بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.

یەکەم : خوای گەورە فەرمانی کردووە بە بڵاوکردنەوەی سەلام ، وە وەڵامدانەوەشی واجب کردووە ، وە سەلامیشی لەو کارانە داناوە کە دەبێتە هۆکارى زیاد بوونى ڕێز و خۆشەویستی لە نێوان ئیمانداران .

خوای گەورە فەرموویەتی : ﴿ وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ حَسِيبًا ﴾ . [النساء /86]

واته : وه‌ ئه‌گه‌ر سڵاوتان لێكرا ئه‌وه‌ ئێوه‌ به‌جوانترو باشتر وه‌ڵامی سه‌لامه‌كه‌ بده‌نه‌وه‌ كه‌ سوننه‌ته‌، یاخود وه‌كو خۆی وه‌ڵامى بده‌نه‌وه‌ كه‌ واجبه‌ ، به‌ دڵنیایى خوای گه‌وره‌ ئاگادارى هه‌موو شتێكه‌و لێپرسینه‌وه‌تان له‌گه‌ڵدا ده‌كات له‌سه‌رى.

وە [أَبِي هُرَيْرَةَ] دەگێڕێتەوە کە پەیامبەری خوا ـ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ـ فەرموویەتی : (( لا تَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى تُؤْمِنُوا ، وَلا تُؤْمِنُوا حَتَّى تَحَابُّوا ، أَوَلا أَدُلُّكُمْ عَلَى شَيْءٍ إِذَا فَعَلْتُمُوهُ تَحَابَبْتُمْ ؟ أَفْشُوا السَّلامَ بَيْنَكُمْ )) .[رواه مسلم ( 54 ) ]

واتە : (( ناچنە بەهەشتەوە تاکو ئیمان نەهێنن ، وە ئیمانیشتان تەواو نابێت تاکو یەکترتان خۆشنەوێت ، ئایا شتێکتان پێ پیشان نەدەم ئەگەر ئەنجامتان دا بەهۆیەوە یەکترتان خۆش ئەوێت ؟ ، سەلام لە نێوان خۆتاندا بڵاو بکەنەوە )) .

دووەم : فەرمان کردن بە بڵاو کردنەوەی سەلام گشتگیرە و گشت موسڵمانان ئەگرێتەوە ، جا پیاو لەگەڵ پیاو وە ئافرەت لەگەڵ ئافرەت ئەگرێتەوە ، وە پیاو لەگەڵ مەحرەمەکانی خۆیدا ، گشت یەکێک لەوانە فەرمان پێکراوە کە دەستپێشخەر بێت لە سەلام کردن ، وە واجبیشە لەسەر ئەوی تر وەڵامی بداتەوە .

بەڵام پیاو لەگەڵ ئافرەتی نامەحرەم حوکمێکی جیاو و تایبەت ئەیانگرێتەوە لە دەستپێشخەری کردن لە سەلام کردن و وەڵامدانەوەی ، ئەمەش لەبەر ئەو فیتنانەی کە لە پاش ئەوە دێنە کایەوە هەندێ جار .

سێیەم : ئاساییە ئەگەر پیاو سەلام لە ئافرەتێکی نامەحرەم بکات بەبێ تەوقە کردن ئەگەر پیر و بەتەمەن بێت، بەڵام سەلام کردن لە ئافرەتێکی گەنجی نامەحرەم نابێت ئەگەر ترسی فیتنە هەبوو ، ئەمەش وتەی زانایانی لەسەرە ڕەحمەتی خوایان لێبێت .

پرسیار کراوە لە ئیمامی مالیک: ئایا سەلام بکرێت لە ئافرەت؟ 
 وتوویەتی : 
سەلام کردن لە ئافرەتی بەتەمەن بە خراپ نازانم ، بەڵام سەلام کردن لە ئافرەتی گەنج حەزم بەو کارە نییە .

وە ئیمامی زەرقانی لە شەرحی [الموطأ : ٣٥٨/٤] ڕوونی کردۆتەوە کە حەز نەکردنی ئیمامی مالیک لەو کارە واتا ترسێتی لە فیتنەی وەڵامدانەوەی ئافرەتەکە بۆ سەلامەکە .

وە هاتووە لە [الآداب الشرعية : ٣٧٥/١] ابن مفلح ئەڵێ ابن منصور پرسیاری کردووە لە ئیمامی ئەحمەد سەبارەت بە سەلام کردن لە ئافرەت ، ئەویش وتوویەتی : ئەگەر پیر بێت ئاساییە .

وە صاڵحی کوڕی ئیمامی ئەحمەد وتوویەتی : پرسیارم لە باوکم کردووە سەبارەت بە سەلام کردن لە ئافرەت ؟
 وتی : ئەگەر بەتەمەن بێت ئاساییە ، بەڵام ئەگەر گەنج بێت ئەوا با داوای وەڵامدانەوەی لێ نەکات .

وە نەوەوی لە [الأذكار : ٤٠٧]ـدا وتوویەتی : 
(( شافعییەکان ئەڵێن : ئافرەت لەگەڵ ئافرەت حوکمی هەروەکو پیاوە لەگەڵ پیاو ، بەڵام ئافرەت لەگەڵ پیاو ئەگەر ئافرەتەکە هاوسەری بێت یان مەحرەمی بێت ئەوا وەکو حوکمی پیاوە لەگەڵی ، بۆیە موستەحەبە هەر کامێکیان بێت دەستپێخەری بکەن لە سەلام کردن لە یەکتر ، وە واجبی ئەوی تریشە وەڵامی بداتەوە ، بەڵام ئەگەر نامەحرەم بێت ئەگەر ئافرەتەکە جوان بێت و ترسی کەوتنە ناو فیتنە هەبێت ئەوا نابێت پیاوەکە سەلامی لێ بکات ، خۆ ئەگەر پیاوەکە سەلامی کرد دروست نییە بۆ ئافرەتەکە وەڵامی بداتەوە ، وە ناشبێت ئافرەتەکە دەستپێشخەری بکات لە سەلام کردن لێی ، ئەگەر دەستپێشخەریشی کرد نابێت پیاوەکە وەڵامی بداتەوە ، وەڵام دانەوەی خراپە .

بەڵام ئەگەر ئافرەتەکە بەتەمەن بوو بەجۆرێک ترسی کەوتنە ناو فیتنەی نەبوو ئەوا دروستە بۆی سەلام لە پیاو بکات ، وە دروستە بۆ پیاوانیش وەڵامی بەنەوە .

بەڵام ئەگەر کۆمەڵێک ئافرەت بن و پیاوێک سەلامیان لێ بکات یان کۆمەڵێک پیاو سەلام لە ئافرەتێک بکەن ئەوا دروستە ئەگەر ترسی فیتنە لەسەر هیچ کامیان نەبێت .

ئەبو داوود گێڕاویەتییەوە لە سونەنەکەی بە ژمارە (٥٢٠٤) لە ئەسمائی کچی یەزیدەوە ئەڵێ : پەیامبەر صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بەلای کۆمەڵێک ئافرەت تێپەڕی  سەلامی لێ کردین .
صححه الألباني في صحيح أبي داود .

وە بوخاری گێڕاویەتییەوە بە ژمارە (٦٢٤٨) لە سەهلی کوڕی سەعدەوە کە وتوویەتی : پیرەژنێک هەبوو دەچوو بۆ بیرەکەی نێو دارەخورماکانی مەدینە ، جا لە قەدی زڵقەکانی دەبڕی و دەیخستە ناو قاپێکەوە و لەگەڵ دەنکە جۆ تێکەڵی دەکرد دەیکردە هاڕاوە ، جا لە پاش نوێژی جومعە کە دەگەڕاینەوە سەلامێکمان لێی دەکرد ئەویش خواردنەکەی پێشکەش دەکردین .

وە ئیبنو حەجەریش لە "الفتح" سەبارەت بە دروستێتی سەلام کردنی پیاو لە ئافرەت یان ئافرەت لە پیاو وتوویەتی : مەبەست لە دروستێتی واتا لەو حاڵەتەی کە پارێزراو بێت لە فیتنە .

وە الْحَلِيمِيّ گێڕاویەتییەوە که پەیامبەر صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ پارێزراو ئەو کەسەیە کە سەلامەت بێت لە فیتنە ، جا هەرکەسێک متمانەی بە خۆی هەبوو کە پارێزراوە لە فیتنە ئەوا با سەلام لە ئافرەت بکات خۆگەر نا ئەوا بێدەنگ بوون باشترە .

وە الْمُهَلَّب ئەڵێ : سەلام کردنی پیاوان لە ئافرەتان وە ئافرەتان لە پیاوان دروستە ئەگەر سەلامەت بوو لە فیتنە  

والله تعالى أعلم .

انظر كتاب " أحكام العورة والنظر" إعداد / مساعد بن قاسم الفالح .