الحمدُ لله ربِّ العالمين، والصلاة والسلام على مَن أرسله اللهُ رحمةً للعالمين، وعلى آله وصحبه وإخوانه إلى يوم الدِّين، أمَّا بعد:
بەنیسبەت چوون بۆ حەمام دروست نی یە بۆ ئافرەتان ؛ بەبەڵگەی ئەم فەرموودەیەیی پێغەمبەر صلَّى الله عليه وسلَّم: «وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَاليَوْمِ الآخِرِ فَلَا يُدْخِلْ حَلِيلَتَهُ الحَمَّامَ»(١)، واتە : هەرکەسێک باوەڕی بەخوا و بەڕۆژی دوایی هەیە با خێزانەکەی نەبات بۆ حەمام .
وە ئەم فەرموودەیە: «الحَمَّامُ حَرَامٌ عَلَى نِسَاءِ أُمَّتِي»(٢)، واتە : حەمام حەڕامە لەسەر ئافرەتانی ئومەتەکەم .

وەئەم فەرموودەیە : «وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ، مَا مِنِ امْرَأَةٍ تَضَعُ ثِيَابَهَا فِي غَيْرِ بَيْتِ أَحَدٍ مِنْ أُمَّهَاتِهَا إِلَّا وَهِيَ هَاتِكَةٌ كُلَّ سِتْرٍ بَيْنَهَا وَبَيْنَ الرَّحْمَنِ»(٣).
واتە : سوێند بەو کەسەی گیانی منی بەدەستە ، هەر ئافرەتێک جلەکانی لەغەیری ماڵی دایکەکانیدا داکەنێت ئەوا ئەو پەردەیەو سنوورەی کە لە نێوان خۆی و خودادا هەیە هەتک کردووە و بەزاندوویەتی .

وەبەنیسبەت چوونی بۆ صاڵۆن ، ئەمەش بەهەمان شێوە ڕێگەی پێنادرێت ، چونکە زۆربەی ئەو ئافرەتانەی کاری صاڵۆن دەکەن یان تێکەڵاوی پیاوان دەبن لەناو ساڵۆنەکاندا یاخود ئافرەتانێکی مولتەزیم نین ، و پابەند نین بەشەرعەوە ، هەر بۆیە چوون بۆ لایان ئیقڕار کردنی کارە خراپەکانیان کەئەنجامی دەدەن، خۆگەر وادابنێین ئەوانە ئافرەتانێکی ڕێک و مولتەزیمن ئەوا دروست نی یە پرچی بەشێوەیەک لێ بکات بشوبهێت بەبێباوەڕان و بەدڕەوشتان ، بەڵام گەر ئافرەتێک پرچەکەی بۆ چاک بکات بەو شێوەیە نەبێت کەباسمان کرد و بۆ مێردەکەی خۆی بڕازێنێتەوە ئەوا دروستە .

وەبەنیسبەت «خەنەوە» گەر بۆ خۆڕازاندنەوە بێت بۆ مێردەکەی ئەوا کارێکی چاکە ، وئەگەر تەنها بۆ خودی خۆی بێت ئەوا دروستە ، بەڵام نابێ بە پیاوانی نامەحڕەمی پیشان بدات ؛ چونکە ئەمەش جوانیە ، تەنها لەکاتی پێویستدا نەبێت .
بەڵام بەنیسبەت ڕۆژی «گواستنەوەوە» عادەتەن هەندێ بیر و بۆچوونی ناپەسندی لەگەڵدایە ، لەوانە : پێیان وایە گەر ئافرەت خەنە لەدەستی نەدات منداڵی نابێت ، وخەنە دەبێتە هۆی خۆش گوزەرانی و لەچاوی پیس دەیپارێزێت ، گەر ئەم جۆرە بیر و باوەڕانەی لەگەڵ بوو ئەوا ڕێگری لێدەکرێت چونکە ئەم جۆرە بیر و باوەڕانە شیرکین و سەردەکێشن بۆ هاوبەش بڕیار دان بۆ خودا .

والعلمُ عند الله تعالى، وآخِرُ دعوانا أنِ الحمدُ لله ربِّ العالمين، وصلَّى الله على محمَّدٍ وعلى آله وصحبه وإخوانه إلى يوم الدِّين، وسلَّم تسليمًا.

العلامة محمد علي فركوس
==============
(١) أخرجه الترمذيُّ في «الأدب» بابُ ما جاء في دخول الحمَّام (٢٨٠١)، وأحمد (١٤٦٥١)، مِن حديث جابرٍ رضي الله عنه. وحسَّنه الألبانيُّ في «صحيح الجامع» (٦٥٠٦)، وصحَّحه في «صحيح الترغيب والترهيب» (١٦٤) و«آداب الزفاف» (٦٧).
(٢) أخرجه الحاكم (٧٧٨٤) مِن حديث عائشة رضي الله عنها. وحسَّنه الألبانيُّ في «صحيح الجامع» (٣١٩٢)، وصحَّحه في «السلسلة الصحيحة» (٣٤٣٩).
(٣) أخرجه أحمد (٢٧٠٣٨)، والطبرانيُّ في «المعجم الكبير» (٢٤/ ٢٥٣)، مِن حديث أمِّ الدرداء رضي الله عنها. والحديث صحَّحه الألبانيُّ في «آداب الزفاف» (٦٠). وانظر: «الترغيب والترهيب» للمنذري (١/ ١١٩)، و«مَجْمَع الزوائد» للهيثمي (١/ ٦١٧)، و«السلسلة الصحيحة» للألباني (٧/ ١٣٠٨) رقم: (٣٤٤٢).

وە شێخی پایە بەرز و فەرموودەناسی سەردەم ئیمامی (الألباني) لە كتێبە بەنرخەكەی ( آداب الزفاف )دا لە باسی پێویستی دروست كردنی حەمام لە ماڵدا فەرموویەتی :
" وە پێویستە لە سەریان ( واتە : ژن و مێرد ) كە حەمامێك لە ماڵەكەیاندا دروست بكەن ، وەناشبێت پیاو ڕێ‌ بە ژنەكەی بدات كە بڕواتە حەمامی بازاڕەوە ( حەمامی گشتی ) ، چونكە ئەو كردارە قەدەغە و حەرامە ، لەو بارەشەوە چەند فەرموودەیەكمان پێ‌گەیشتووە:
یەكەم :
لە ( جابر) وە (رضي الله عنه) فەرموویەتی ، پێغەمبەری خوا ﷺ دەفەرمووێت :" من كان يؤمن بالله واليوم الآخر فلا يدخل حليلته الحمام، ومن كان يؤمن بالله واليوم الآخر فلا يدخل الحمام إلا بـمئزر، ومن كان يؤمن بالله واليوم الآخر فلا يجلس على مائدة يدار عليها الخمر" (1)
واتە : هەر كەسێك بڕوای بە خوا و بە ڕۆژی دوای هەیە با ئافرەتەكەی نەبات بۆ حەمامی گشتی ، وە هەر كەسێك بڕوای بە خوا و بە ڕۆژی دوای هەیە لە پیاوان با نەڕواتە حەمامی گشتی یەوە ئیللا بە ( مئزر ) ەوە نەبێت ( " مئزر " یش : ئەو پارچە قوماشەیە كە لە ناوكەوە تاكو ئەژنۆ دادەپۆشێت ) ، وە هەر كەسێك بڕوای بە خوا و بە ڕۆژی دوای هەیە با لە سەر خوانێك دانەنیشێ‌ كە مەی لە سەر دەخورێتەوە .
دووەم :
لە ( أم الدردا‌ء) ەوە ـ ڕەزای خوای لە سەر بێت ـ فەرموویەتی : لە حەمام هاتمە دەرێ‌ ، پێغەمبەری خوام پێگەیشت ﷺ و فەرمووی : من أين يا أم الدرداء ؟ " واتە : لە كوێوە هاتووی ( أم الدردا‌ء ) ؟ دەڵێت : وتم : لە حەمامەوە ، ئەویش فەرمووی : " والذي نفسي بيده ، ما من امرأة تضع ثيابها في غير بيت أحد من أمهاتها ، إلا وهي هاتكة كل ستر بينها وبين الرحمن "(2) واتە : سوێندم بەو كەسەی كە نەفسی منی بەدەستە ، هەر ئافرەتێك جلەكانی لە غەیری ماڵی یەكێك لە دایكەكانی خۆیدا دابكەنێت ، ئەوا هەموو ئەو سترانەی هەتك كردووە كە لە بەینی خۆی و پەروەردگاریدا هەن .
سێ‌یەم :
لە ( أبو الملیح ) ەوە (رضي الله عنه) فەرموویەتی : كۆمەڵێك ئافرەتی خەڵكی شام ڕۆشتنە لای دایكە ( عائیشە ) وە ـ ڕەزای خوای لە سەر بێت ـ ، پێ‌ی فەرموون : ئێوە خەڵكی كوێن ؟ وتیان : خەڵكی شامین ، فەرمووی : لەوانەیە خەڵكی ئەو ناوچەیە بن كە ئافرەتەكانیان دەچنە حەمامەوە ( مەبەستی دایكە ( عائیشە ) حەمامە گشتی یەكانە ) ؟ فەرمووی : بیستوومە لە پێغەمبەری خواوە كە فەرموویەتی : " ما من امرأة تخلع ثيابها في غير بيتها إلا هتكت ما بينها وبين الله تعالى "(3) واتە : هەر ئافرەتێك جلەكانی لە غەیری ماڵی خۆیدا دابكەنێت ئەوا هەموو ئەو سترانەی هەتك كردووە كە لە بەینی خۆی و پەروەردگار یدا هەن ." 

=========

(1) أخرجه الـحاكم والللفظ له ، والترمذي ، والنسائـي بعضه ، وأحمد ، والـجرجانـي من طرقٍ عن أبـي الزبير عن جابر ، وقال الـحاكم : "صحيح على شرط مسلم" ووافقه الذهبـي ، وقال الترمذي : "حديث حسن" ، وله شواهد كثيرة تراها فـي " الترغيب والترهيب" .
(2)  أخرجه أحمد والدولابـي بإسنادين عنها أحدهما صحيح ، وقواهُ الـمنذري . 
(3)  أخرجه أصحاب السنن إلاَّ النسائـي ، والدارمـي والطيالسـي وأحمد ، وقال الـحاكم : "صحيح على شرط الشيخين" ووافقه الذهبـي فأصاب ، واللفظ لأبـي داود .