هەموو شتێك لە ساتەوەختى دروست كردنى قەڵەمەوە تا رۆژى قیامەت لەلایەن خواى گەورە هەمووى نووسراوە لە لەوح المحفوزدا، لەبەر ئەوەى خواى گەورە یەكەم شتێك كە دروستى كرد بریتی بوو لە قەڵەم و پێی فەرموو: ((اكتب: قال: ربي وماذا أكتب؟ قال: اكتب ما هو كائن، فجرى في تلك الساعة بما هو كائن إلى يوم القيامة))^(١).
واتە: بنووسە: ئەویش ووتى: ئەى پەروەردگارم چی بنووسم؟ فەرمووى: ئەوەى ڕوودەدات بینووسە، جا لەو ساتەوەختەوە چی ڕوودەدات تا رۆژى قیامەت هەمووى تۆماركرا.
وە هاتووە لە پێغەمبەرى خواوە  ﷺ كە منداڵ لە سكى دایكیدا كاتێك كە چوار مانگ بەسەریدا تێپەڕ دەبێت، خواى گەورە فریشتەیەكى بۆلا دەنێرێت كە رۆحى بەبەردا دەكات و رزق و ئەجەل و كاروكردەوەى و بەدبەختە یان خۆشبەخت هەموو ئەمانە دەنووسێت. وە رزقیش دیسان دەنووسرێت و ئەندازەگیرە بە هۆكارەكانەوە كە نەزیاد دەكات و نەكەم، یەكێك لەو هۆكارانەش بریتیە لە هەوڵ دان بۆ پەیداكردنى بژێوى و كەسابەت، وەكو خواى گەورە دەفەرموێت:
(هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا فِي مَنَاكِبِهَا وَكُلُوا مِنْ رِزْقِهِ وَإِلَيْهِ النُّشُورُ) (الملك:15) واتە: هەر ( الله ) یە كە بەتەنها زەوى بۆ ئاسانكردون و ڕایخستوە بۆتان بۆ ئەوەى جێگیر و سەقامگیربن لەسەرى ، دەسا بە هەموو گۆشە و لاو و كەنارەكانیا بسوڕێنەوە ، و لەو ڕزق و ڕۆزیەى خواى پەروەردگار بخۆن كە لەزەویەوە بۆتانى دەردەهێنێت ، وە بشزانن كە زیندوبونەوەتان لە گۆڕەكان و گەڕانەوەتان بەتەنها بۆ لاى خوایە بۆ لێپرسینەوە و پاداشت. وە یەكێكى تر لە هۆكارەكان بریتیە لە گەیاندنى سیلەى رەحم بۆ باوك ودایك و پەیوەندى خزمایەتى لەگەڵ نزیكەكان، چونكە پێغەمبەرى خوا  ﷺ فەرموویەتى:
((من أحب أن يبسط له في رزقه وينسأ له في أثره فليصل رحمه))^(٢) واتە: ئەوەى پێى خۆشە ڕزقی فراوان بێت و شوێنەوارى دواى خۆى بمێنێتەوە ئەوا با سیلەى ڕەحم بگەیەنێت.
یەكێكى تر لە هۆكارەكان بریتیە لە تەقواى خواى گەورە وەكو دەفەرموێت: ( وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً)(1) (وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُ)(الطلاق: من الآية3) واتە: دەبا هەركەس لەخوا دەترسێت كار بەوە بكات كە فەرمانى پێكردووە و بەدوور بێت لەوەى كە یاساغی لێكردوە ، لە پاداشتدا خواى پەروەردگار لە هەموو ناخۆشیەك دەرگای دەربازبوونى بۆ دەكاتەوە ، وە ڕێگاكانى بەدەست هێنانى ڕزق و ڕۆزى بۆ ئاسان دەكات لە شوێنێكەوە كە هەرگیز بە بیر و خەیاڵیدا نایەت.
وە هەرگیز نەڵێیت رزق نووسراوە و دیارى كراوە ئیتر من هەوڵ و تێكۆشان نادەم و هۆكارەكان ناگرمە بەر بۆ بەدەست هێنانى رزق ورۆزى چونكە ئەوە بێ دەسەڵاتى و تەمبەڵیە، نەخێر بەڵكو كەسى خاوەن ئیرادە و باوەڕدار ئەوەیە كە هەوڵ بدات بۆ بەدەست هێنانى رزق ورۆزى خۆى وپەیداكردنى بژێوى ژیانى، ئەوەى كە سوود وقازانجى هەیە بۆ دین و دونیاى وەكو پێغەمبەرى خوا  ﷺ فەرموویەتى: ((الكيس من دان نفسه، وعمل لما بعد الموت، والعاجز من أتبع نفسه هواها وتمنى على الله الأماني))^(٣)
واتە: ژیر ئەو كەسەیە كە سەرزەنشتى نەفسی خۆى دەكات و كاروكردەوە بۆ دواى مردن دەكات، وە كەسی تەمبەڵ و دەستەپاچەش ئەوەیە كە شوێنى هەواوئارەزوى خۆى دەكەوێت و هەر ئومێد بە خوا دەخوازێت بێ ئەوەى كاربكات. جا وەكو چۆن رزق پەیوەستە بە هۆكارەكانیەوە بەهەمان شێوەش هاوسەرگیریش پابەندو پەیوەستە بەهۆكارەكانیەوە، بۆیە نووسراوە كە ئەو دوو هاوسەرە بۆ یەكتر دەبن، وە خواى گەورە هیچ شتێكى لاشاراوە نییە لە زەوى و ئاسماندا.
سەرچاوە : کتێبی فتاوى أرکان الإسلام: زاناى پایەبەرز : محمد بن صالح العثیمین - رحمه الله –

(١) أخرجه الإمام أحمد (5/317).
(٢) أخرجه البخاري، كتاب البيوع، باب من أحب البسط في الرزق (2067) .
(٣) أخرجه الترمذي، كتاب صفة القيامة، باب 20 (2459)، وابن ماجه، كتاب الزهد، باب ذكر الموت والاستعداد له (4260) .