وەڵاممان بۆ ئەو کەسەی کە وا دەبینێت : ( فەرموودەی آحاد بۆ چەسپاندنی بیروباوەڕ بەکار نایەت چونکە چونکە فەرموودەی ئاحاد هەوڵەکانی گوماناوین وە بیروباوەڕیش لەسەر گومان دانامەزرێت ) پێی دەڵێین : ئەم بۆچونە ڕاست ودروست نیە ، چونکە لەسەر بۆچونێکی بنیاتنراوە کە ڕاست و دروست نیە ، وە ئەمەش لە چەند ڕویەکەوە :
یەکەم : ئەو وتەیەی کە دەڵێت : (فەرموودەی آحاد تەنها گومان دەبەخەشێت) بە ڕەهایی نیە ، بەڵکو هەندێک فەموودەی آحاد هەیە کە یەقین و دڵنیایی دەبەخشێت ئەگەر بێت و نیشانە و ئاماژە هەبێت (القرائن) لەسەر ڕاستێتی ، هەروەکو ئەوەی : ئومەتی ئیسلامی ئەو فەرموودەیان بەلاوە وەرگیراو بێت وە کو فەرموودەکەی عومەری کوڕی خطاب رضی الله عنه (إنما الأعمال بالنیات) ئەمە هەواڵێکی ئاحادە وە لەگەڵ ئەمەشدا ئێمە دەزانین کە پێغەمبەری خوا ﷺ وتویەتی ، ئەمە بریتیە لە ڕابۆچوونی دروست و ئەنجامی لێکۆڵینەوەی شێخ الإسلام ابن تیمیة و پێشەوا حافظ ابن حجر و جگە لەوانیش لەم بارەیەوە .
دووەم : پێغەمبەری خوا ﷺ تاکە کەسی (یرسل الآحاد) دەنارد بۆ ئەوەی بنچینەکانی بیروباوەڕ بگەیەنێت (شهادة أن لا إله إلا الله وأن محمداً رسول الله) وە ئەم هەواڵ ناردنەوەی پێغەمبەری خواش ﷺ حوجەیە لەسەر خەڵکی و پێویستە پێوەی پەیوەست بن ، هەر وەکو : (معاذ)ی نارد بۆ وڵاتی یەمەن ، وە نێردراوەکەشی بە حوجەیەک حساب کرد کە پێویستە لەسەر خەڵکی وڵاتی یەمەن قەبوڵی بکەن.
سێیەم : ئەگەر بێت وبڵێین : (بیروباوەڕ بە هەواڵی آحاد ناچەسپێت) ، ئەوا دەگونجێت کە بشڵێین : ( بابەتەکانی دیکەی جگە لە بیروباوەڕ (الأحکام العملیة) بە هەواڵی آحاد ناچەسپێت) ، چونکە بابەتەکانی دیکەش ئەو بیروباوەڕەی لەگەڵە کە خوای پەروەردگار فەرمانی بەم کارە کردووە یان ڕێگری لێ کردووە ، وە ئەگەر ئەم وتەیەش وەربگیرێت ئەوا زۆرێک لە حوکمە کانی ئاینی ئیسلام پەک دەخرێت ، وە ئەگەر ئەم قسەیەش رەت بکرێتەوە ئەوا با ئەو قسەیەش ڕەت بکرێتەوە کە دەڵێت : (بیروباوەڕ بە هەواڵی آحاد ناچەسپێت) چونکە هیچ جیاوازی لە نێوانیاندا نیە .
چوارەم : خوای پەوەردگار فەرمانی کردووە بەو کەسانەی کە نەزانن بگەڕینەوە بۆ قسەی زانایان لە بوارێکدا کە لە بابەتەکانی بیرو باوەڕ مەزن تر و گەورە ترە کە ئەویش بریتیە لە پەیامی ئیسلام وەکو خوای پەروەردگار دەفەرمووێت : (وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلاَّ رِجَالاً نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ * بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ) [ النحل: 43 - 44 ] وە ئەمەش پرسیار کردن لە یەک زانا و زیاتر یش دەگرێتەوە .
دەرەنجام :
دەرەنجام بریتیە لەوەی کە هەواڵی آحاد ئەگەر نیشانە و ئاماژەی هەبوو بۆ ڕاستێتی ئەوا زانست و دڵنیایی دەبەخشێت ، و بواری بیروباوەڕ (الأحکام العلمیة) وە بواری فقه (الأحکام العملیة) پێ دەچەسپێت ، وە هیچ بەڵگەیەکیش نیە بۆ جیاوازی کردن لە نێوانیاندا ، وە هەرکەسێک ئەم جیاوازی کردنە بداتە پاڵ یەکێک لە پێشەوایان ئەوا پێویستە لەسەری بیسەلمێنێت بە سەنەدێکی ڕاست و دروست وە پاشان بەڵگەی ئەو پێشەوایە ڕونبکاتەوە کە پشتی پێ بەستووە .

سەرچاوە :
فتاوى العقیدة (ص:١٨) لفضیلة الشیخ محمد بن صالح العثیمین رحمه الله .