ده‌روازه‌ى دوه‌م : له باره‌ى ئه‌و عوزرانه‌ى ڕۆژو نه‌گرتن حه‌ڵال ده‌كه‌ن،هه‌روه‌ها پوچه‌ڵكه‌ره‌وه‌كانی ڕۆژو
چه‌ند پرسێكی له خۆ گرتوه:
پرسى یه‌كه‌م: ئه‌و بیانوانه‌ی به هۆیه‌وه دروسته به ڕۆژو نه‌بیت:
پرسى دوه‌م: هه‌ڵوه‌شێنه‌ره‌وه‌كانی ڕۆژو:
ده‌روازه‌ى دوه‌م : له باره‌ى ئه‌و عوزرانه‌ى ڕۆژو نه‌گرتن حه‌ڵال ده‌كه‌ن،هه‌روه‌ها پوچه‌ڵكه‌ره‌وه‌كانی ڕۆژو
چه‌ند پرسێكی له خۆ گرتوه:
پرسى یه‌كه‌م: ئه‌و بیانوانه‌ی به هۆیه‌وه دروسته به ڕۆژو نه‌بیت:
له ڕه‌مه‌زاندا دروسته ڕۆژو نه‌گیرێت له‌به‌ر ئه‌م عوزرانه‌ى خواره‌وه:
یه‌كه‌م: نه‌خۆشی وبه ته‌مه‌نی: جا دروسته نه‌خۆش ڕۆژو نه‌گرێت، نه‌خۆشیه‌ك قورس بێت له‌گه‌ڵیدا ڕۆژو بگرێت، كه چاك بویه‌وه پێویسته له سه‌ری ئه‌و ڕۆژانه قه‌زا بكاته‌وه كه نه‌یگرتوه، له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى خوا : ﴿أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ﴾ [البقرة:184]، «خوا ڕۆژوگرتنی چه‌ند ڕۆژێكی دیاری كراوی له سه‌ر فه‌رز كردون كه ڕۆژانی مانگی ڕه‌مه‌زانه، جا كامتان نه‌خۆش بو قورس بو له سه‌ری یا له‌سه‌فه‌ر بو ئه‌وا بۆی هه‌یه نه‌یگرێت، به‌ڵام له سه‌ریه‌تی به ژماره‌ی ئه‌و ڕۆژانه قه‌زا بكاته‌وه له ڕۆژانی داهاتودا». له‌به‌ر ﴿فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ﴾ [البقرة:185].
ئه‌و نه‌خۆشیه‌شی هێڵراوه به هۆیه‌وه ڕۆژو نه‌گیرێت؛ ئه‌وه‌یه قورس بێت له سه‌ر نه‌خۆش ڕۆژو بگرێت. به‌ڵام نه‌خۆشێك كه ئومێدی چاك بونه‌وه‌ى ناكرێت، یا نه‌توانێت ڕۆژو بگرێت نه‌توانینێكی به‌رده‌وام وه‌ك به ته‌مه‌ن، ئه‌وا بۆی هه‌یه ڕۆژو نه‌گرێت، وپێویست نیه له سه‌ری قه‌زای بكاته‌وه، ته‌نها فیدیه‌ى له سه‌ره به‌وه‌ى بۆ هه‌ر یه‌ك ڕۆژ نانی هه‌ژارێك بدات، چونكه خوا خواردندانی كرده هاوتای ڕۆژوگرتن ئه‌و كاته‌ی سه‌ر پشك بون هه‌بو له نێوانیاندا له سه‌ره‌تای فه‌رزبونی ڕۆژودا، كه‌واته ئه‌بێت جێی بگرێته‌وه له‌كاتی عوزردا.
پێشه‌وا بوخاری ئه‌ڵێ: «وَأَمَّا الشَّيْخُ الْكَبِيرُ إِذَا لَمْ يُطِقِ الصِّيَامَ فَقَدْ أَطْعَمَ أَنَسٌ بَعْدَمَا كَبِرَ عَامًا أَوْ عَامَيْنِ كُلَّ يَوْمٍ مِسْكِينًا خُبْزًا وَلَحْمًا وَأَفْطَرَ... قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: لَيْسَتْ بِمَنْسُوخَةٍ، هُوَ الشَّيْخُ الْكَبِيرُ، وَالْمَرْأَةُ الْكَبِيرَةُ، لَا يَسْتَطِيعَانِ أَنْ يَصُومَا، فَلْيُطْعِمَانِ مَكَانَ كُلِّ يَوْمٍ مِسْكِينًا» «سه‌باره‌ت به پیاوی به ته‌مه‌ن ئه‌گه‌ر نه‌یتوانی ڕۆژو بگرێت؛ ئه‌وا ئه‌نه‌س ـ رضي الله عنه ـ كه چوه ته‌مه‌نه‌وه ساڵێك یا دو ساڵ، بۆ هه‌ر ڕۆژێك نانی هه‌ژاری به‌خشیوه... وئیبن عه‌بباس له باره‌ى ژن وپیاوی به ته‌مه‌ن كه ناتوانن ڕۆژو بگرن وتی: با بۆ هه‌ر ڕۆژێك نانی هه‌ژارێك بدات»(1).
جا ئه‌گه‌ر توانای ڕۆژوی نه‌بو، نه‌توانینێك ئومێدی باشبونه‌وه‌ی ناكرێت، به هۆی نه‌خۆشی یا پیریه‌وه، ئه‌وا بۆ هه‌ر یه‌ك ڕۆژ نانی هه‌ژارێك ده‌دات به نیو مه‌ن گه‌نم یا جۆ یا برزنج وهاوشێوه‌كانی له خواردنی شاره‌كه، ئه‌ندازه‌ى مه‌نێكیش نزیكه‌ى دو كیلۆ وڕوبعێكه «2.25» گرام، كه‌واته خواردندان بۆ هه‌ر ڕۆژێك: نزیكه‌ى كیلۆیه‌ك وسه‌د وبیست وپێنج گرامه «1.125» گرام.
ئه‌گه‌ریش نه‌خۆش ڕۆژوی گرت، ڕۆژوه‌كه‌ى دروسته وله سه‌ری ده‌كه‌وێت.
دوه‌م: سه‌فه‌ركردن: حه‌ڵاڵه ڕێبوار ڕه‌مه‌زان ڕۆژو نه‌گرێت، به‌ڵام پێویسته له سه‌ری قه‌زای بكاته‌وه، له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى خوا ـ ﷺ ـ : ﴿فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ﴾ [البقرة:184]. هه‌روه‌ها ئه‌فه‌رموێ: ﴿فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ﴾ [البقرة:185]، هه‌روه‌ها پرسیاریان له په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ كرد له باره‌ى ڕۆژو گرتن له سه‌فه‌ردا، فه‌رموی: «إِنْ شِئْتَ فَصُمْ، وإِن شِئتَ فَأَفْطِرْ» «ویستت ڕۆژو بگره، ویستیشت لێ نه بو مه‌یگره»(2). وله مانگی ڕه‌مه‌زاندا به زوبانی ڕۆژوه‌وه چو بۆ مه‌ككه، كه گه‌یشته «كه‌دید» شكاندی، خه‌ڵكیش شكاندیان(3).
هه‌روه‌ها حه‌ڵاڵه ڕۆژو نه‌گیرێت له هه‌ر سه‌فه‌رێكی درێژدا كه دروسته نوێژی تێدا كورت بكرێته‌وه(4)، كه ئه‌ندازه‌كه‌ى ده‌گاته چل وهه‌شت میل، واته: نزیك هه‌شتا كلم.
ئه‌و سه‌فه‌ره‌شی حه‌ڵاڵه ڕۆژوی تێدا نه‌گیرێت له ڕه‌مه‌زاندا بریتیه له سه‌فه‌ری حه‌ڵاڵ، جا ئه‌گه‌ر سه‌فه‌ری تاوان یا حیله بو بۆ ڕۆژو شكاندن، ئه‌وا حه‌ڵاڵ نیه به هۆیه‌وه نه‌یگرێ.
ئه‌گه‌ر ڕێبوار ڕۆژو بگرێت ئه‌وا ڕۆژوه‌كه‌ى دروست ئه‌بێت وله سه‌ری ئه‌كه‌وێت، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ئه‌نه‌س ـ رضي الله عنه ـ : «كُنَّا نُسَافِرُ مَعَ النَّبِيِّ ـ ﷺ ـ فَلَمْ يَعِبِ الصَّائِمُ عَلَى الْمُفْطِرِ، وَلَا الْمُفْطِرُ عَلَى الصَّائِمِ» «ئێمه له‌گه‌ڵ په‌یامبه‌ردا ـ ﷺ ـ سه‌فه‌رمان ده‌كرد، جا ڕۆژوگره‌كان ڕۆژو نه‌گره‌كانیان عه‌یب دار نه ده‌كرد، وڕۆژو نه‌گره‌كانیش ڕۆژو گره‌كانیان عه‌یب دار نه ده‌كرد»(5). به‌ڵام به‌و مه‌رجه‌ى ڕۆژوگرتن له سه‌فه‌ردا قورس نه‌بێت له سه‌ری، جا ئه‌گه‌ر قورس بو له سه‌ری یان زیانی بۆی هه‌بو ئه‌وا بۆ ئه‌و نه‌گرتنی باشتره، ئه‌مه‌ش وه‌كو وه‌رگرتنی ڕوخسه‌ته‌كه، چونكه په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ له سه‌فه‌ردا پیاوێكی بینی به ڕۆژو بو له گه‌رمیدا سێبه‌ریان بۆ كردبو، وخه‌ڵكیش لێی كۆبوبونه‌وه، ئه‌ویش فه‌رموی: «لَيْسَ مِنَ الْبِرِّ الصِّيَامُ فِي السَّفَرِ» «له چاكه نیه ڕۆژوگرتن له سه‌فه‌ردا»(6).
سێیه‌م: سوڕی مانگانه وزه‌یستانی: جا ئه‌و ئافره‌ته‌ى عاده یا زه‌یستانی بۆ دێت پێویسته له ڕه‌مه‌زاندا به ڕۆژو نه‌بێت، وحه‌رامه ڕۆژو بگرێت، ئه‌گه‌ریش بیگرێت، دروست نابێت، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى [پێشوتری] ئه‌بو سه‌عیدی خودری ـ رضي الله عنه ـ په‌یامبه‌ری خوا ـ ﷺ ـ فه‌رموی: «ئه‌وه نیه كه ده‌كه‌وێته‌وه عاده‌وه نه نوێژ ده‌كات نه ڕۆژو ده‌گرێت؟ وتیان: به‌ڵێ، فه‌رموی: جا ئه‌وه كورتیه له دیندا». هه‌روه‌ها پێویسته له سه‌ریان قه‌زای بكه‌نه‌وه، له‌به‌ر وته‌كه‌ى [پێشوتری] عائیشه رضي الله عنها «ئێمه توشی ئه‌مه ده‌هاتین، جا فه‌رمانمان پێ ده‌كرا به قه‌زاكردنه‌وه‌ى ڕۆژو، به‌ڵام فه‌رمانمان پێ نه‌ده‌كرا به قه‌زاكردنه‌وه‌ى نوێژ».
چواره‌م: دو گیانی وشیردان: جا ئافره‌ت ئه‌گه‌ر دو گیان یا شیرده‌ر بێت، وبه هۆی ڕۆژوه‌وه ترسا له خۆی یا له منداڵه‌كه‌ى ئه‌وا دروسته بۆی نه‌یگرێت، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ئه‌نه‌س ـ رضي الله عنه ـ ، په‌یامبه‌ری خوا ـ ﷺ ـ فه‌رموی: «إِنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ وَضَعَ لِلْمُسَافِرِ الصَّوْمَ وَشَطْرَ الصَّلَاةِ، وَعَنِ الْحُبْلَى وَالْمُرْضِعِ» «خوا ـ ﷺ ـ له سه‌ر موسافیر ڕۆژو ونیوه‌ى نوێژی لاداوه، هه‌روه‌ها له سه‌ر دوگیان وشیرده‌ر»(7). ودو گیان وشیرده‌ر له بری ئه‌و ڕۆژانه‌ی نه‌یگرتوه قه‌زای ده‌كاته‌وه ئه‌مه ئه‌گه‌ر ترسیان له خۆیان هه‌بو، خۆ ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌دا دو گیان ترسی كۆرپه‌له‌كه‌شی هه‌بو، وشیرده‌ر ترسی له منداڵه‌كه‌ى هه‌بو، ئه‌وا له‌گه‌ڵ قه‌زاكردنه‌وه بۆ هه‌ر یه‌ك ڕۆژ نانی هه‌ژارێكیش ده‌دات، له‌به‌ر وته‌كه‌ى ئیبن عه‌بباس رضي الله عنه: «وشیرده‌ر ودو گیان ئه‌گه‌ر ترسیان له منداڵه‌كانیان هه‌بو ڕۆژوه‌كه‌یان ده‌شكێنن وخواردن ده‌ده‌ن»(8).
له‌مه‌وه ڕون بویه‌وه ئه‌و هۆكارانه‌ى ڕۆژو نه‌گرتن حه‌ڵاڵ ده‌كه‌ن چواره: سه‌فه‌ر، نه‌خۆشی، سوڕی مانگانه، وزه‌یستانی، وترسان له تیاچون، وه‌ك دو گیان وشیرده‌ر.
پرسى دوه‌م: هه‌ڵوه‌شێنه‌ره‌وه‌كانی ڕۆژو:
ئه‌و شتانه‌یه ڕۆژوی ڕۆژوان به‌تاڵ ده‌كه‌نه‌وه وده‌یشكێنن. وڕۆژوان به كردنی یه‌كێك له‌م شتانه‌ى خواره‌وه ڕۆژوه‌كه‌ى پوچ ده‌بێته‌وه:
یه‌كه‌م: خواردن یا خواردنه‌وه‌ی به ئه‌نقه‌ست: له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى خوا : ﴿وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيَامَ إِلَى اللَّيْلِ﴾ [البقرة: 187]. ئه‌م ئایه‌ته ئه‌وه‌ى ڕونكرده‌وه كه حه‌ڵاڵ نیه ڕۆژوان بخۆن وبخۆنه‌وه له دوای ده‌رچونی سپێده‌وه تا شه‌و (خۆر ئاوابون). به‌ڵام ئه‌گه‌ر به له بیر چونه‌وه خواردی یا خواردیه‌وه ئه‌وا ڕۆژوه‌كه‌ى دروسته، هه‌ر كه هاته بیری پێویسته له سه‌ری ده‌م بگرێته‌وه، یا بیری خرایه‌وه كه به ڕۆژوه، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ (9): «مَنْ نَسِيَ وَهُوَ صَائِمٌ فَأَكَلَ، أَوْ شَرِبَ، فَلْيُتِمَّ صَوْمَهُ فَإِنَّمَا أَطْعَمَهُ اللهُ وَسَقَاهُ» «هه‌ر كه‌س به ڕۆژو بو، به هۆی له بیر چونه‌وه، خواردی یان خواردیه‌وه، ئه‌وا با ڕۆژوه‌كه‌ى ته‌واو بكات، چونكه خوا نان وئاوی پێ به‌خشیوه». هه‌روه‌ها ڕۆژو پوچه‌ڵ ده‌بێته‌وه به سعوتی «بڕنوتی»(10)، وبه هه‌ر شتێك بگاته هه‌ناو، له‌و شتانه‌ى كه حوكمی خواردن وخواردنه‌وه‌ی هه‌یه با له ده‌میشه‌وه نه‌بێت وه‌ك ده‌رزی موغه‌ززی.
دوه‌م: جوتبون: ڕۆژو به جوتبون به‌تاڵ ده‌بێته‌وه، جا هه‌ركه‌س جوت ببێت وبه ڕۆژو بێت ڕۆژوه‌كه‌ى به‌تاڵ بۆته‌وه، وله سه‌ریه‌تی ته‌وبه وداوای لێخۆشبون بكات، وئه‌و ڕۆژه‌ش قه‌زا بكاته‌وه كه تێیدا جوت بوه، هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ قه‌زاكردنه‌وه‌دا ئه‌بێت كه‌فاره‌تیش بدات، كه بریتیه له ئازادكرنی كۆیله‌یه‌ك، ئه‌گه‌ر نه‌بو دو مانگ له سه‌ر یه‌ك به ڕۆژو ده‌بێت، ئه‌گه‌ریش پێی نه‌كرا نانی شه‌ست هه‌ژار ده‌دات، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ئه‌بو هوره‌یره ـ رضي الله عنه ـ وتی: له‌و كاته‌ى له خزمه‌تی په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ بوین، پیاوێك هاته خزمه‌تی وتی: ئه‌ى په‌یامبه‌ری خوا! تیاچوم، فه‌رموی: چیته؟ وتی: له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كه‌مدا جوتبوم وبه ڕۆژوش بوم، په‌یامبه‌ری خوا ـ ﷺ ـ فه‌رموی: «ئایا پێت ده‌كرێت كۆیله‌یه‌ك ئازاد بكه‌یت؟» وتی: نه‌خێر، فه‌رموی: «ئه‌ى ئه‌توانی دو مانگ به دوای یه‌كدا به ڕۆژو بیت؟» وتی: نه‌خێر، فه‌رموی: «ئه‌ى ده‌توانی نانی شه‌ست هه‌ژار بده‌یت؟» وتی: نه‌خێر، ئه‌ڵێ: په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ هه‌ندێك مایه‌وه، له‌و كاته‌ى له‌و حاڵه‌ته‌دا بوین زه‌بیل (قه‌وشه‌ر)ێك خورمایان بۆ هێنا، فه‌رموی: «پرسیاركه‌ره‌كه له كوێیه؟» وتی: ئه‌وه‌تام، فه‌رموی: «ئه‌مه ببه وبیبه‌خشه‌وه» كابرا وتی: بیبه‌خشمه له خۆم هه‌ژارتر ئه‌ى په‌یامبه‌ری خوا؟! به خوا له نێوان هه‌ردو به‌رده ڕه‌شه‌كانی مه‌دینه‌دا له من هه‌ژارتری تێدا نیه، ئه‌وه‌بو په‌یامبه‌ر بوبه پێكه‌نیه‌وه تا دانه‌كانی ده‌ركه‌وتن، پاشان فه‌رموی: «بیده به خۆردی خانه‌واده‌كه‌ت»(11).
هه‌ر له‌و شتانه‌ى هاواتای جوتبونه: دابه‌زینی مه‌نی (ئاوی پیاو)ه به ده‌ست، جا كه ڕۆژوان ئاوی هاته‌وه به ویستی خۆی به هۆی ماچكردنه‌وه یا ده‌ست پێوه‌دانه‌وه یان ئاوی خۆ هێنانه‌وه‌وه یا جگه له‌مانه ئه‌وا ڕژوه‌كه‌ى پوچ ده‌بێته‌وه، چونكه ئه‌مه له‌و شه‌هوه‌ته‌یه كه دژی ڕۆژوه، جا له سه‌ریه‌تی قه‌زای بكاته‌وه به بێ كه‌فاره‌ت، چونكه كه‌فاره‌ت پێویست نابێت مه‌گه‌ر ته‌نها به جوتبون، چونكه ده‌قه‌كه به تایبه‌ت له سه‌ر ئه‌وه هاتوه. به‌ڵام ئه‌گه‌ر ڕۆژوان خه‌وت وله‌شی گران بو، یا ئاوی هاته‌وه به بێ ئاره‌زو وه‌ك كه‌سێك نه‌خۆش بێت ئه‌وا ڕۆژوه‌كه‌ى به‌تاڵ نابێته‌وه، چونكه ویستی نیه له‌مه‌دا.
سێیه‌م: خۆ ڕشاندنه‌وه به ئه‌نقه‌ست: بریتیه له ده‌ركردنی ئه‌وه‌ى له گه‌ده‌دایه له خواردن وخواردنه‌وه له ڕێی ده‌مه‌وه به ئه‌نقه‌ست، به‌ڵام ئه‌گه‌ر زۆری بۆ هێنا وده‌رچو به بێ ویستی خۆی، ئه‌وه كاریگه‌ری له سه‌ر ڕۆژوه‌كه‌ى نیه، له‌به‌ر فه‌رموده‌ى په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ : «ذَرَعَهُ الْقَيْءُ فَلَيْسَ عَلَيْهِ قَضَاءٌ، وَمَنِ اسْتَقَاءَ عَمْدًا فَلْيَقْضِ» «كێ ڕشانه‌وه زۆری بۆ هێنا ئه‌وا قه‌زاكردنه‌وه‌ى له سه‌ر نیه، كێش خۆی ڕشانه‌وه ئه‌وا با قه‌زای بكاته‌وه»(12).
چواره‌م: كه‌ڵه‌شاخ: بریتیه له ده‌ركردنی خوێن له پێسته‌وه نه‌ك ده‌ماره‌كان. جا كه‌ى كه‌ڵه‌شاخی كرد ڕۆژوه‌كه‌ى ده‌شكێت، له‌به‌ر فه‌رموده‌ى: «أَفْطَرَ الْحَاجِمُ وَالْمَحْجُومُ» «حیجامه‌كه‌ر وكه‌ڵه شاخ بۆ كراو ڕۆژوه‌كه‌یان شكاوه»(13). هه‌روه‌ها ڕۆژوی حیجامه‌كه‌ره‌كه‌ش ده‌شكێت مه‌گه‌ر به ئامێرێكی لێكجودا بیكات، وپێویستی به خوێن مژین نه‌بێت، ئه‌وا -خواش زاناتره- ناشكێت. هه‌ر له‌و شتانه‌ى هاواتای كه‌ڵه‌شاخه: ده‌ركردنی خوێنه له ڕێی بڕینی ده‌ماره‌وه «الفصد»، هه‌روه‌ها ده‌ركردنی بۆ به‌خشینه‌وه‌ى.
به‌ڵام ده‌رچونی خوێن به هۆی برین، یا دان هه‌ڵكێشان، یان خوێن لوت به‌ر بون، ئه‌وا زیانی نیه؛ چونكه نه كه‌ڵه‌شاخه ونه هاو واتایه‌تی.
پێنجه‌م: ده‌رچونی خوێنی عاده وزه‌یستانی: جا كه‌ی ئافره‌ت خوێنی سوڕی مانگانه یا زه‌یستانی بینی ڕۆژوه‌كه‌ى شكاوه، وپێویسته له سه‌ری قه‌زای بكاته‌وه، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى [پێشوتری] په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ : «ئه‌وه نیه كه ده‌كه‌وێته‌وه عاده‌وه نه نوێژ ده‌كات ونه ڕۆژو ده‌گرێت».
شه‌شه‌م: نیه‌تی شكاندن: جا هه‌ر كه‌س پێش خۆرئاوابون نیه‌تی شكاندنی هێنا وبه ڕۆژوش بو ئه‌وا ڕۆژوه‌كه‌ى به‌تاڵ بوه‌ته‌وه با هیچ به‌تاڵ كه‌ره‌وه‌یه‌كیش نه‌كات، چونكه نیه‌ت یه‌كێكه له دو پایه‌كه‌ى ڕۆژو، جا كه نیه‌ته‌كه‌ى هه‌ڵوه‌شانده‌وه، به مه‌به‌ستی شكاندنی وبه ئه‌نقه‌سته‌وه ئه‌وا ڕۆژوه‌كه‌ى به‌تاڵ ده‌بێته‌وه.
حه‌وته‌م: هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه: له‌به‌ر ئه‌وه‌ى دژی په‌رستنه، وله‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى خوا : ﴿لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ﴾ [الزمر:65] «ئه‌گه‌ر هاوبه‌ش دابنێیت ئه‌وا بێگومان سوێند بێت كرده‌وه‌كانت هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه».
==============
(1) صحيح البخاري (4505).
(2) صحيح البخاري (1943).
(3) أخرجه البخاري (1944).
(4) انظر: «المغني» (3/34).
(5) أخرجه البخاري (1947).
(6) أخرجه البخاري (1946).
(7) أخرجه الترمذي (715) وحسنه، والنسائي (2/103)، وابن ماجه (1667)، وحسَّنه الألباني «صحيح سنن النسائي» (2145).
(8) أخرجه أبو داود (2317، 2318) [بمعناه] وصححه الألباني «الإرواء» (4/25.18) وروي مثله عن ابن عمر.
(9) أخرجه البخاري (1933)، ومسلم (1155) من حديث أبي هريرة رضي الله عنها.
(10) ده‌رمانێكه ده‌كرێته لوت.
(11) أخرجه البخاري (1936)، ومسلم (1111).
(12) أخرجه أبو داود (2380)، والترمذي (720)، وابن ماجه (1676)، وصححه الألباني «صحيح ابن ماجه» (1368).
(13) أخرجه أبو داود (2367) وابن خزيمة (1983) وصحح الألباني إسناده «التعليق على ابن خزيمة» (3/236).
ده‌روازه‌ى سێ یه‌م سوننه‌ته‌كانی ڕۆژو ومهكڕوههكانیدهروازهى پێنجه‌م له باره‌ى: مانهوه له مزگهوت «الإِعْتِكَاف»ده‌روازه‌ى یه‌كه‌م له باره‌ى پێشه‌كیه‌كانی ڕۆژوهوهدهروازهى چواره‌م له باره‌ى قهزاكردنهوهی ڕۆژو، وڕۆژوی سوننهت، هه‌روه‌ها چی كهڕاههتی هه‌یه وچی حهرامه له ڕۆژودا؟
