بسم الله الرحمن الرحیم

سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
لەبەركردنی پۆشاك یان جلوبەرگی درێژ بۆ پیاوان حەرامە بە هەموو شێوەیەك و یەكێكیشە لە تاوانە گەورەكان (الكبائر) چونكە پێغەمبەری خوا ﷺ فەرموویەتی: ((ما أسفل من الكعبين من الإزار ففي النار)) [رواه مسلم] .
واتە: ئەوەی لە خواروی (قاپەڕەقە)وەیە لە جلی خوار ناوكەوە ئەوا لە ئاگردایە.
(الإزار) بە پۆشاكێك دەوترێت: كە لە خواروی ناوكەوە داپۆشێت، چ شەرواڵ بێت یان پانتۆڵ بێت یان هەر جلێكی تر بێت.
ئەمە سزای كەسێكە كە تەنها جلەكەی درێژ و شۆڕ بێت، بەڵام ئەگەر ئەم كارەی بە مەبەستی تەكەبور و فیز زلیەوە بێت ئەوا سزاكەی سەخت و ناڕەخەت ترە لەوە، چونكە پێغەمبەری خوا ﷺ فەرموویەتی: ((من جر ثوبه خيلاء لـم ينظر الله إليه يوم القيامة)) [متفق عليه] .
واتە: هەر كسێك جلەكانی شۆڕكاتەوە بە مەبەستی فیز زلیەوە ئەوا خوا سەیری ناكات لە ڕۆژی قیامەتدا.
وعن أبـي ذر (رضي الله عنه) قال: قال رسول الله ﷺ: ((ثلاثة لا يكلمهم الله يوم القيامة ولا ينظر إليهم ولا يزكيهم ولهم عذاب أليم))، فقلت: من هم يا رسول الله فقد خابوا وخسروا ؟ قال: ((الـمسبل إزاره والـمنان عطاءه، والمنفق سلعته بالـحلف الكاذب)) [صحيح سنن ابن ماجه رقم: (2207)] .
واتە: سێ كۆمەڵ لە ڕۆژی قیامەتدا خوای گەورە قسەیان لە گەڵ ناكات و سەیریان ناكات و لە تاوان پاكیان ناكاتەوە و سزایەكی بە ئێش و ئازاریان هەیە، وتم: ئەوانە كێن ئەی پێغەمبەری خوا بەڕاستی بێ سەرنجام و خەسارۆمەندن ؟ فەرمووی: ئەو پیاوەی شرواڵەكەی شۆڕكردبێتەوە بۆ خواروی (قاپەڕەقەی)، وە ئەو كەسەی كە منەت دەكات بە بەخشینەكەیەوە، وە ئەو كەسەی كە شتومەكەكەی دەفرۆشێت بە سوێندی درۆ.
((وعن ابن عمر (رضي الله عنه) قال: دخلت على النبي ﷺ وعليَّ إزار يتقعقع، فقال: من هذا ؟ قلت: عبد الله ابن عمر، قال: إنْ كنتَ عبد الله فارفع إزارك، فرفعت إزاري إلى نصف الساقين، فلم تزل إزرته حتى مات)) [سلسلة الأحاديث الصحيحة رقم: (1568)] .
واتە: ڕۆیشتمە ژوورەوە بۆ لای پێغەمبەری خوا ﷺ لە كاتێكدا كە جلێكم لە بەر بوو لە شۆڕیدا بە سەر زەویدا ئەم دیو ئەو دیوی دەكرد، پێغەمبەری خوا ﷺ فەرمووی: ئەوە كێیە ؟ وتم: (عبد الله)ی كوڕی (عمر)، فەرمووی: ئەگەر تۆ عەبدی خوایت ئەوا شەرواڵەكەت بەرز بكەرەوە، ئەویش دەڵێت: شەرواڵەكەم بەرز كردووە تاوەكو نێوەی پێی (لاقی)، وە بەردەوام شەرواڵەكەی وابوو تاوەكو مرد.
كەواتە ئەگەر كەسێك بەڕاستی عەبدی خوا بێت ئەوا نابێت جلەكانی شۆڕ بێت ئەگەر مەبەستیشی فیز زلی نەبێت.
شیخ ئەلبانی فەرموویەتی: (وفي الـحديث دلالة ظاهرة على أنه يجب على المسلم أن لا يطيل إزاره إلى ما دون الكعبين بل يرفعه إلى فوقهما ولو كان لا يقصد الخيلاء، ففيه رد على بعض المشايخ الذين يزعمون أنهم لا يفعلون ذلك خيلاء) [سلسلة الأحاديث الصحيحة: (4 / 95)] .
واتە: ئەم فەرموودەیە بەڵگەیەكی ڕوونە لە سەر ئەوەی كەوا پێویستە (واجب و فەرزە) لە سەر موسڵمان كەوا دەرقاچەكەی شۆڕ نەكاتەوە بۆ خواروی (قاپەڕەقەی) بەڵكو دەبێت بەرزی بكاتەوە بۆ سەروی هەردوو (قاپەڕەقەی) ئەگەر چی بە مەبەستی فیز زلیشەوە نەبێت، كەواتە ئەم فەرموودەیە وەڵامدانەوەی تێدایە بۆ ئەو كەسانەی كەوا بۆچوونی گەندەڵیان وایە كە گوایە ئەوان جلەكانیان شۆڕ ناكەنەوە بە مەبەستی فیز زلیەوە.
هەروەها ئەم پرسیارە لە شێخ (محمد صالح العثيمين)نیش كراوە بەم شێوازە:
ئایا حوكمى شەروال درێژى چى یە بۆ پیاوان ؟
شەرواڵ درێژى بۆ پیاوان ئەگەر مەبەستى پێى خۆبەگەورە زانین و فیز كردن بێت ئەوا سزاكەى ئەوەیە كە خواى گەورە لە ڕۆژى قیامەتدا تەماشاى ناكات و قسەى لە گەڵ ناكات و پاكى ناكاتەوە و سزایەكى بە ئێش و ئازارى دەدات.
بەڵام ئەگەر مەبەستى پێی فیزكردن و خۆهەڵكێشان نەبوو ئەوا سزاكەى ئەوەیە سزاى خوار گوێزینگى (قاپەڕەقە) بدات بە ئاگر، چونكە پێغەمبەر (ﷺ) فەرموویەتی : ((ثلاثةٌ لايُكَلِّمُهُمُ اللهُ يومَ القيامةِ ولا يَنْظُرُ إليهِم ولا يُزَكِّيهِم ولَهُم عذابٌ أليم: المُسْبِلُ، والمَنَّانُ، والمُنْفِقُ سِلْعَتَهُ بِالحلفِ الكاذِب)) [صحيح مسلم] .
واتە: سێ كۆمەڵ لە ڕۆژى دواییدا خواى گەورە قسەیان لەگەڵ ناكات و سەیریان ناكات و پاكیان ناكاتەوە لە تاوان و سزایەكى بە ئێش و ئازاریان هەیە: ئەو پیاوەى شەرواڵەكەى شۆڕ كردۆتەوە بۆ خوار (قاپەڕەقەی)، وە منەت كەر، و ئەو كەسەى كە شتومەكەكەى دەفرۆشێت بە سوێن خواردنى درۆ.
وە فەرموویەتی: ((من جر ثوبه خيلاء لـم ينظر الله إليه يوم القيامة)) [متفق عليه] .
واتە: هەر كسێك جلەكانی شۆڕكاتەوە بە مەبەستی فیز زلیەوە ئەوا خوا سەیری ناكات لە ڕۆژی قیامەتدا.
ئەمە سزاى كەسێكە كە لە فیزكردن و خۆ هەڵكێشاندا شەرواڵەكەى شۆڕ بكات، بەڵام ئەو پیاوەى لە شۆڕكردنیدا مەبەستى فیزكردن نەبێت ئەوا پێغەمبەر (ﷺ) فەرموویەتی: ((ما أسفل من الكعبين من الإزار ففي النار)) [رواه مسلم] .
واتە: ئەوەی لە خواروی (قاپەڕەقە)وەیە لە جلی خوار ناوكەوە ئەوا لە ئاگردایە.
وە ئەم شتەى نەبەستۆتەوە بە فیز كردن و خۆ بە گەورە زانینەوە، وە راستیش نىیە بیبەستینەوە بە فیزكردن لەسەر فەرمودەكەى پێش تر، چونكە أبو سعید الخدري (خواى لێ ڕازى بێت) فەرموویەتی: پێغەمبەر (ﷺ) فەرموویەتى: ((إزرَةُ المُؤمِنِ إلى نِصْفِ السَّاقِ، ولا حَرَجَ، أو قالَ ولا جُناحَ عليه فِيما بَينَهُ وَبَينَ الكَعْبَينِ، وما أسْفَلَ مِنْ ذلِكَ فَهُوَ في الناڕ، وَمَنْ جَرَّ إزارَهُ بَطَراً لم يَنْظُڕ اللهُ إليهِ يومَ القيامة)) [صحيح الترغيب والترهيب رقم: (2031)] .
واتە: شەرواڵى پیاوى باوەڕدار تا نیوەى قاچێتى، وە تاوان نىیە و ئاسایىیە ئەگەر تا گوێزینگەكانى (قاپەڕەقە) شۆڕ بێت، بەڵام لە خوار تر و شۆڕِ تر بێت ئەوا لە ئاگردایە، وە هەر كەسێك شەرواڵەكەى شۆڕ بكات لە فیز وخۆبەگەورە زانیندا ئەوا خواى گەورە لە رۆژى قیامەتدا تەماشاى ناكات.
وە چونكە دوو كردارەكە لێك جیاوازن (ئەوەى بۆ فیز شۆڕى دەكات، وئەوەى بەبێ فیز)، وە دوو سزاكەیشیان لێك جیاوازن: ئەوەى بۆ فیز شۆڕى دەكات سزاكەى ئەوەیە: خواى گەورە نەقسەى لەگەلڕ دەكات و نەتەماشاى دەكات و نە پاكى دەكاتەوە و سزایەكى بە ئێش و ئازاری بۆ داناوە، وە ئەوەى كە بە بێ فیز شۆڕى دەكات سزاكەى ئەوەیە: ئەو شوێنەى لە ئاگرى دۆزەخدایە)، وە هەر كاتێك حوكم و هۆكار لێك جیاواز بوون ئەوا ناتوانرێت (مطلق)ەكە هەڵگیرێت بۆ سەر(مقید)ەكە، چونكە دژ بەیەكى دروست دەبێت.
بەڵام كەسێك فەرموودەكەى أبوبكر (خواى لێ ڕازى بێت) بكات بە بەڵگە، ئەوا پێ دەڵێین: نابێتە بەڵگە بۆت لە دوو رووەوە:
یەكەم: أبو بكر (خواى لێ ڕازى بێت) فەرمووى: لایەكى شەرواڵەكەم دێتە خوارەوە مەگەر بەرزى بكەمەوە، پێغەمبەر (ﷺ) پێی فەرموو: ((إنَّكَ لَسْتَ مِمَّنْ يَصْنَعُ ذلِكَ خُيَلاء)) [صحيح سنن أبي داود رقم: (4085)] .
واتە: تۆ لەو كەسانە نێت كە بۆ فیز و خۆ هەڵكێشان شۆڕى دەكەنەوە.
أبو بكر (خواى لێ ڕازى بێت) بۆ فیز شۆڕى نەكردبووەوە، بەڵكو خۆى شۆڕدەبووەوە، لەگەڵ ئەوەیشدا بەرزى دەكردەوە، وە ئەوانەى كە شەرواڵەكانیان شۆڕ دەكەنەوە و دەڵێن: بۆ فیز و خۆ هەڵكێشانمان نىیە، پێیان دەڵێین: ئەگەر مەبەستتان لە شۆڕكردنى شەرواڵەكانتان بۆ خوار گوێزینگەكانتان (قاپەڕەقە) فیز و خۆ بەگەورە زانین نەبێت ئەوا خواى گەورە سزاتان دەدات تەنها بە ئاگر، وە ئەگەر بەمەبەستى فیزو خۆ بەگەورە زانین شۆڕتان كردبێتەوە ئەوا سزاتان دەدات بەوە گەورەتر: لەرۆژى قیامەتدا نەقسەتان لەگەڵ دەكات، وەنەتەماشاتان دەكات، وە نەپاكتان دەكاتەوە، وە سزایەكى بە ئێش و ئازارتان بۆ هەیە.
دووەم: پێغەمبەر (ﷺ) أبو بكرى (خواى لێ ڕازى بێت) پاك كردەوە و تەزكىیەى كرد وشایەتى بۆدا كە ئەو لەو كەسانە نىیە كە بۆ خۆبەگەورە زانین وفیز شۆڕى دەكەنەوە، بەڵام ئایا كەس لەوانەى وا دەڵێن ئەم پاككردنەوەیەو شایەتىیەى دەست كەوتووەو بۆدراوە؟!
بەڵام شەیتان بۆ هەندێك لە خەڵكى دەرگاى شوێن كەوتنى (المتشابه) دەكاتەوە لە دەقەكانى قورئان وسوننەت، بۆ ئەوەى بیانویان بۆ بدۆزێتەوە بۆ ئەو كردەوانەى كە دەیكەن.
والله يهدي من يشاء إلى صراط مستقيم [إجابات مفيدة وتوجيهات سديدة ص: (34-36)] .
لە لایەن مامۆستا (محمد عبد الرحمن) ە وە وەڵام دراوەتەوە