ده‌روازه‌ى یه‌كه‌م له باره‌ى پێشه‌كیه‌كانی ڕۆژوه‌وه
چه‌ند پرسێكی تێدایه:
پرسى یه‌كه‌م: پێناسه‌ی ڕۆژو، وڕونكردنه‌وه‌ى پایه‌كانی:
پرسى دوه‌م: حوكمی ڕۆژوی ڕه‌مه‌زان، وبه‌ڵگه‌كه‌ى:
پرسى سێیه‌م: به‌شه‌كانی ڕۆژو:
پرسى چواره‌م: فه‌زڵی مانگی ڕه‌مه‌زان، وحیكمه‌ت شه‌رعی بونی:
پرسى پێنجه‌م: مه‌رجه‌كانی فه‌رزبونی ڕۆژوی ڕه‌مه‌زان:
پرسى شه‌شه‌م: سه‌لماندنی هاتنی مانگی ڕه‌مه‌زان وته‌وابونی:
پرسى حه‌وته‌م: كاتی نیه‌ت له ڕۆژودا وحوكمه‌كه‌ى:
ده‌روازه‌ى یه‌كه‌م له باره‌ى پێشه‌كیه‌كانی ڕۆژوه‌وه
چه‌ند پرسێكی تێدایه:
پرسى یه‌كه‌م: پێناسه‌ی ڕۆژو، وڕونكردنه‌وه‌ى پایه‌كانی:
1- پێناسه‌كه‌ى:
«الصيام» له زماندا: بریتیه له خۆگرتنه‌وه له شت. له شه‌رعیشدا: بریتیه له خۆگرتنه‌وه له خواردن وخواردنه‌وه، وسه‌رجه‌م ئه‌وانه‌ى ڕۆژو به‌تاڵ ده‌كه‌نه‌وه، به نیه‌ته‌وه، له ده‌رچونی سپێده ڕاسته‌كه‌وه تا ئاوابونی خۆر له خۆرئاواوه.
2- پایه‌كانی:
له میانه‌ى پێناسه‌كردنی ڕۆژو له ڕوی شه‌رعه‌وه ڕونه‌وه بو كه دو پایه‌ی سه‌ره‌كی هه‌یه:
یه‌كه‌م: خۆگرتنه‌وه له شكێنه‌ره‌كان له ده‌رچونی سپێده‌وه تا ئاوابونی خۆر. به‌ڵگه‌ى ئه‌م پایه‌یه‌ش فه‌رمایشته‌كه‌ى خوایه ـ ﷺ ـ كه ئه‌فه‌رموێ: ﴿فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيَامَ إِلَى اللَّيْلِ﴾ [البقرة: 187] «جا ئێستا جوتبن له‌گه‌ڵیاندا وئه‌وه بخوازن كه خوا بۆی ته‌قدیر كردون كه منداڵه، وبخۆن وبخۆنه‌وه تا سپیایی به‌یانیان وڕه‌شایی شه‌وتان لا ڕون ده‌بێته‌وه كه ئه‌مه به ده‌ركه‌وتنی سپێده‌ى ڕاست ده‌بێت، پاشان ده‌ست بكه‌ن به ڕۆژو گرتن به دوركه‌وتنه‌وه له به‌تاڵكه‌ره‌وه‌كان تا شه‌و دێت كه ئاوابونی خۆره». مه‌به‌ستیش له هێڵی سپی وڕه‌ش: سپیایی ڕۆژ وڕه‌شایی شه‌وه.
دوه‌م: نیه‌ت، كه ڕۆژوگر به‌م خۆرگرتنه‌وه‌یه له به‌تاڵكه‌ره‌وه‌كان، مه‌به‌ستی په‌رستشی خوا بێت، جا ئه‌و كرده‌وانه‌ى مه‌به‌ست لێیان په‌رستنه به نیه‌ت جیا ده‌بنه‌وه له كرده‌وه‌كانی تر، هه‌ر به نیه‌ت په‌رستنه‌كان هه‌ندێكی له هه‌ندێكی تری جیا ده‌بێته‌وه، جا ڕۆژوگر به‌م ڕۆژوه: ئه‌كرێ مه‌به‌ستی گرتنی ڕۆژوی ڕه‌مه‌زان بێت، ئه‌شكرێ مه‌به‌ستی جۆرێكی تر بێت له جۆره‌كانی ڕۆژو.
به‌ڵگه‌ى ئه‌م پایه‌یه‌ش فه‌رمایشه‌كه‌ى [پێشتر] په‌یامبه‌ره ـ ﷺ ـ : «كار وكرده‌وه‌كان به نیه‌ته، وبۆ هه‌ر به‌نده‌یه‌ك هه‌یه له پاداشت وسزا به گوێره‌ى نیه‌تی».
پرسى دوه‌م: حوكمی ڕۆژوی ڕه‌مه‌زان، وبه‌ڵگه‌كه‌ى:
خوا ڕۆژوی مانگی ڕه‌مه‌زانی فه‌رز كردوه، وكردویه‌تیه یه‌كێك له پێنج پایه‌كه‌ى ئیسلام، ئه‌مه‌ش له‌و فه‌رمایشته‌یدا : ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ﴾ [البقرة: 183]. «ئه‌ى ئه‌وانه‌ى باوه‌ڕتان به خوا وپه‌یامبه‌ر هه‌یه وئیش به شه‌رعه‌كه‌ى ده‌كه‌ن، خوا ڕۆژوی له سه‌ر فه‌رز كردون وه‌ك چۆن له سه‌ر گه‌لانی پێش ئێوه‌ى فه‌رز كردوه، به‌شكو پارێز بكه‌ن؛ پارێزێك بخه‌نه نێوان خۆتان وتاوانه‌كان»، هه‌روه‌ها ئه‌فه‌رموێ: ﴿شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ﴾ [البقرة:185] «مانگی ڕه‌مه‌زان ئه‌و مانگه‌یه كه خوا قورئانی تێدا دابه‌زاندوه له شه‌وی قه‌دردا، بۆ ڕێنماییكردنی خه‌ڵكی بۆ هه‌ق، ڕونترین به‌ڵگه‌كانی تێدایه له سه‌ر ڕێنمایی خوا وجیاكاری هه‌ق وپوچ، جا كێ له ئێوه گه‌یشته ئه‌و مانگه وته‌ندروست ونیشته‌جێ بو، ئه‌وا با ڕۆژه‌كه‌ی به ڕۆژو بێت». هه‌روه‌ها له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى [پێشتری] ئیبن عومه‌ر : «ئیسلام له سه‌ر پێنج شت بونیاد نراوه: شایه‌تومان، شاهێدی ده‌ده‌م كه هیچ په‌رستراوێك به هه‌ق نیه مه‌گه‌ر خوا، وموحه‌ممه‌د به‌نده وپه‌یامبه‌ری خوایه، وئه‌نجامدانی نوێژ، وزه‌كاتدان، وحه‌جی ماڵی خوا، وڕۆژوی ڕه‌مه‌زان». هه‌روه‌ها له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ته‌ڵحه‌ى كوڕی عوبه‌یدوڵلا كه ده‌شته‌كیه‌كی قژ گڤن وتێك چو دێته خزمه‌تی په‌یامبه‌ری خوا ـ ﷺ ـ وئه‌ڵێ: «[...] أَخْبِرْنِي مَا فَرَضَ اللهُ عَلَيَّ مِنَ الصِّيَامِ؟ فَقَالَ: شَهْرَ رَمَضَانَ، [فَقَالَ: هَلْ عَلَيَّ غَيْرُهُ؟ فَقَالَ: لَا] إِلَّا أَنْ تَطَوَّعَ شَيْئًا» «هه‌واڵم پێبده له‌باره‌ى ڕۆژوه‌وه خوا چی له سه‌رم فه‌رز كردوه؟ فه‌رموی: مانگی ڕه‌مه‌زان، وتی: جگه له‌وه؟ فه‌رموی: نیه، مه‌گه‌ر خۆت سوننه‌ت بكه‌یت»(1).
هه‌روه‌ها ئوممه‌ت كۆكن له سه‌ر فه‌رزێتی ڕۆژوی ڕه‌مه‌زان، وكه یه‌كێكه له پایه‌كانی ئیسلام كه له دیندا به‌ڵگه نه‌ویسته «معلوم بالضرورة»، وكه نكوڵی لێكه‌ره‌كه‌ى بێ باوه‌ڕه وله دینی ئیسلام هه‌ڵگه‌ڕاوه‌ته‌وه.
به‌مه‌ش سه‌لما كه ڕۆژو فه‌رزه به قورئان وسوننه‌ت وكۆ ده‌نگی ونكوڵی لێكه‌ره‌كه‌ى بێ باوه‌ڕه.
پرسى سێیه‌م: به‌شه‌كانی ڕۆژو:
ڕۆژو دو به‌شه: واجب، وسوننه‌ت.
واجبیش ئه‌بێته سێ به‌شه‌وه:
1. ڕۆژوی ڕه‌مه‌زان.
2. ڕۆژوی كه‌فاره‌ته‌كان.
3. ڕۆژوی نه‌زر.
لێره‌شدا ته‌نها باسی ڕۆژوی ڕه‌مه‌زان وڕۆژوی سوننه‌ت ده‌كرێت، سه‌باره‌ت به به‌شه‌كانی تر ئه‌وا له شوێنی خۆیدا دێت -به ویستی خوا-.
پرسى چواره‌م: فه‌زڵی مانگی ڕه‌مه‌زان، وحیكمه‌ت شه‌رعی بونی:
1. فه‌زڵه‌كه‌ى: له ئه‌بو هوره‌یره‌وه ـ رضي الله عنه ـ هاتوه، په‌یامبه‌ری ـ ﷺ ـ فه‌رمویه‌تی: «مَنْ قَامَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا، غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ، وَمَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ» «هه‌ر كه‌س شه‌وی قه‌در شه‌و نوێژ بكات به بڕابون وچاوه‌ڕێی پاداشته‌وه، ئه‌وا خوا له تاوانه‌كانی پێشوی خۆش ده‌بێت، وهه‌ر كه‌س ڕۆژوی ڕه‌مه‌زان به بڕوابون وچاوه‌ڕێی پاداشته‌وه بگرێت، ئه‌وا خوا له تاوانه‌كانی پێشوی خۆش ده‌بێت»(2). هه‌ر له‌وه‌وه ـ رضي الله عنه ـ هاتوه، [وه‌ك ڕابورد] په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ فه‌رمویه‌تی: «پێنج فه‌رزه‌كه، وهه‌ینی بۆ هه‌ینی، وڕه‌مه‌زان بۆ ڕه‌مه‌زان، سڕێنه‌ره‌وه‌ی تاوانه‌كانی ئه‌و نێوه‌نده‌ن ئه‌گه‌ر له تاوانه گه‌وره‌كان دور بێ».
ئه‌مه هه‌ندێكه له فه‌زڵه‌كانی ڕۆژوی ڕه‌مه‌زان كه هاتوه، وفه‌زڵه‌كانی تریش زۆرن.
2. دانایی له شه‌رعیه‌ت بونی ڕۆژوگرتنی: خوا ـ ﷺ ـ ڕۆژی شه‌رع كردوه له‌به‌ر زۆر حیكمه‌ت وفره سود، له‌وانه:
أ. پاكژ وته‌میزكردنه‌وه وخاوێنكردنه‌وه‌ی ده‌رون له شته خراپ وڕه‌وشته نزمه‌كان، چونكه ڕۆژو ڕێڕه‌وی شه‌یتان له جه‌سته‌ى مرۆڤ ته‌سك ده‌كاته‌وه.
ب. له ڕۆژودا دونیا نه‌ویستی وشه‌هوه‌ت نه‌ویستی تێدایه له‌گه‌ڵ هاندان بۆ دواڕۆژ ونیعمه‌ته‌كانی.
ت. ڕۆژوگرتن ئه‌بێته مایه‌ی به‌زه‌یی هاتنه‌وه به هه‌ژاران، وهه‌ستكردن به ئازاریان، چونكه ڕۆژوگر خۆی ئازاری تینویه‌تی وبرسیه‌تی ده‌چه‌ژێت.
تا كۆتایی ئه‌و حیكمه‌ته گه‌وره وسوده زۆرانه.
پرسى پێنجه‌م: مه‌رجه‌كانی فه‌رزبونی ڕۆژوی ڕه‌مه‌زان:
ڕۆژوی ڕه‌مه‌زان فه‌رزه له سه‌ر كه‌سێك ئه‌م مه‌رجانه‌ى خواره‌وه‌ى تێدا بێت:
1. ئیسلامه‌تی: جا نه واجبه، نه دروست ئه‌بێت بێ باوه‌ڕ ڕۆژو بگرێت، چونكه ڕۆژو په‌رستنه، په‌رستنیش له بێباوه‌ڕه‌وه دروست نابێت، كه موسڵمانیش بو له سه‌ری نییه قه‌زای له ده‌ست چوه‌كان بكاته‌وه.
2. پێگه‌یشتن «البلوغ»: جا ڕۆژو واجب نیه له سه‌ر كه‌سێك نه‌گه‌یشتبێته ته‌مه‌نی داوا لێكردن «التكليف»، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى [پێشتر] په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ : «قه‌ڵه‌م هه‌ڵگیراوه له سه‌ر سیان» له‌وانه: «وله سه‌ر منداڵ تا باڵغ ئه‌بێت». به‌ڵام ئه‌گه‌ر پێ نه‌گه‌یشتو ڕۆژوی گرت، دروست ئه‌بێت ئه‌گه‌ر له ته‌مه‌نی جیاكاری بێت، وئه‌بێت كار به ده‌ست «ولي أمر»ی منداڵ فه‌رمانی ڕۆژوی پێ بكات، تا ڕا وهۆگر بێت له سه‌ری.
3. ژیری: جا ڕۆژو واجب نیه له سه‌ر شێت وكه‌م عه‌قلأ، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى [پێشو]: «قه‌ڵه‌م هه‌ڵگیراوه له سه‌ر سیان» له‌وانه: «شێت تا عه‌قڵ ئه‌گرێت».
4. توانابون: جا هه‌ر كه‌س نه‌یتوانی له‌به‌ر گه‌وره‌یی یا جگه له‌وه یا نه‌خۆش بو توانای ڕۆژی نه‌بو، فه‌رز نیه له سه‌ری، ئه‌گه‌ریش گرتی دروست ئه‌بێت، له‌به‌ر ئایه‌تی: ﴿وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ﴾ [البقرة: 185] «وڕێگه‌دراوه به نه‌خۆش وڕێبوار به ڕۆژو نه‌بن، به‌ڵام دوا جار ئه‌و ڕۆژانه قه‌زا ده‌كه‌نه‌وه». كه نه‌خۆشیه‌كه نه‌ما ئه‌وا فه‌رزه له سه‌ری قه‌زای ئه‌و ڕۆژانه بكاته‌وه.
5. نیشته‌جێیی: جا ڕۆژو واجب نیه له سه‌ر ڕێبوار، له‌به‌ر ئایه‌تی [پێشو]: ﴿وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ﴾ الآية [البقرة: 185]، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ڕۆژوی گرت دروست ئه‌بێت. واجبیشه له سه‌ری ئه‌وه قه‌زا بكاته‌وه كه له سه‌فه‌ر نه‌یگرتوه.
6. له سوڕی مانگانه وزه‌یستانی نه‌بون: ئافره‌تێك وابێت له سه‌ری فه‌رز نیه بیگرێت، به‌ڵكو حه‌رامه له سه‌ری، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى [پێشوتری] په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ : «ئه‌وه نیه كه ده‌كه‌وێته‌وه عاده‌وه نه نوێژ ده‌كات نه ڕۆژو ده‌گرێت؟ وتیان: به‌ڵێ، فه‌رموی: جا ئه‌وه كورتیه له دیندا». وپێویسته له سه‌ریان قه‌زای بكه‌نه‌وه، له‌به‌ر وته‌كه‌ى عائیشه رضي الله عنها: «كَانَ يُصِيبُنَا ذَلِكَ، فَنُؤْمَرُ بِقَضَاءِ الصَّوْمِ، وَلَا نُؤْمَرُ بِقَضَاءِ الصَّلَاةِ» «توشی ئه‌مه ده‌هاتین، فه‌رمانمان پێ ده‌كرا به قه‌زاكردنه‌وه‌ى ڕۆژو، به‌ڵام فه‌رمانمان پێ نه‌ده‌كرا به قه‌زاكردنه‌وه‌ى نوێژ»(3).
پرسى شه‌شه‌م: سه‌لماندنی هاتنی مانگی ڕه‌مه‌زان وته‌وابونی:
هاتنی ڕه‌مه‌زان ده‌سه‌لمێت به بینینی مانگ، ئیتر خۆی بیبینێت یان به گه‌واهیدانی جگه له خۆی كه بینیویه‌تی، یا هه‌واڵدانی له‌م باره‌وه، جا كه موسڵمانێكی دادگه‌ر شایه‌تیدا مانگی ڕه‌مه‌زانی بینیوه، به‌و شایه‌تیدانه هاتنی مانگی ڕه‌مه‌زان ده‌سه‌لمێت، له‌به‌ر فه‌رمایشتی: ﴿فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ﴾ [البقرة:185]. هه‌روه‌ها له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ : «إِذَا رَأَيْتُمُوهُ فَصُومُوا» «كه بینیتان به ڕۆژو بن»(4)، وله‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ئیبن عومه‌ر ـ رضي الله عنه ـ : «أَخْبَرْتُ رَسُولَ اللهِ ـ ﷺ ـ أَنِّي رَأَيْتُهُ، فَصَامَ وَأَمَرَ النَّاسَ بِصِيَامِهِ» «هه‌واڵم دا به په‌یامبه‌ری خوا كه من مانگم بینا، ئه‌وه‌بو ڕۆژوی گرت وفه‌رمانی كرد به خه‌ڵك ڕۆژو بگرن»(5). جا ئه‌گه‌ر مانگ نه‌بینرا، یا موسڵمانێكی دادگه‌ر شایه‌تی نه‌دا كه بینیویه‌تی، ئه‌وا پێویسته سی ڕۆژه‌كه‌ی شه‌عبان ته‌واو بكه‌ن.
هاتنی ڕه‌مه‌زان به جگه له‌م دوانه ناسه‌لمێت یا بینینی مانگ یا ته‌واوكردنی هه‌ر سی ڕۆژه‌كه‌ی شه‌عبان، له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ : «صُومُوا لِرُؤْيَتِهِ، وَأَفْطِرُوا لِرُؤْيَتِهِ، فَإِنْ غُبِيَ(6) عَلَيْكُمْ فَأَكْمِلُوا عِدَّةَ شَعْبَانَ ثَلَاثِينَ» «ڕۆژو بگرن به هۆی بینینی مانگی ڕه‌مه‌زانه‌وه، وبیشكێنن به هۆی بینینی مانگی شه‌واله‌وه، جا ئه‌گه‌ر داپۆشرا ووشاراوه بو ئه‌وا هه‌ر سی ڕۆژه‌كه‌ی شه‌عبان ته‌واو بكه‌ن»(7).
وته‌واوبونی ڕه‌مه‌زانیش ده‌سه‌لمێت: به بینینی مانگی شه‌وال، ئه‌مه‌ش به شایه‌تی دانی دو موسڵمانی دادگه‌ر، ئه‌گه‌رنا واجبه هه‌ر سی ڕۆژه‌كه‌ى ڕه‌مه‌زان ته‌واو بكه‌ن.
پرسى حه‌وته‌م: كاتی نیه‌ت له ڕۆژودا وحوكمه‌كه‌ى:
پێویسته له سه‌ر ڕۆژوان نیه‌تی ڕۆژویان هه‌بێت، كه پایه‌یه‌كه له پایه‌كانی وه‌ك ڕابورد، له‌به‌ر فه‌رمایشتی [پێشوتری] په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ : «كرده‌وه‌كان به نیه‌ته وبۆ هه‌ر كه‌س هه‌یه به گوێره‌ى نیه‌ته‌كه‌ى». هه‌ر به شه‌ویش ئه‌بێت نیه‌ت بهێنێت بۆ ڕۆژوی پێویست، وه‌ك ڕۆژوی ڕمه‌زان وكه‌فاره‌ت وقه‌زاكردنه‌وه ونه‌زركردن، با پێش سپێده‌ش بێت به یه‌ك خوله‌ك، له‌به‌ر فه‌رمایشتی په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ : «مَنْ لَمْ يُبَيِّتِ الصِّيَامَ قَبْلَ الْفَجْرِ فَلَا صِيَامَ لَهُ» «كێ هه‌ر به شه‌و پێش سپێده نیه‌تی ڕۆژوی فه‌رزی نه‌بێت ئه‌وا ڕۆژوی بۆ نیه»(8). جا هه‌ر كه‌س نیه‌تی ڕۆژوی هه‌بێت له ڕۆژدا، وهیچی نه‌خواردبێت، ناكه‌وێت له سه‌ری مه‌گه‌ر بۆ ڕۆژوی سوننه‌ت، ئه‌مه به نیه‌تی ڕۆژ دروسته ئه‌گه‌ر هیچ شتێكی نه‌كردبو [له تاڵ كه‌ره‌وه‌كان]، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى عائیشه رضي الله عنها: «دَخَلَ عَلَيَّ النَّبِيُّ ـ ﷺ ـ ذَاتَ يَوْمٍ فَقَالَ: هَلْ عِنْدَكُمْ شَيْءٌ؟ فَقُلْنَا: لَا، قَالَ: فَإِنِّي إِذَنْ صَائِمٌ» «په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ ڕۆژێك هات بۆ لام، فه‌رموی: ئایا هیچتان لایه بۆ خواردن؟ وتمان: نه‌خێر، فه‌رموی: كه‌واته من به ڕۆژوم»(9). سه‌باره‌ت به ڕۆژوی واجب ئه‌وا دانامه‌زرێت به نیه‌تی ڕۆژ، وئه‌بێت شه‌و نیه‌تی هه‌بێت.
ویه‌ك نیه‌ت به‌سه له سه‌ره‌تای ڕه‌مه‌زانه‌وه بۆ سه‌رجه‌م مانگه‌كه، وباشتره «يستحب» هه‌مو ڕۆژێك تازه بكرێته‌وه.
=============
(1) أخرجه البخاري (46)، ومسلم (11) [والزيادة له، واللفظ للبخاري (1891) فَلَفَّقُوا بين الروايتين].
(2) أخرجه البخاري (1901)، ومسلم (760).
(3) أخرجه مسلم (335).
(4) أخرجه البخاري (1900)، ومسلم (1080) - 8.
(5) أخرجه أبو داود (2342)، والحاكم في المستدرك (1/423) وصححه [واللفظ المثبت لأبي داود].
(6) وفي بعض الروايات: «غُمِّي»، وبعضها: «غُمَّ»، والمعنى: غطي وخفي ولم يظهر.
(7) أخرجه البخاري (1909)، ومسلم (1081).
(8) أخرجه الترمذي (733)، والنسائي (4/196) واللفظ له، وابن ماجه (1700)، وصححه الألباني.
(9) أخرجه مسلم (1154) - 170.
ده‌روازه‌ى سێ یهم سوننهتهكانی ڕۆژو ومهكڕوههكانیدهروازهى دوه‌م : له باره‌ى ئه‌و عوزرانه‌ى ڕۆژو نه‌گرتن حه‌ڵاڵ ده‌كه‌ن،هه‌روه‌ها پوچه‌ڵكه‌ره‌وه‌كانی ڕۆژودهروازهى پێنجه‌م له باره‌ى: مانهوه له مزگهوت «الإِعْتِكَاف»ده‌روازه‌ى چواره‌م له باره‌ى قهزاكردنهوهی ڕۆژو، وڕۆژوی سوننه‌ت، هه‌روه‌ها چی كهڕاههتی هه‌یه وچی حه‌رامه له ڕۆژودا؟
