دروستە و هیچ تێدا نی یە منداڵ بهێندرێت بۆ مزگەوت ، بەڵکو پێویستە هان بدرێت بۆ چوون بۆ مزگەوت ، بەمەرجێک تەشویش دروست نەکات ونەبێتە هۆکاری ئەزیەت بۆ نوێژ خوێنان بەهۆی حەرەکە ویاری کردنیەوە ، خۆئەگەر لاساری دەکرد ودەبووە هۆی ناڕەحەتی بۆ نوێژ خوێنان ئەوکات نابێت بهێندرێت بۆ مزگەوت ؛ چونکه مزگەوت بۆ یاری وگاڵتە گەپ دروست نەکراوە ، بەڵکو بۆ نوێژ وعیبادەت وزیکر دروست کراوە ، دەبینی پێغەمبەر ﷺ ڕێگری دەکرد لەدەنگ بەرز کردنەوە بەخوێندی قورئان ، چ جای یاری وگاڵتە وگەپ وهاتن وچوون ؟!
کە دەبێتە هۆکاری تەویش ونەمانی خشوع لەناو نوێژدا .

لە "المدونة" (1/195)دا هاتووە : "پرسیار کراوە لە ئیمامی مالیک لەبارەی هێنانی منداڵ بۆ مزگەوت ؟
ئەویش لەوڵامدا گوتوویەتی :
گەر لەبەر بچووکی یاری نەکات وهەرکات ڕێگری لێ کرا لەیاری کردن وتەشویش دروست کردن وازی هێنا ئەوا دروستە وهیچی تێدا نابینم ، بەڵام گەر یاری دەکرد لەبەر بچووکی ئەوا پێم باش نی یە بهێندرێت بۆ مزگەوت " .

وەپرسیار کراوە لەشێخ ابن عثيمين رحمه الله :
حوکمی هێنانی منداڵ چی یە بۆ مزگەوت ئەو منداڵانەی کەخوار تەمەنی حەوت ساڵن وئەوانەی کەحەفازە لەپێیان دەکرێت و زۆر جار وایە کەپیسی لەگەڵ خۆیاندا هەڵدەگرن ؟جا گەر هێندران بۆ مزگەوت دەر دەکرێنە دەرەوە یاخود نا ؟
لەوڵامدا گوتویەتی :
هێنان منداڵ بۆ مزگەوت دروستە بەمەرجێک نەبنە هۆی ئەزیەت وئازار بۆ نوێژ خوێنان ، خۆ ئەگەر دەبوونە هۆی ئەزیەت ئەوا ڕێگریان لێ دەکرێت ؛ بەڵام چۆنیەتی ڕێگری لێ کردنیان بەوە دەبێت بەکەس وکاریان دەوترێت منداڵەکانتان تەشویش دروست دەکات وئەزیەتمان دەدات وشتی لەم بابەتانە ، بەڵام دەبێ ئەوە بزانین پێغەمبەری خوا عليه الصلاة والسلام نوێژی دەکرد ودەیویست درێژی بکاتەوە وگوێی لەدەنگی گریانی منداڵ دەبوو بەو هۆیەوە نوێژەکەی کورت دەکردەوە نەوەک دایکی ئازار ببینێت ، ئەمەش بەڵگەیه لەسەر ئەوەی منداڵ هەبووە لەمزگەوتدا ، بەڵام هەروەک گوتمان :
گەر دەبوونە هۆکاری تەشویش وناڕەحەتی بۆ نوێژ خوێنان ئەوا ڕێگریان لێ دەکرێت لەڕێگەی کەس وکاریانەوە ؛ نەوەک فیتنە ڕوو بدات ؛ چونکە گەر تۆ مداڵێکی حەوت ساڵانت لەمزگەوت وەدەر نا ولێت دا ، ئەوا باوکی لەسەری دێتە جواب ؛ چونکە لەئێستادا زۆربەی خەڵک عەدل وئینسافیان نی یە ، وڕەنگە بێتە هۆکاری دووژمنایەتی وڕق وکینە ، جا چارەسەری بابەتەکە بەوە دەبێت : لەڕێگەی کەس وکاریانەوە ڕێگریان لێ بکرێت .

بەڵام بەنیسبەت هێنانی منداڵ بۆ مزگەوت باشتر وا نی یە بهێندرێن بۆ مزگەوت ؛ بەڵام هەندێ جار دایک ناچار دەبێت بیهێنێ ؛ چونکە ڕەنگە کەس لەماڵدا نەبێت وئەو دایکەش پێی خۆش بێت ئاماەی دەرس ودەورەکان بێت ، یاخود حەزکات نوێژی تەڕاویح لەمزگەوت ئەنجام بدات .

بەهەر حاڵ :
گەر منداڵەکە تەشویشی دروست دەکرد یاخود باوکی بەهۆی منداڵەکەیەوە ئاگای لەنوێژەکەی نەدەما ئەوا لەگەڵ خۆی ناهێنێت بۆ مزگەوت ، پاشان گەر حەفازەی پێوە بێت هیچ ئیستفادە لەهاتن بۆ مزگەوت ناکات ، بەڵام گەر تەمەنی حەوت ساڵ وبەرەو سەرەوە بوو ئەوا فەرمانمان پێ کراوە فەرمانیان پێ بکەین بەنوێژ کردن ، وئەو مناڵانە ئیستفادە دەکەن لەئامادە بوون ، بەڵام ئێمە ناتوانین یەک حوکم بدەین بۆ هەموان ؛ چونکە ڕەنگە هەندێ جار دایکی منداڵەکە مردبێت ، یاخود چووبێت بۆ کارێکی پێویست وهیچ کەسێک لەماڵدا نەبێت چاودرێی ئەو منداڵە بکات ، پیاو لەم حاڵەتەدا لەنێوا دوو شتدایە :
یان دەبێ نەیات بۆ نوێژی جەماعەت ولای منداڵەکەی بمێنێتەوە ، ویاخود بێت ولەگەڵ خۆیدا بیهێنێت ، لەم حاڵەتەدا سەیر دەکرێت بزان کامیان باشترن ئەوەیان هەڵدەبژێردرێت "لقاء الباب المفتوح" (125/8) .

وەهەروەها پرسیاری لێ کراوە :
ئایا دروسته پیاو بچێت بۆ مزگەوت منداڵە خوار چوار ساڵانەکانی لەگەڵ خۆی ببات بۆ مزگەوت ؟
لەوەڵامدا گوتوویەتی :
منداڵی خوار چوار ساڵ زۆر جار نازانن نوێژ بکەن وشت لەیەکەوە ناکەن ،چونکە زۆر جار منداڵ لەحەوت ساڵان ئەوجا شتەکان لێک جودا دەکاتەوە ودەفامێ وهەر لەو تەمەنەشایه کەپێغەمبەر ﷺ فەرمانی پێکردوین فەرمان بەمنداڵەکانمان بکەین بەنوێژ کردن کاتێ گەشتنە ئەو تەمەنە ، هەروەک فەرموویەتی : (مروا أولادكم أو أبناءكم بالصلاة لسبع)
واتە : فەرمان بەمنداڵەکانتان بکەن بەنوێژ کردن کاتێ تەمەنیان دەگاتە حەوت ساڵان .

جا کاتێ کەئەو منداڵانەی کەتەمەنیان لەخوار چوار ساڵیەوەیە ونازانن بەجوانی نوێژ بکەن باش نی یە بهێندرێن بۆ مزگەوت مەگەر لەحاڵەتی زەڕوریدا نەبێت ، وەک ئەوەی کەس لەماڵدا نەبێت چاوی لەو منداڵ بێت ئەمەش بەمەرجێک ئەزیەتی نوێژ خوێنان نەدات ، گەرنا ناهێندرێت ، گەر منداڵەکە وای پێویست دەکرد باوکی لەلای بمێنێتەوە ئەوا لەلای دەمێنێتەوە ، ولەم حاڵەتەدا عوزری هەیە لەنەهاتن بۆ جەماعەت ئەوەش پاراستنی منداڵەکەیەتی " انتهى من "فتاوى نور على الدرب" .

وەلحاسڵ :
گەر دەتوانرا زەبتی منداڵ بکرێت وڕێگری لێ بکرێت لەیاری وتەشویش دروست کردن ئەوا دروستە بهێندرێت بۆ مزگەوت وهیچی تێدا نی یە .

وە ئامۆژگاری بۆ نوێژ خوێنانی مزگەوت ئەوەیە تەحەمولی منداڵی بچووک بکەن ، وباهەموان هاریکار بن لەفێر کردنی منداڵ کەچۆن تەسەڕوف بکات لەمزگەوتدا .

وە پێویستە ئەوە بزانرێت تەنها دەنگی منداڵێکی بچووک یاخود حەرەکەیەک نابێت بکرێتە بیانوی ڕێگری کردن لە هاتنی منداڵ بۆ مزگەوت ، چونکە لەسەردەمی پێغەمبەردا ﷺ ولەمزگەوتی ئەودا ئەو شتانە ڕووی دەدا وئیقڕاڕی دەکرد ، ونوێژی کورت دەگردەوە لەپێناو ئەو منداڵە ودایکیاندا ، بەڵام گەر زانرا زیاد ئەزیەتی نوێژ خوێنان دەدا ئەوا ڕێگری لەو منداڵە دەکرێت ونابێ بهێندرێت بۆ مزگەوت تاوەکو فێری ئادابەکانی مزگەوت دەکرێت .