بسم الله الرحمن الرحيم 

نوكتە وتن و سوعبەت كردن دەبێت بە دوو بەشەوە: یان ڕاستە و حەقە یان ناڕاستە و درۆیە و تاوانە و وتەی نابەجێیە.
1 ـ جا ئەگەر ڕاست و حەق بوو، ئەوا دروستە چونكە پێغەمەری خوا ﷺ فەرموویەتی: ((إنـي لأمزح ولا أقول إلاَّ حقاً)) صحيح الـجامع الصغير رقم: (2494).
واتە: من سوعبەت دەكەم بەڵام هیچ ناڵێم ئیللا حەق و ڕاستی نەبێت.
وە لە فەرموودەیەكی تردا هاتوە هاوەڵان وتیان بە پێغەمەری خوا ﷺ: (يا رسول الله إنك تداعبنا ؟ قال: إنـي لا أقول إلاَّ حقاً)) صحيح سنن الترمذي: (1990).
واتە: ئەی پێغەمەری خوا تۆ سوعبەتمان لە گەڵدا دەكەیت ؟ فەمرووی: من سوعبەت دەكەم بەڵام هیچ ناڵێم ئیللا حەق و ڕاستی نەبێت.
بۆ نموونە یەكێك لەو سوعبەتانەی پێغەمەری خوا ﷺ: (أتت عجوز إلى النبي ﷺ فقالت: يا رسول الله ادعُ اللهَ أنْ يدخلي الـجنَّة، فقال: يا أم فلانة إنَّ الـجنة لا تدخلها عجوز، قال: فولَّت تبكي، ففال: أخبروها أنَّها لا تدخلها وهي عجوز، إن الله تعالى قال: [إِنَّا أَنشَأْنَاهُنَّ إِنشَاء، فَجَعَلْنَاهُنَّ أَبْكَارًا، عُرُبًا أَتْرَابًا] ) سلسلة الأحاديث الصحيحة رقم: (2987).
واتە: پیرەژنێك هات بۆ لای پێغەمەر ﷺ و وتی: ئەی پێغەمەری خوا ﷺ دوعام بۆ بكە لای خوا كە بمخاتە بەهەشتەوە، پێغەمەریش ﷺ فەرمووی: ئەی دایكی فڵانە بەهەشت پیرەژی تێ ناچێت، ئەویش ڕۆیشت بە گریانەوە، ئەنجا پێغەمەر ﷺ فەرمووی: هەواڵی بدەنێ كەوا ناچێتە بەهەشتەوە بە پیری، خوای پایەبەرز فەرموویەتی: ئێمە ئافرەتانی بەهەشتمان دروست كردووە، كراون بە كچە عازەب، خۆیان خۆشەویست دەكەن لای مێردەكانیان و هەمویان هاوتەمەنن.
ئەوەش بزانە سوعبەت كردنی ڕاست و حەق هەرچەندە دروستە بەڵام نابێت ببێتە‌ پیشەی مرۆڤی ئیماندار و بە زۆری ئەنجامی بدات، چونكە زۆر سوعبەت كردن و نوكتە وتن پێكەنینی زۆری لە گەڵدا دەبێت، زۆر پێكەنینش دڵ ڕەق دەكات و دەیمرێنێت وەك پێغەمەری خوا ﷺ فەرموویەتی: ((ولا تكثر الضحك فإنَّ كثرة الضحك تـميت القلب)) صحيح الـجامع رقم: (100).
واتە: زۆر پێمەكەنە چونكە زۆر پێكەنین دڵ دەمرێنێت.
2 ـ بەڵام ئەگەر سوعبەت و نوكتە وتن ناڕاست و درۆ و تاوان و نابەجێ بوو ئەوا حەرامە و نابێت لە موسڵمان بوەشێتەوە، چونكە ئاشكرایە (درۆ كردن، وتەی نابەجێ) حەرامە با ئەگەر بەرگی سوعبەت و نوكتەشی بە بەردا بكرێت.
وە ئەگەر نوكتە وتن و سوعبەت كردنی درۆ بۆ ئەوە بێت دەوروبەر بهێنیتە پێكەنین ئەوا تاوانێكی زۆر ترسناك و گەورەیە، پێغەمەری خوا ﷺ فەرموویەتی: ((ويل للذي يحدث فيكذب ليضحك به القوم ويل له ويل له)) صحيح أبـي داود رقم: (4990).واتە: تیاچوون (یان دۆڵێك لە دۆڵەكانی دۆزەخ) بۆ ئەو كەسەی كە قسە دەكات و درۆ دەكات بۆ ئەوەی خەڵك بهێنێتە پێكەنین، تیاچوون (یان دۆڵێك لە دۆڵەكانی دۆزەخ) بۆی، تیاچوون (یان دۆڵێك لە دۆڵەكانی دۆزەخ) بۆی.
وە ئەوەش بزانە هەندێك جار نوكتە و سوعبەت كردن گاڵتە كردنی تێدایە بە خوا و پێغەمبەر ﷺ و دروشمەكانی ئاینی ئیسلام ئەمەش كوفرە و مرۆڤـ لە دین دەردەكاتە دەرەوە.
وەك خوای گەورە لە بارەی دووڕووەكانەوە فەرموویەتی: [وَلَئِن سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّمَا كُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ قُلْ أَبِاللّهِ وَآيَاتِهِ وَرَسُولِهِ كُنتُمْ تَسْتَهْزِؤُونَ، لاَ تَعْتَذِرُواْ قَدْ كَفَرْتُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ] [سورة التوبة: (65 ـ 66)] .
واتە: ئەگەر پرسیاریان لێبكەیت، دەڵێن: ئێمە تەنها ڕاماندەبوارد و گاڵتەمان دەكرد، بڵێ: ئایا ئێوە بە خوا و ئایەتەكانی و پێغەمبەرەكەی گاڵتەتان دەكرد، بیانو مەهێننەوە ئێوە كوفرتان كردووە دوای باوەڕهێنان، واتە بەو گاڵتە و سوعبەتە لە ئیمان هەڵگەڕاونەتەوە و كافر بوونەوە.
كەواتە دەبێت زۆر بە ئاگا بیت لە كاتێكدا كە سوعبەت یان گاڵتە یان یاری دەكەیت یان نوكتە دەڵێیت، جا بۆ ئەوەی تاوانبار نەبیت ئەوا دەبێت ئەم ئایەت و فەرموودانەت لە پێش چاو بێت.
ئەم پرسیارە لە لایەن (مامۆستا محمد عبد الرحمن) ە وە وەڵام دراوەتەوە