وقد وردت الآثار عنهم بكراهة ذلك، وبكيفية حقيقته)
موقعه. بۆ سودى زیاتر بگەڕێنەوە سەر وتەكانى شێخ كە لە بابەت و ناونیشانى ناوبراودا هاتووە.
http://www.rabee.net/ar/articles.php?cat=8&id=316

سەردان: ٢,٥٥٩ بەش: فەزڵ و ئادابەکانى قورئان