ئایا حوكمى زۆرچونى ئافره‌تان بۆ بازاڕ چییه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا كه چه‌نده‌ها فیتنه له بازاڕدا هه‌یه؟
گومان تیادا نیه كه مانه‌وه‌ى ئافره‌تان له ماڵدا خێر و چاكه‌یه‌كى زۆرى تێدایه، هه‌روه‌ك پێغه‌مبه‌رى خوا - صلى الله علیه وسلم - ده‌فه‌رمووێت: «... وَبُيُوتُهُنَّ خَيْرٌ لَهُنَّ »(١). واته: ماڵه‌كانیان چاكتره بۆیان.
گومانى تیادا نیه سه‌رپشككردنى ئافره‌تان له ده‌رچون له ماڵ پێچه‌وانه‌ى ئه‌وه‌یه كه له شه‌رعدا فه‌رمانى پێكراوه كه ده‌بێت ئافره‌تان بپارێزرێن و دووربكرێنه‌وه له فیتنه واجبه له‌سه‌ر پیاوان كه پیاوبن به واتاى پیاوه‌تى، هه‌روه‌ك خواى گه‌وره ده‌فه‌رمووێت: [ الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ] [النساء: ٣٤]. واته: پیاوان به توانان به‌سه‌ر ئافره‌تاندا.
به‌ڵام به‌داخه‌وه موسوڵمانان ده‌ستیان كردووه به لاسایكردنه‌وه‌ى بێباوه‌ڕان به‌شێوازێك كه ئافره‌تان باڵاده‌ستن به‌سه‌ر پیاوانه‌وه ئافره‌تان كارى پیاوانیش ده‌كه‌ن ئه‌وه‌یش سه‌یره كه ده‌ڵێن ئێمه كه‌سانى پێشكه‌وتوین، به‌ڵام سه‌رزه‌نیشتى بۆئه‌وان، هه‌روه‌ك پێغه‌مبه‌رى خوا - صلى الله علیه وسلم - ده‌فه‌رمووێت: « لَنْ يُفْلِحَ قَوْمٌ وَلَّوْا أَمْرَهُمُ امْرَأَةً »(٢). واته: هیچ گه‌لێك سه‌رفراز نابن كه سه‌ركرده‌كه‌یان ئافره‌ت بێت.
هه‌موومان ده‌زانین كه ئافره‌تان هه‌روه‌ك پێغه‌مبه‌رى خوا - صلى الله علیه وسلم - وه‌صفیانى كردووه و ده‌فه‌رمووێت: «... مَا رَأَيْتُ مِنْ نَاقِصَاتِ عَقْلٍ وَدِينٍ أَذْهَبَ لِلُبِّ الرَّجُلِ الْحَازِمِ مِنْ إِحْدَاكُنَّ »(٣). واته: نه‌م بینیوه له‌وانه‌ى كه عه‌قڵ و دینیان ته‌واونیه(٤) (واته: ئافره‌تان) له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌توانن سه‌رنجى كه‌سانى عاقڵ و زیره‌ك ڕابكێشن به‌لاى خۆیاندا.
واجبه له‌سه‌ر پیاوان كه جێبه‌جێى بكه‌ن ئه‌و مافانه‌ى كه خواى گه‌وره واجبى كردووه له‌سه‌ریان له مافى خێزانه‌كانیاندا به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه هه‌ندێك هه‌ن له پیاوان كه ڕه‌وشتیان زۆر ناشرینه خێزانه‌كانیان قه‌ده‌غه ده‌كه‌ن له گه‌یاندنى سیله‌ى ڕه‌حم و خزمایه‌تى كه واجبه سه‌ردانییان بكه‌ن وه‌ك دایك و باوك و برا و مام و خاڵۆ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا كه خۆیان و كات و شوێنه‌كه‌یش دووره له فیتنه‌وه به خێزانى ده‌ڵێت: به‌هیچ شێوازێك نابێت ده‌ربچیت له ماڵ تۆ به‌ندى لاى من باسى ئه‌و فه‌رمووده‌یه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا - صلى الله علیه وسلم - ده‌كات كه ده‌فه‌رمووێت: « ... هُنَّ عَوَانٌ عِنْدَكُمْ ... »(٥). واته: ئافره‌تان له‌ژێر ده‌ستى ئێوه‌دان.
ده‌ڵێت: ئه‌سیر و ده‌ست به‌سه‌رى لاى من به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ده‌رنه‌چیت و نه‌جوڵێیت و نه‌ڕۆیت و كه‌سیش نابێت بێت بۆلات، تۆیش نابێت بۆلاى كه‌س بچیت، به‌ڵام دینى خواى گه‌وره مامناوه‌نده ڕێگه‌ى به ئافره‌تان نه‌داوه كه هه‌مووكات بڕواته ده‌ر به‌بێ هیچ پێویستیه‌ك وه نه‌قه‌ده‌غه‌ى ئافره‌تیشى كردووه كه نه‌توانێ سیله و خزمایه‌تى خۆى به‌جێ بگه‌یه‌نێت، به‌ڵام له سنورى شه‌رعدا.
مَجموع دروس فتاوى الحَرَمُ المَكي (3/ 250 – 251) الشيخ محمد بن صالح العثيمين .
(١) صَحيح: صَحيح وَضعيف سُنَن أبي داود، رَقَم: (567).
(٢) صَحيح البُخاري، رَقَمْ: (4425).
(٣) صَحيح البُخاري، رَقَمْ: (304).
(٤) قُلْنَ وَمَا نُقْصَانُ دِينِنَا وَعَقْلِنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قَالَ: « أَلَيْسَ شَهَادَةُ الْمَرْأَةِ مِثْلَ نِصْفِ شَهَادَةِ الرَّجُلِ ». قُلْنَ بَلَى. قَالَ « فَذَلِكَ مِنْ نُقْصَانِ عَقْلِهَا، أَلَيْسَ إِذَا حَاضَتْ لَمْ تُصَلِّ وَلَمْ تَصُمْ ». قُلْنَ بَلَى. قَالَ « فَذَلِكَ مِنْ نُقْصَانِ دِينِهَا » صَحيح البُخاري، رَقَمْ: (304).
(٥) حَسَنْ: صَحيح وَضيعف سُنَنْ الترمذي، رَقَمْ: (3087).
حوکمی دەرخستنی دەست و قۆڵى ئافرەت لە بازاڕەكاندا چیە ؟سفوورى ئافرەت و بەتاڵ بوونەوەى ڕۆژووئایە دەنگی ئافرەت عەورەتە؟ کچ چۆن (مەنی) لەئاوەکانی تر جودا بکاتەوە کاتێک بەخەبەر دێت ؟چۆنیەتی نوێژی هەینی بۆ ئافرەتان
