ده‌روازه‌ى چواره‌م له باره‌ى قه‌زاكردنه‌وه‌ی ڕۆژو، وڕۆژوی سوننه‌ت، هه‌روه‌ها چی كه‌ڕاهه‌تی هه‌یه وچی حه‌رامه له ڕۆژودا؟
چه‌ند پرسێكی تێدایه:
پرسى یه‌كه‌م: قه‌زاكردنه‌وه‌ی ڕۆژو:
پرسى دوه‌م: ڕۆژوی سوننه‌ت:
پرسى سێیه‌م: ئه‌و ڕۆژوه‌ى كه‌ڕاهه‌تی هه‌یه وئه‌وه‌شی كه حه‌رامه:
ده‌روازه‌ى چواره‌م له باره‌ى قه‌زاكردنه‌وه‌ی ڕۆژو، وڕۆژوی سوننه‌ت، هه‌روه‌ها چی كه‌ڕاهه‌تی هه‌یه وچی حه‌رامه له ڕۆژودا؟
چه‌ند پرسێكی تێدایه:
پرسى یه‌كه‌م: قه‌زاكردنه‌وه‌ی ڕۆژو:
ئه‌گه‌ر موسڵمان یه‌ك ڕۆژوی ڕه‌مه‌زانی نه‌گرت به بێ عورز، ئه‌وا واجبه له سه‌ری بگه‌ڕێته‌وه لای خوا وداوای لێ بوردن بكات، چونكه ئه‌مه تاوانێكی گه‌وره‌یه، وخراپه‌یه‌كی مه‌زنه، له‌گه‌ڵ ته‌وبه وداوای لێ خۆشبون پێویسته له سه‌ری دوای ڕه‌مه‌زان قه‌زای ئه‌و ڕۆژانه بكاته‌وه كه نه‌یگرتوه، واجبێتی قه‌زاكردنه‌وه‌ش لێره‌دا له سه‌ر ڕای دروستی زانایان بۆ یه‌كسه‌ر «فوري»یه، چونكه ڕوخسه‌تی پێ نه‌دراوه به ڕۆژو نه‌بێت، وبنه‌ماكه‌ش ئه‌وه‌یه: له كاتی خۆیدا بیگێڕێته‌وه.
به‌ڵام ئه‌گه‌ر نه‌یگرت به هۆی عوزرێكه‌وه وه‌ك عاده یا زه‌یستانی یا نه‌خۆشی یا سه‌فه‌ر وجگه له مانه‌ش له‌و عوزرانه‌ى به هۆیه‌وه حه‌ڵاڵه ڕۆژو نه‌گریت؛ ئه‌وا پێویسته له سه‌ری قه‌زای بكاته‌وه ئه‌وه‌نده نه‌بێت ده‌ست به جێ پێویست نیه، به‌ڵكو ده‌توانێت دوای بخات بۆ ڕه‌مه‌زانه‌كه‌ى تر، به‌ڵام سوننه‌ته وباشتره په‌له بكات له قه‌زاكردنه‌وه‌ى، چونكه په‌له‌كردنی تێدایه بۆ ئه‌ستۆ پاككردنه‌وه، هه‌روه‌ها ئیحتیاتی زیاتریشی تێدایه؛ له‌وانه‌یه ڕێگرێك بێته پێشی وه‌ك: نه‌خۆشی وهاوشێوه‌كانی، ئه‌گه‌ریش دوای خست بۆ ڕه‌مه‌زانی دوه‌م وبیانویه‌كیشی هه‌بو له‌و دواخستنه‌دا، وه‌ك ئه‌وه‌ى عوزره‌كه‌ى درێژه بكێشێت؛ ئه‌وا له سه‌ریه‌تی دوای ڕه‌مه‌زانه‌كه‌ى تر قه‌زای بكاته‌وه. به‌ڵام ئه‌گه‌ر دوای خست بۆ پاش ڕه‌مه‌زانه‌كه‌ى تر به بێ عوزر، ئه‌وا له سه‌ریه‌تی له‌گه‌ڵ قه‌زا كردنه‌وه‌دا، بۆ هه‌ر یه‌ك ڕۆژ نانی هه‌ژارێكیش بدات.
له قه‌زاكردنه‌وه‌شدا مه‌رج نیه به دوای یه‌كتردا بێت، به‌ڵكو به دوای یه‌كتر وپچڕ پچڕیش ده‌بێت، له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى خوا ـ ﷺ ـ : ﴿فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ﴾ [البقرة: 184]. خوا له‌م ئایه‌ته‌دا به دوای یه‌كتری به مه‌رج نه‌گرت.
پرسى دوه‌م: ڕۆژوی سوننه‌ت:
له دانایی خوا ـ رضي الله عنه ـ ومیهره‌بانی به به‌نده‌كانی ئه‌وه‌یه: سوننه‌تیشی داناوه كه هاوشێوه‌ى فه‌رزه‌كانن، بۆ زیاتر پاداشتدانه‌وه‌ى به‌نده‌كان، وپڕكردنه‌وه‌ى كه‌لێن وكورتیه‌كان كه له‌وانه‌یه له فه‌رزه‌كه‌دا هه‌بێت، پێشتریش باسی ئه‌وه‌مان كرد كه: فه‌رزه‌كان پڕ ده‌كرێنه‌وه به سوننه‌ته‌كان له ڕۆژی قیامه‌تدا.
ئه‌و ڕۆژانه‌شی سوننه‌ته بگیرێت ئه‌مانه‌یه:
1- ڕۆژوی شه‌شه‌ڵه: له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ئه‌بو ئه‌یوبی ئه‌نساری ـ رضي الله عنه ـ ، له په‌یامبه‌ره‌وه ـ ﷺ ـ : «مَنْ صَامَ رَمَضَانَ، ثُمَّ أَتْبَعَهُ سِتًّا مِنْ شَوَّالٍ، كَانَ كَصِيَامِ الدَّهْرِ» «هه‌ر كه‌س ڕه‌مه‌زانی گرت ئینجا شه‌ش ڕۆژی مانگی شه‌والیشی به دوایدا گرت وه‌كو ئه‌وه وایه ساڵه‌كه به ڕۆژو بو بێت»(1).
2- ڕۆژوی عه‌ره‌فه بۆ جگه له حاجی: له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ئه‌بو قه‌تاده ـ رضي الله عنه ـ ، له په‌یامبه‌ره‌وه ـ ﷺ ـ : «صِيَامُ يَوْمِ عَرَفَةَ أَحْتَسِبُ عَلَى اللهِ أَنْ يُكَفِّرَ السَّنَةَ الَّتِي قَبْلَهُ، وَالسَّنَةَ الَّتِي بَعْدَهُ» «ڕۆژوی عه‌ره‌فه ئومێدم هه‌یه، خوا بیكاته مایه‌ی سڕینه‌وه‌ى تاوانی ساڵێك پێش وساڵێك پاش»(2). به‌ڵام ده‌رهه‌قی حاجی سوننه‌ت نیه ڕۆژوی عه‌ره‌فه بگرێت، چونكه په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ ئه‌و ڕۆژه ڕۆژوه‌كه‌ى شكاند وخه‌ڵكیش ته‌ماشایان ده‌كرد، هه‌روه‌ها هێزی زیاتری تێدایه بۆ حاجی تا په‌رستن بكات وبپاڕێته‌وه له‌و ڕۆژه‌دا.
3- ڕۆژوی عاشورا: پرسیار له په‌یامبه‌ری خوا ـ ﷺ ـ كرا له باره‌ى ڕۆژوی عاشوراوه؟ فه‌رموی: «أَحْتَسِبُ عَلَى اللهِ أَنْ يُكَفِّرَ السَّنَةَ الَّتِي قَبْلَهُ» «ئومێدم به خوا هه‌یه تاوانی ساڵی پێشو بسڕێته‌وه»(3). هه‌روه‌ها سوننه‌ته ڕۆژێك پێش ئه‌وه وڕۆژێك پاش ئه‌وه بگیرێت، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ : «لَئِنْ بَقِيتُ إِلَى قَابِلٍ، لَأَصُومَنَّ التَّاسِعَ» «ئه‌گه‌ر بمێنمه ساڵی داهاتو ئه‌وا نۆیه‌میش ده‌گرم»(4). هه‌روه‌ها ئه‌فه‌رموێ ـ ﷺ ـ : «صُومُوا يَوْمَ عَاشُورَاءَ، وَخَالِفُوا فِيهِ الْيَهُودَ؛ صُومُوا قَبْلَهُ يَوْمًا، وَبَعْدَهُ يَوْمًا» «ڕۆژوی عاشورا بگرن، وپێچه‌وانه‌ى جوله‌كه بكه‌ن؛ ڕۆژێك پێشی وڕۆژێك پاشی بگرن»(5).
4- ڕۆژوی دو شه‌ممه وپێنج شه‌ممه له هه‌مو هه‌فته‌یه‌كدا: له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى عائیشه رضي الله عنها: «كَانَ النَّبِيُّ ـ ﷺ ـ يَتَحَرَّى صَوْمَ الِاثْنَيْنِ وَالْخَمِيسِ» «په‌یامبه‌ری خوا ـ ﷺ ـ به دوای ڕۆژوی دو شه‌ممه وپێنج شه‌ممه‌دا ده‌گه‌ڕا»(6). هه‌روه‌ها ئه‌فه‌رموێ ـ ﷺ ـ : «تُعْرَضُ الْأَعْمَالُ يَوْمَ الِاثْنَيْنِ وَالْخَمِيسِ، فَأُحِبُّ أَنْ يُعْرَضَ عَمَلِي وَأَنَا صَائِمٌ» «كرده‌وه‌كان ڕۆژانی دو شه‌ممه وپێنج شه‌ممه ده‌خرێنه ڕو، جا پێم خۆشه كه كرده‌وه‌كه‌م خرا ڕو به ڕۆژو بم»(7).
5- ڕۆژوی سێ ڕۆژ له هه‌مو مانگێكدا: له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ بۆ عه‌بدوڵای كوڕی عه‌مر: «وَصُمْ مِنَ الشَّهْرِ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ، فَإِنَّ الْحَسَنَةَ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا، وَذَلِكَ مِثْلُ صِيَامِ الدَّهْرِ» «وله هه‌ر مانگێكدا سێ ڕۆژ ڕۆژو بگره، چونكه چاكه به ده قاته، كه‌واته وه‌ك گرتنی ساڵه‌كه وایه»(8). وله ئه‌بو هوره‌یره‌وه ـ رضي الله عنه ـ ئه‌ڵێ: «أَوْصَانِي خَلِيلِي ـ ﷺ ـ بِثَلَاثٍ: صِيَامِ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ، وَرَكْعَتَيِ الضُّحَى، وَأَنْ أُوتِرَ قَبْلَ أَنْ أَنَامَ»(9) «خۆشه‌ویسته‌كه‌م ئامۆژگاری كردم به‌سێ شت: سێ ڕۆژ ڕۆژوگرتن له هه‌مو مانگێكدا، ودو ڕكاتی چێشته‌نگا، وتر بكه‌م پێش خه‌وتن». هه‌روه‌ها سوننه‌ته له ڕۆژه سپیه‌كاندا بێت كه بریتیه له سیانزه وچوارده وپانزه‌ی مانگ [ی ئیسلامی]، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ئه‌بو زه‌ر ـ رضي الله عنه ـ ، كه په‌یامبه‌ری خوا ـ ﷺ ـ فه‌رمویه‌تی: «مَنْ كَانَ مِنْكُمْ صَائِمًا مِنَ الشَّهْرِ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ، فَلْيَصُمِ الثَّلَاثَ الْبِيضَ» «كێ له ئێوه سێ ڕۆژ ڕۆژوی له مانگێكدا گرت با سێ ڕۆژه سپیه‌كه بیگرێت»(10).
6- ڕۆژوی ڕۆژ نه‌ڕۆژ: له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ : «أَفْضَلُ الصِّيَامِ صِيَامُ دَاوُدَ علیه السلام؛ كَانَ يَصُومُ يَوْمًا وَيُفْطِرُ يَوْمًا» «باشترین ڕۆژو ڕۆژوی داوده، ڕۆژ نه ڕۆژ به ڕۆژو ده‌بو»(11). ئه‌مه‌ش له باشترین جۆره‌كانی سوننه‌ته.
7- ڕۆژوی مانگی موحه‌ڕه‌م: له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ئه‌بو هوره‌یره، په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ فه‌رمویه‌تی: «أَفْضَلُ الصِّيَامِ بَعْدَ رَمَضَانَ شَهْرُ اللهِ الْمُحَرَّمُ، وَأَفْضَلُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الْفَرِيضَةِ صَلَاةُ اللَّيْلِ» «باشترین ڕۆژو دوای ڕه‌مه‌زان ڕوژوی مانگی موحه‌ڕه‌مه، وباشترین نوێژ دوای فه‌رزه‌كان شه‌و نوێژه»(12).
8- ڕۆژوی نۆمینه‌ى حاجیان: وله یه‌كه‌م ڕۆژی مانگی حاجیانه‌وه ده‌ست پێده‌كات وله نۆیه‌م ڕۆژ كۆتایی پێ دێت، كه بریتیه له ڕۆژی عه‌ره‌فه، ئه‌مه‌ش له‌به‌ر گشتێتی ئه‌و فه‌رمودانه‌ى له باره‌ی فه‌زڵی كرده‌وه كردن تێیدا هاتون، په‌یامبه‌ری خوا ـ ﷺ ـ ئه‌فه‌رموێ: «مَا مِنْ أَيَّامٍ الْعَمَلُ الصَّالِحُ فِيهِنَّ أَحَبُّ إِلَى اللهِ مِنْ هَذِهِ الْأَيَّامِ الْعَشْرِ» «هیچ ڕۆژێك نیه كرده‌وه‌ی چاك تێیدا خۆشه‌ویستر بێت له لای خوا به ئه‌ندازه‌ى ئه‌م ده ڕۆژه»(13). ڕۆژوگرنتیش له كرده‌وه چاكه‌كانه.
پرسى سێیه‌م: ئه‌و ڕۆژوه‌ى كه‌ڕاهه‌تی هه‌یه وئه‌وه‌شی كه حه‌رامه:
1- كه‌ڕاهه‌تی هه‌یه مانگی ڕه‌جه‌ب به ته‌نها بگیرێت، چونكه ئه‌مه دروشمی نه‌فامی بوه، ئه‌و مانگه‌یان لا گه‌وره بوه، ئه‌گه‌ر ڕۆژی تری له‌گه‌ڵدا بخات كه‌ڕاهه‌تی تێدا نیه، چونكه ئه‌و كاته تایبه‌ت نه‌كراوه به ڕۆژوه‌وه، ئه‌حمه‌دی كوڕی خه‌ڕه‌شه‌ی كوڕی حوڕ ئه‌گێڕێته‌وه ئه‌ڵێ: عومه‌ری خه‌تابم بینی ئه‌یدا به سه‌ر ده‌ستی ئه‌وانه‌ى له ڕه‌جه‌بدا به ڕۆژو بون تا ده‌ستیان ده‌خسته نێو خواردن، وئه‌یوت: «كُلُوا، فَإِنَّمَا هُوَ شَهْرٌ كَانَ يُعَظِّمُهُ أَهْلُ الْجَاهِلِيَّةِ» «بخۆن، ئه‌مه مانگێكه خه‌ڵكانی سه‌رده‌می نه‌فامی به گه‌وره‌یان ڕاده‌گرت»(14).
2- كه‌ڕاهه‌تی هه‌یه ڕۆژی هه‌ینی به ته‌نها بگیرێت، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ : «لَا يَصُمْ أَحَدُكُمْ يَوْمَ الْجُمُعَةِ، إِلَّا أَنْ يَصُومَ قَبْلَهُ، أَوْ يَصُومَ بَعْدَهُ» «كه‌ستان با ڕۆژی هه‌ینی ڕۆژو نه‌گرێت، مه‌گه‌ر ڕۆژێك پێشتر یا ڕۆژێك پاشتر بگرێت»(15). جا ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ ڕۆژی تردا بو هیچی تێدا نیه له‌به‌ر فه‌رموه‌دى پێشو.
3- كه‌ڕاهه‌تی هه‌یه ڕۆژی شه‌ممه به ته‌نها بگیرێت، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ : «لَا تَصُومُوا يَوْمَ السَّبْتِ إِلَّا فِيمَا افْتُرِضَ عَلَيْكُمْ» «ڕۆژی شه‌ممه ڕۆژو مه‌گرن مه‌گه‌ر ڕۆژویه‌ك فه‌رز كرا بێت له سه‌رتان»(16). مه‌به‌ستیش: نه‌هیكردنه له ته‌نهاكردنه‌وه‌ی وتایبه‌تكردنی، به‌ڵام ڕۆژی تری له‌گه‌ڵدا بێت هیچی تێدا نیه، چونكه په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ كه له ڕۆژی هه‌ینیدا سه‌ردانی دایكی ئیمانداران جوه‌یریه‌ی كرد وبه ڕۆژو بو، فه‌رموی: «دوێنێ به ڕۆژو بویت؟ وتی: نه‌خێر، فه‌رموی: ئه‌ته‌وێ سبه‌ى به ڕۆژو بیت؟ وتی: نه‌خێر، فه‌رموی: كه‌واته ڕۆژوه‌كه‌ت بكشێنه»(17). جا كه فه‌رموی: «ئه‌ته‌وێ سبه‌ى به ڕۆژو بیت؟» به‌ڵگه‌یه له سه‌ر دروستێتی گرتنی ڕۆژوی شه‌ممه له‌گه‌ڵ ڕۆژی تردا. پێشه‌وا تورمزی دوای گێڕانه‌وه‌ى ئه‌م فه‌رموده‌یه ئه‌ڵێ: «وبونی كه‌ڕاهه‌ت له‌مه‌دا: ئه‌وه‌یه كابرا ڕۆژی به ته‌نها بگرێت، چونكه جوله‌كه شه‌ممه به گه‌وره ڕاده‌گرن».
4- گرتنی ڕۆژی جێی گومان «يوم الشك» حه‌رامه، كه بریتیه له سی شه‌عبان، ئه‌گه‌ر ڕێگر هه‌بو له بینینی مانگ، كه ئاسمانیش ساماڵ بێت گومان نامێنێت، به‌ڵگه‌ى حه‌رامێتیه‌كه‌ى فه‌رموده‌كه‌ى عه‌مماره ـ رضي الله عنه ـ ئه‌ڵێ: «مَنْ صَامَ الْيَوْمَ الَّذِي يُشَكُّ فِيهِ فَقَدْ عَصَى أَبَا الْقَاسِمِ ـ ﷺ ـ » «كێ ئه‌و ڕۆژه بگرێت كه جێی گومانه ئه‌و سه‌رپێچی فه‌رمانی باوكی قاسمی كردوه»(18). وله‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى په‌یامبه‌ری خوا ـ ﷺ ـ : «لَا يَتَقَدَّمَنَّ أَحَدُكُمْ رَمَضَانَ بِصَوْمِ يَوْمٍ أَوْ يَوْمَيْنِ، إِلَّا أَنْ يَكُونَ رَجُلٌ كَانَ يَصُومُ صَوْمَهُ، فَلْيَصُمْ ذَلِكَ الْيَوْمَ» «با كه‌س پێش ڕه‌مه‌زان به ڕۆژێك یا دو ڕۆژ به ڕۆژ نه‌بێت، مه‌گه‌ر كه‌سێك ڕۆژوی خۆی هه‌یه وئه‌یگرێت ئه‌وا قه‌یدی نیه، با له‌و ڕۆژه‌دا بیگرێت»(19). یانی: با كه‌س ڕۆژێك پێش ڕه‌مه‌زان ڕۆژو نه‌گرێت به مه‌به‌ستی ئیحتیاتكردن، چونكه ڕۆژوگرتنی ڕه‌مه‌زان په‌یوه‌سته به بینینی مانگه‌وه، جا پێویست به زۆر له خۆ كردن ناكات، به‌ڵام كه‌سێك ڕۆژویه‌كی سوننه‌تی هه‌بێت وبه‌رده‌وام بیگرێت ئه‌وا هیچی له سه‌ر نیه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى پێشوازی كردن نیه له ڕه‌مه‌زان، هه‌روه‌ها قه‌زاكردنه‌وه ونه‌زریش هه‌لآوێر ده‌كرێن چونكه واجبن.
5- حه‌رامه گرتنی ڕۆژی هه‌ر دو جه‌ژنه‌كه، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ئه‌بو سه‌عیدی خودری ـ رضي الله عنه ـ : «په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ نه‌هی كرد له گرتنی ڕۆژی جه‌ژنی قوربان وڕه‌مه‌زان»(20). وله‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى عومه‌ری كوڕی خه‌تتاب ـ رضي الله عنه ـ : «هَذَانِ يَوْمَانِ نَهَى رَسُولُ اللهِ ـ ﷺ ـ عَنْ صِيَامِهِمَا: يَوْمُ فِطْرِكُمْ مِنْ صِيَامِكُمْ، وَالْيَوْمُ الْآخَرُ تَأْكُلُونَ فِيهِ مِنْ نُسُكِكُمْ» «ئه‌م دو ڕۆژه په‌یامبه‌ری خوا ـ ﷺ ـ ڕێگری كردوه ڕۆژوی تێدا بگیرێت: ڕۆژی كۆتاییهاتن وده‌مكردنه‌وه‌تان له ڕۆژوگرتن، وڕۆژه‌كه‌ى تر كه له قوربانیه‌كه‌تان ده‌خۆن»(21).
6- كه‌ڕاهه‌تی هه‌یه ڕۆژانی دانه‌به‌رخۆر «التشریق» ڕۆژو بگیرێت، كه بریتیه له سێ ڕۆژی دوای جه‌ژنی قوربان: یانزه ودوانزه وسیانزه، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ـ ﷺ ـ : «أَيَّامُ التَّشْرِيقِ أَيَّامُ أَكْلٍ وَشُرْبٍ [وَذِكْرٍ لِلهِ]» «ڕۆژانی ته‌شریق، ڕۆژانی خواردن وخواردنه‌وه ویادكردنى خوان»(22). وله‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ : «يَوْمُ عَرَفَةَ، وَيَوْمُ النَّحْرِ، وَأَيَّامُ التَّشْرِيقِ، عِيدُنَا أَهْلَ الْإِسْلَامِ، وَهِيَ أَيَّامُ أَكْلٍ وَشُرْبٍ» «ڕۆژی عه‌ره‌فه وڕۆژی جه‌ژنی قوربان وڕۆژانی ته‌شریق جه‌ژنی ئێمه‌ى ئه‌هلی ئیسلامه، كه ڕۆژانی خواردن وخواردنه‌وه‌یه»(23). وڕێگه دراوه به حاجی «متمتع» و«قارن» [كه دواتر له به‌شی حه‌جدا واتاكانیان دێت] به ڕۆژو بن تێیدا ئه‌گه‌ر پاره‌ى قوربانی «الْهَدْي»ان نه‌بو، له‌به‌ر وته‌كه‌ى عائیشه وئیبن عومه‌ر رضي الله عنهم: «لَمْ يُرَخَّصْ فِي أَيَّامِ التَّشْرِيقِ أَنْ يُصَمْنَ، إِلَّا لِمَنْ لَمْ يَجِدِ الْهَدْيَ» «ڕێگه نه‌دراوه له ڕۆژانی ته‌شریقدا ڕۆژو بگرن مه‌گه‌ر بۆ یه‌كێك قوربانی پێ نه‌كرێ»(24).
=============
(1) أخرجه مسلم (1164).
(2) أخرجه مسلم (1162).
(3) أخرجه مسلم (1162). وهو جزء من حديث طويل.
(4) أخرجه مسلم (1133).
(5) [ضعيف مرفوعًا]: أخرجه أحمد (1/241) [هذا لفظه!]، وابن خزيمة (2095) وفي سنده ضعف، لكنه صح عن ابن عباس بنحوه موقوفًا من قوله.
(6) أخرجه أحمد (5/201)، والترمذي (745) [واللفظ له]، وقال الترمذي: «حسن صحيح»، وصححه الألباني «التعليق على ابن خزيمة» (2116).
(7) أخرجه الترمذي (751)، والنسائي (1/322)، وأبو داود (2436) وحسنه الترمذي، وصححه الألباني «صحيح الترمذي» (596).
(8) أخرجه البخاري (1976).
(9) أخرجه البخاري (1981).
(10) أخرجه أحمد (5/152)، والنسائي (4/222)، واللفظ لأحمد. وحسنه الألباني «صحيح سنن النسائي» (2277-2281).
(11) أخرجه البخاري (1976).
(12) أخرجه مسلم (1163).
(13) أخرجه البخاري (969) [واللفظ للترمذي (757)، أما لفظ البخاري: «مَا الْعَمَلُ فِي أَيَّامِ الْعَشْرِ أَفْضَلَ مِنَ الْعَمَلِ فِي هَذِهِ»].
(14) أخرجه ابن أبي شيبة (3/102)، والطبراني في «الأوسط» (7/327) (7636)، وقال: «صحيح». «الإرواء» (4/113).
(15) أخرجه البخاري (1985)، ومسلم (1144) [هذا لفظه].
(16) أخرجه أبو داود (2421)، والترمذي (744)، وابن ماجه (1726)، والحاكم (1/435). وحسنه الترمذي، وصححه الحاكم على شرط البخاري، وافقه الذهبي. وصححه الألباني «صحيح الترمذي» (594).
(17) أخرجه البخاري (1986).
(18) علَّقه البخاري في صحيحه بصيغة جزم [قبل رقم (1906)] «الفتح» (4/143)... ووصله الترمذي (689) وغيره، وقال: «حديث حسن صحيح». وصححه الألباني «صحيح الترمذي» (553).
(19) أخرجه البخاري (1914).
(20) أخرجه البخاري (1991).
(21) أخرجه البخاري (1990).
(22) أخرجه مسلم (1141) [والزيادة له أيضًا في رواية بعده].
(23) أخرجه الترمذي (777)، وقال: حسن صحيح. وصححه الألباني «صحيح الترمذي» (620).
(24) أخرجه البخاري (1997، 1998).
ده‌روازه‌ى دوه‌م : له باره‌ى ئه‌و عوزرانه‌ى ڕۆژو نهگرتن حهڵاڵ دهكهن،هه‌روه‌ها پوچهڵكهرهوهكانی ڕۆژودهروازهى یه‌كه‌م له باره‌ى پێشهكیهكانی ڕۆژوهوهدهروازهى سێ یه‌م سوننه‌ته‌كانی ڕۆژو ومهكڕوههكانیدهروازهى پێنجه‌م له باره‌ى: مانه‌وه له مزگه‌وت «الإِعْتِكَاف»
