بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
ئەم وتەیە یەكێكە لەو بنچینانەی كە قورئانییەكان بیرۆكەكەی خۆیان لەسەر بونیاد ناوە وبۆ سەلماندنیشی زیاترپشتیان بەم دووئایەتەی دێت بەستووە :
1- (مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ) (الأنعام: 38)، بەڵگە هێنانەوە بەم ئایەتە یەكێكە لەو جۆرە یاری كردنانەی قورئانییەكان كە بە لەفزی ئایەتەكانی كیتابەكەی خوای دەكەن ولەفزەكان بە شێوەیەكی تر لێك دەدەنەوە كە دوورە لە ویست و مەبەستیی قورئانەوە , و بە قسەی خۆشیان ئەم كارەیان بۆ ئەوەیە دەیانەوێت لەكۆت وبە ندی گوێگرتن لە كەسانێكی دیاریكراو ڕزگارببن كە كراون بە بت وپەرستراو(مەبەستیان زانایانی تەفسیرو شەرعە) , كەچی لە ڕاستییدا خۆیان لە گوێگرتن لە زاناگەلێك دەدزنەوە كە خوای گەورە لە قورئاندا فەرمانی كردووە بە گوێگرتن لێیان لەهەموو سەردەم وكاتێكدا وەك فەرموویەتی : (فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ) (النحل: 43), و لەولاشەوە خۆیان تەسلیمی لێكدانەوەو بۆچوونی كەسانێك دەكەن كە لە ڕاستییدا نزیكترە ئەم ئایەتە بیانگرێتەوە كە دەفەرموێت : (وَإِنَّ الشَّيَاطِينَ لَيُوحُونَ إِلَى أَوْلِيَائِهِمْ لِيُجَادِلُوكُمْ) (الأنعام: 121) , كە قورئان بەشێوەیەك لێكدەدەنەوە لە گەڵ ڕاشكاویی (صراحە)ی قورئاندا یەك نایەتەوەو ناگونجێت , ئەوەتا ئەم ئایەتە(مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ) لە كتێبەكانی تەفسیردابە شێوەیەك لێكدراوەتەوە كە زانایان وشەی (كتاب)یان بە لەوحی پارێزراو (لوح المحفوظ) لێكداوەتەوە كە خوای گەورە هەموو ئەوەی (هەبووە و هەیەو دەبێت) تیایدا تۆماری كردووە و چەندین ئایەتی دیكەش لە قورئاندا هەن كەئەم مانایە دووبارە دەكەنەوە و دەكرێ وەك لێكدانەوەی قورئان بە قورئان (تفسير القرآن بالقرآن) ـ كە بەهێزترین جۆری تەفسیرە لای ئەهلی سوننەوجەماعەت ـ سودیان لێ ببینین و لەو ئایەتانەش (وَمَا يَعْزُبُ عَنْ رَبِّكَ مِنْ مِثْقَالِ ذَرَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ وَلَا أَصْغَرَ مِنْ ذَلِكَ وَلَا أَكْبَرَ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ) (يونس: 61) ،واتە (هیچ شتێك نە لە ئاسمان ونەلەزەویدالە پەروەردگاری تۆ ون نابێت تەنانەت گەر ئەوەندەی تۆسقالێك بێت یان گەورەتر یان بچوكتر لەوەش ئیللا لە (كیتاب) ە ئاشكراكەدا هەیە ) كە بەڕوونی دیارە خوای گەورە مەبەستی(لوح المحفوظ)ە و ئایەتەكە باس لە زانستە ڕەهاو بێكۆتاییەكەی خوای گەورە دەكات سەبارەت بە هەموو دروستكراوەكانی,هاوشێوەی ئەم ئایەتەش هەیە لە قورئاندا نموونەی : (مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ) (الحديد: 22) , واتە (تووشی هیچ بەڵایەك نابن نە لە زەوی و نە لە نەفسی خۆتاندا ئیللا لە كیتاب ـ لوح المحفوظ ـ دا هەبووە پێش ئەوەی دروست كراوەكان دروست بكەین و ئەوكارەش بۆ خوای گەورە ئاسانە)

بۆیە بەم مانایە ئایەتەكە نابێتە بەڵگە بۆیان و ئەگەر واشمان دانا كە (كیتاب) مەبەست لێی قورئان بێت ئەوا ئەوكاتە دەبێت ئەو لەخۆگرتنەی قورئان بۆ هەموو شتەكان وا لێكبدرێتەوە كە بنچینە گشتییەكانی بابەتە شەرعیەكان بێت نەك هەرچی وردەكاری ئایین وئەو پێشهاتانەی كە بۆ مرۆڤەكان دێنە پێش هەمووی لە قورئاندا هەبن چونكە هەموو ئەوە دەزانن كە قورئان وردەكاری لە هەندێ لایەنی شەریعەتدا داوەو زۆر لایەنیشی بە گشتگیریی هێشتۆتەوەو پێویستی بە ڕوونكردنەوەی پێغەمبەری خوا ﷺ هەیە ,ئەم پلەو پایەی ڕوونكەرەوەیەش بۆ پێغەمبەری خوا ﷺ یەكێكە لە سیفەتە هەرە ئاشكراكانی جیاكردنەوەی پێغەمبەران لە كەسانی دیكەو ئەگەر پێغەمبەری خواش ﷺ تەنها ئەركی سەرشانی جێبەجێكردنی داواكارییەكانی قورئان بوایە نەك ڕوونكردنەوەی , ئەو كاتە جیاوازی لە نێوان موسوڵمانێكی ئاسایی و پێغەمبەری خوادا ﷺ نەدەبوو .

بۆیە لێرەوە بۆمان دەردەكەوێت كە یەكێك لە حیكمەتەكانی خوای گەورە لە هێشتنەوەی ئەو بەشەی قورئان بە گشتگیریی (والله اعلم)پێدانی ئەو پایەیە بە پێغەمبەرەكەی ﷺ و ئەمەش لە قورئاندا بە ڕوونی دیاری كراوە بۆ كەسێك بیەوێ دڵی بۆ قورئان بكاتەوە , ئەوەتا پەروەردگارفەرموویەتی : (وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ) (النحل: 44) ,"واتە زیكر (قورئان) مان بۆ دابەزاندوویت بۆ ئەوەی بۆ خەڵكی ڕوون بكەیتەوە ئەوەی بۆیان دابەزیوە وە بۆئەوەش ئەو خەڵكە تێبفكرن " دواتریش بیرمان نەچێ كە ئەم ئایەتەش هەر بە شێكە لەو شتانەی كە خوای گەورە لە قورئانەكەیدا (لێی غافڵ نەبووە) و وا پێویست دەكات كە گوێڕایەڵیی بكرێت و ڕوونكردنەوەكانی پێغەمبەری خوا ﷺ وەربگیرێن وپشتگوێ نەخرێن بۆ ئەوەی لە ویست ومورادی خوا تێبگەین و وەك خۆی جێبەجێی بكەین , بۆیە دەبینین قورئانییەكان ئایەتێك دێنن وچۆنیان بۆێت لێكی دەدەنەوە و موسوڵمانان وابەستە (الزام) دەكەن بەوەی گوێڕایەڵیی لێكدانەوە هەڵەكەی ئەوان بكەن كەچی ئەم ئایەتە ڕاشكاوانە باس لەوە دەكات كە پێغەمبەری خوا ﷺ ڕوونكەرەوەی قورئانە كەچی خۆیان گوێڕایەڵی قسە ڕوون و ڕاشكاوەكەی خوای گەورە ناكەن , ئەمە كاتێك قسە لەسەر خودی قورئان بكەین بەڵام ئەگەر بێینە سەر لێكدانەوەی پێغەمبەری خوا ﷺ و هاوەڵان ڕەزای خوایان لێبێت ئەوا نموونە زۆرن بۆ ئەوەی بۆ هەموومان ئاشكرابێت كە كیتاب چی مانایەكی هەبووە و چۆن لێكدراوەتەوە و لەو نموونانە :

لە صەحیحی بوخاری(6842) و موسلیم (4531)دا هاتووە (أَنَّ أَبَا هُرَيْرَةَ قَالَ بَيْنَمَا نَحْنُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذْ قَامَ رَجُلٌ مِنْ الْأَعْرَابِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ اقْضِ لِي بِكِتَابِ اللَّهِ فَقَامَ خَصْمُهُ فَقَالَ صَدَقَ يَا رَسُولَ اللَّهِ اقْضِ لَهُ بِكِتَابِ اللَّهِ وَأْذَنْ لِي فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قُلْ فَقَالَ إِنَّ ابْنِي كَانَ عَسِيفًا عَلَى هَذَا وَالْعَسِيفُ الْأَجِيرُ فَزَنَى بِامْرَأَتِهِ فَأَخْبَرُونِي أَنَّ عَلَى ابْنِي الرَّجْمَ فَافْتَدَيْتُ مِنْهُ بِمِائَةٍ مِنْ الْغَنَمِ وَوَلِيدَةٍ ثُمَّ سَأَلْتُ أَهْلَ الْعِلْمِ فَأَخْبَرُونِي أَنَّ عَلَى امْرَأَتِهِ الرَّجْمَ وَأَنَّمَا عَلَى ابْنِي جَلْدُ مِائَةٍ وَتَغْرِيبُ عَامٍ فَقَالَ وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَأَقْضِيَنَّ بَيْنَكُمَا بِكِتَابِ اللَّهِ أَمَّا الْوَلِيدَةُ وَالْغَنَمُ فَرُدُّوهَا وَأَمَّا ابْنُكَ فَعَلَيْهِ جَلْدُ مِائَةٍ وَتَغْرِيبُ عَامٍ وَأَمَّا أَنْتَ يَا أُنَيْسُ لِرَجُلٍ مِنْ أَسْلَمَ فَاغْدُ عَلَى امْرَأَةِ هَذَا فَإِنْ اعْتَرَفَتْ فَارْجُمْهَا فَغَدَا عَلَيْهَا أُنَيْسٌ فَاعْتَرَفَتْ فَرَجَمَهَا) شاهێد لەم فەرموودەیە ئەوەیە كە كابرای ئەعرابی و باوكی ئەو كوڕەش كە زینای كردووە داوادەكەن كە پێغەمبەری خوا ﷺ بە كیتابی خوا كە قورئانەحوكم لە نێوانیاندا بكات وپێغەمبەری خواش ﷺ سوێند دەخوات كەبە كیتابەكەی خوا حوكم لە نێوانیاندا دەكات وحوكمەكەشی بریتیی دەبێت لە سەد دارو دوورخستنەوەی ساڵێك بۆ گەنجەكەو بەرد بارانكردن (رجم)یش بۆ ئافرەتەكە,لە كاتێكدا نە دوورخستنەوەی ساڵێك لە قورئاندایە ونەبەردبارانكردنیش ئێستا ئایەتێكی نووسراوە لە قورئان .

هەروەها لەصەحیحی بوخاری(5931) و مسلم (5695) دا هاتووە كە لەفزەكە هی موسلیمەهاتووە : (عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ لَعَنَ اللَّهُ الْوَاشِمَاتِ وَالْمُسْتَوْشِمَاتِ وَالنَّامِصَاتِ وَالْمُتَنَمِّصَاتِ وَالْمُتَفَلِّجَاتِ لِلْحُسْنِ الْمُغَيِّرَاتِ خَلْقَ اللَّهِ. قَالَ فَبَلَغَ ذَلِكَ امْرَأَةً مِنْ بَنِى أَسَدٍ يُقَالُ لَهَا أُمُّ يَعْقُوبَ وَكَانَتْ تَقْرَأُ الْقُرْآنَ فَأَتَتْهُ فَقَالَتْ مَا حَدِيثٌ بَلَغَنِى عَنْكَ أَنَّكَ لَعَنْتَ الْوَاشِمَاتِ وَالْمُسْتَوْشِمَاتِ وَالْمُتَنَمِّصَاتِ وَالْمُتَفَلِّجَاتِ لِلْحُسْنِ الْمُغَيِّرَاتِ خَلْقَ اللَّهِ فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ وَمَا لِىَ لاَ أَلْعَنُ مَنْ لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ -ﷺ- وَهُوَ فِى كِتَابِ اللَّهِ فَقَالَتِ الْمَرْأَةُ لَقَدْ قَرَأْتُ مَا بَيْنَ لَوْحَىِ الْمُصْحَفِ فَمَا وَجَدْتُهُ. فَقَالَ لَئِنْ كُنْتِ قَرَأْتِيهِ لَقَدْ وَجَدْتِيهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ (وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا) فَقَالَتِ الْمَرْأَةُ فَإِنِّى أَرَى شَيْئًا مِنْ هَذَا عَلَى امْرَأَتِكَ الآنَ. قَالَ اذْهَبِى فَانْظُرِى. قَالَ فَدَخَلَتْ عَلَى امْرَأَةِ عَبْدِ اللَّهِ فَلَمْ تَرَ شَيْئًا فَجَاءَتْ إِلَيْهِ فَقَالَتْ مَا رَأَيْتُ شَيْئًا. فَقَالَ أَمَا لَوْ كَانَ ذَلِكِ لَمْ نُجَامِعْهَا) كە شاهێد لەم فەرموودەش ئەوەیە عەبدوڵای كوڕی مەسعود رضي الله عنه فەرموودەیەك دەگێڕێتەوە دەربارەی نەفرەتكردنی پێغەمبەری خوا ﷺ لە ئەو كەسانەی كە خاڵ دەكوتن و خاڵیان بۆ دەكوترێت و.....تاكۆتایی فەرموودەكە, وهەواڵەكە دەگاتەوە ئافرەتێك كە قورئانی لەبەرە یان قورئانخوێنە وئەویش دێتە لای عەبدوڵا - خوا لێی ڕازی بێت - و دەڵێت ئەو قسەیە چییە كە بیستوومە تۆ نەفرەتت لەو كەسانە كردووە , ئەویش فەرمووی بۆ نەفرەت لەكەسێك نەكەم كەپێغەمبەری خوا ﷺ نەفرەتی لێكردووە و ئەوەش لە كیتابی خوای گەورەدا هەیە , ئافرەتەكەش فەرمووی هەموو قورئانم خوێندۆتەوە ئەوەم تیایدا نەبینیوەتەوە , فەرمووی ئەگەر بتخوێندبایەوە دەتبینیەوە , خوای گەورە فەرموویەتی (وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا) واتە " ئەوەی پێغەمبەری خوا ﷺ پێی وتن وەری بگرن (ئەنجامی بدەن) وئەوەشی ڕَێگریی لێكردن وازی لێبێنن " لێرەوە دەردەكەوێت هەربە فەرمانی خوای گەورە جیاوازیی نییە لە نێوان فورئان وقسەی خوادا لە ڕووی وەرگرتنی دین وشەریعەتەوە .

2- (وَلَكِنْ تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَتَفْصِيلَ كُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ) (يوسف: 111) ,لەم ئایەتە پیرۆزەشدا هاتوون وبڕگەی (وَتَفْصِيلَ كُلِّ شَيْءٍ) یان وەرگرتووەو بەوە لێكیان داوەتەوە كە هەموو وردو درشتێكی شەریعەتی تێدا هاتووە بە ڕوونكراوەییی ,لە كاتێكدا وشەی (فصل) لە قورئاندا وەك (راغبی ئەصفەهانی) لە كتێبی (مفردات الفاظ القران)دا لە لێكدانەوەیدا فەرموویەتی

" بریتییە لە جیاكردنەوەی دووشت هەریەك لەوی تریان"و ئاشكراشە كە قورئان جیاكەرەوەی یەكتاپەرستییە لە هاوەڵدانان وحەق لە ناحەق و شتە دروستەكان لە نادروستەكان , وەلە لایەكی ترەوە وشەی (كل) بەهەمان شێوە لە قورئاندا هەمیشە مانای دەست نیشانكردنی هەموو وردوكارییەكان نییە , هەر بۆ نموونە خوای گەورە لە باسی لەناوبردنی قەومی عاددا فەرموویەتی : (رِيحٌ فِيهَا عَذَابٌ أَلِيمٌ (24) تُدَمِّرُ كُلَّ شَيْءٍ بِأَمْرِ رَبِّهَا فَأَصْبَحُوا لَا يُرَى إِلَّا مَسَاكِنُهُمْ كَذَلِكَ نَجْزِي الْقَوْمَ الْمُجْرِمِينَ) (الأحقاف: 24- 25) ، (بایەكە كە سزایەكی بەئازاری تێدایە , هەموو شتێك لەناو دەبات بە فەرمانی پەروەردگاری) كەچی هەر لە خودی ئایەتەكەدا خوای گەورە فەرموویەتی (وایان لێهات كە جگە لە خانووەكانیان هیچی تر نەدەبینراو بەو شێوەیە ئێمە سزای تاوانباران دەدەین) ئەوەتا هەر لە شوێنەكانی ئەواندا خانووەكانیان ماوەتەوە و ئەو (هەموو شتە) ەی كە لە هەڕەشەكەدا هاتووە , تەنانەت خانووەكانیشیانی نەگرتۆتەوە .

بۆیە لێكدانەوەی ئەو ئایەتانە بەو شێوازەی قورئانییەكان دەڵێن كارێكی هەڵەیەو لە دوورو نزیك ئەو مانایەی ئەوانی لێوەرناگیرێت ودیسان دەڵێین ئەم ئایەتەش ئەوە ناگرێتەوە كە قورئان دانەدانەی حوكمەكانی بۆ هەموو بابەتە شەرعییەكان دیاری كردووە و لەولاشەوە كاركردن تەنها بە قورئان پەكخستنی هەموو پەرستشە كردارییەكانی وەك (نوێژ و ڕۆژو و زەكات و حەج) ە و بەبێ سوننەت (فەرموودە) ناكرێ وناتوانین بزانین لە ڕۆژێكدا چەند فەرزی نوێژ پێویستە لەسەرمان , هەروەها كامە پایەو كامە مەرج و كامە پێویستییەكانی نوێژن یان كاتەكانی نوێژلەكەیەوە بۆ كەیین و یاخود كێ پێی دەوتین هەر ركاتێك یەك (چەمینەوە) ركوع و دووسوژدەی تیایە هەروەها ئەو زیكرانەی لە ركوع و سووژدە و جوڵەكاندان چین و چی لە ركاتەكانی نوێژدا بخوێنرێن , ئەمە بۆ پەرستشەكانی تریش هەروان و بۆ نموونە زەكات لە قورئاندا هاتووە كە دەربكرێت وبدرێتە ئەو هەشت پۆلەی كە دیاری كراون بەڵام دیارنییە كەپارە گەیشتە چەند ئەنجا زەكاتی لێدەدرێت و لە چەندا چەندی لێدەدرێت وزەكاتی ئاژەڵ ودانەوێڵە لە كام جۆریان دەردەكرێت وچەندی لێدەدرێت , هەروەها بۆ حەج و ڕۆژووش هەروایەو هیچیان وردەكارییەكانیان ڕوون نەكراوەتەوە لە سوننەت دا نەبێت , ئەوەشمان لەبیر نەچێت كاتێك قورئانییەكان دەكەونە بەردەم پرسی نەبوونی وردەكاری پەرستشەكان لەقورئاندا زۆرێكیان بۆ دەربازبوون لەو كێشەیە و خۆ دزینەوەیان لە داننان بە ڕاستییەكاندا دەڵێن :

پەرستشەكان سوننەتی عەمەلین وبە موتەواتری بۆمان گوازراونەتەوە و بۆ نموونە بۆ نوێژ فەرموودەی ((صلوا كما رأيتموني أصلي)) و بۆ حەججیش فەرموودەی ((خذوا عني مناسككم)) دێننەوە و دەڵێن قسەی ئێمە لەسەر سوننەتی قەولییە نەك عەمەلی .

 لە وەڵامی ئەمەشیاندا دەڵێین هەر ئەو دوو فەرموودەیەی كە باسیان دەكەن گەورەترین بە ڵگەن بۆ پووچی قسەكەیان و هەر سوننەتێكی عەمەلیی دەیان سوننەتی قەولیی پێویستە بۆ ڕوونكردنەوەی و لەوەش زیاتر سوننەتی قەولی بنەمایە بۆ سوننەتە عەمەلییەكان بۆ نموونە گەر بە سوننەتی قەولیی نەبوایە ئایا تەنها بە بینینی هاوەڵان بۆ نوێژی پێغەمبەر ﷺ هەموو ئەو وردەكاریانەی كە لە نوێژداهەن دەگەشتنە ئێمە ؟ خۆ ئەوەتا هەر ئەو فەرموودەی ((صلوا كما رأيتموني أصلي)) سوننەتێكی قەولییە وهەر ئەوەش ئەو بنچینەیەیە كەپێویستی كردووە لەسەر موسوڵمانان لە نوێژەكانیاندا هاوشێوەی نوێژی پێغەمبەری خوا ﷺ ڕەفتار بكەن , و بە واتایەكی تر دەڵێین ئەوە سوننەتە قەولییەكانن (فەرموودە صەحیحەكان) كەوا دەكەن هەركەسەو بەویستی خۆی نوێژ نەكات وموسوڵمانان هەوڵبدەن نوێژەكەیان وەك نوێژی پێغەمبەری خوا ﷺ بێت , ئەمە بۆ حەج وزەكات وڕۆژوویش هەر وایە بۆنموونە فەرموودەی ((خذوا عني مناسككم)) بنەمای هەموو كردارو گوفتارەكانی بەجێهێنانی فەریزەی حەججە و بۆزەكاتیش بەهەمان شێوە ئەو نووسراوەی كە لەسەردەمی پێغەمبەری خوادا ﷺ لەسەر فەرمانی خۆی نووسراوەتەوە بنچینەیە لەو بابەتەدا و دواتر ئەبوبەكری صدیق - خوا لێی ڕازی بێت - نوسخەی لەبەر دەگرتەوەو دەینارد بۆ كاربەدەستەكانی لەسەر شارەكان بۆ كۆكردنەوەی زەكات كە شێوازو مەرجی زەكاتدان و وەرگرتن و ئەو جۆرانەی كە زەكاتی لێدەدرێت و ئەوەی پەیوەستە بە زەكاتەوە تێیدا ڕوونكراوەتەوە , هەروەها گەر فەرموودە نەبێت , ئەوا شێوازی مارەبڕینی شەرعی ژن ومێرد یان زەكاتی سەرفیترە كە بۆ پڕكردنەوەی كەم وكوڕییەكانی ڕۆژووی ڕەمەزانە لە كوێی قورئاندایە , لە كۆتاییشدا دەڵێین نەك قورئان بەڵكوفەرموودەشی لە گەڵدابێت سەرتاپای ئەو وردەكارییانەی بە (نص –دەق) نەگرتۆتەوە و ئەوەش وای كردووە كە هەر لەسەردەمی هاوەڵان وشوێنكەوتووان و زانایانی سەدەكانی دووەم و سێیەم و دواتر ڕووبكرێتە كۆدەنگیی (اجماع) و (قیاس) وەك دووئامرازی گرنگی پشتبەستوو بە بنچینەكانی قورئان وسوننەت بۆپڕكردنەوە و تەواوكردنی ئەو پێویستیی و پێشهاتانەی كە دەقێكی تایبەتیان لە بارەوە نەهاتووە .

وەرگیراوە لە ماڵپەڕى ڕاماڵین