بسم الله الرحمن الرحيم 

پێویستە ئەم كارانە بكەیت:
یەكەم: تەوبە كردن و پەشیمان بوونەوە لە هەموو ئەو چەند كارە دوور لە ئیسلامە كە ئەنجامت داون بە تایبەت لە نوێژ نەكردنت، تەوبەش بەم شێوەیە دەبێت:
أ / پەشیمان بوونەوە لە تاوانەكانت.
ب / وازهێنان لە تاوانەكان.
ج / بڕیار دان بۆ ئەنجامنەدانیان لە داهاتوودا.
دووەم: دەست دەكەیتەوە بە ئەنجام دانی نوێژەكانت لە كاتی خۆیاندا و بە جەماعەت لە مزگەوتدا.
سێ یەم: دەستكردن بە چاكەكاری و نزیك بوونەوە و تێكەڵاوی كردنی چاكەكاران و دوور كەوتنەوە لە خراپەكاری و خراپەكاران:
چونكە لە ئایەتەكانی (سورة‌ الفرقان)دا خوای گەورە فەرموویەتی: [... إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا...] [سورة الفرقان] .
واتە: ئیللا كەسێك نەبێت كەوا تەوبە دەكات و ئیمان و باوەڕ دەهێنێت و كردەوەی چاكە دەكات.
وعن أبي طويل شطب الممدود أنه أتى النبي ﷺ فقال: ((أرأيت من عمل الذنوب كلها ولـم يترك منها شيئا وهو في ذلك لم يترك حاجة ولا داجة إلاَّ أتاها، فهل لذلك من توبة ؟ قال:فهل أسلمت ؟ قال: أما أنا فأشهد أن لا إله إلا الله وأنك رسول الله، قال: تفعل الخيرات وتترك السيئات فيجعلهن الله لك خيرات كلهن، قال: وغدراتي وفجراتي ؟ قال: نعم، قال: الله أكبر، فما زال يكبر حتى توارى)) [صحيح الترغيب رقم: (3164) والصحيحة رقم: (3391)]
واتە: (أبي طويل) هات بۆ لای پێغەمبەر ﷺ و وتی: هەواڵم بدەرێ سەبارەت بە كەسێك كەوا هەموو تاوانەكانی كردبێت و هچیانی بە جێ نەهێشتبێت وە ئەو كەسە لە تاونكاریدا هیچی بە جێ نەهێشتبێت ئیللا كردبێتی، ئایا ئەو كەسە بۆی هەیە تەوبە بكات ؟
پێغەمبەر ﷺ فەرمووی: ئایا تۆ موسڵمان بوویت ؟
وتی: من شایەتی دەدەم كەوا هیچ پەرستراوێك نىیە شایستەی پەرستن بێت ئیللا خوا نەبێت و تۆش پێغەمبەری خوایت.
پێغەمبەر ﷺ فەرمووی: ئەگەر كاری خێر و چاكە بكەیت و وازبێنیت لە خراپە و تاوانەكان ئەوا خوا هەموویت بۆ دەكات بە چاكە.
وتی: ئەی غەدر و خیانەت و تاوانكارى یەكانمیش ؟
پێغەمبەر ﷺ فەرمووی: بەڵێ.
وتی: خوا چەند گەورەیە (الله أكبر).
لە بەر ئەمە ئەو كابرایە بەردەوام دەیوت: خوا چەند گەورەیە (الله أكبر) تاوەكو لە پێش چاو وون بوو.
هەروەها پێغەمبەر ﷺ فەرموویەتی: ((اتق الله حيثما كنت، وأتبع السيئة الـحسنة تـمحها، وخالق الناس بخلق حسن)) [صحيح سنن الترمذي رقم: (355)] .
واتە: لە خوا بترسە و خۆپارێزی بكە لە تاوان لە هەر كوێك هەبیت، وە بە دوای تاون و خراپەدا خێر و چاكەیەك بكە بۆ ئەوەی بیسڕێتەوە، وە هەڵسوكەوت بكە لە گەڵ خەڵدا بە ڕەوشتی چاك و جوان.
وە ئامۆژگاری ئەو كەسانە دەكەم كە بەم تاوانە و جگە لەمەش گرفتار بوون كەوا ئەم كارانەی خوارەوە ئەنجام بدەن بۆ ئەوەی ڕزگاریان ببێت لە تاوانەكانیان:
چوارەم: وازهێنان و دوور كەوتنەوە و بە جێهێشتنی هاوەڵ و برادەری خراپ و تاوانبار و دوور لە خوا، وە بە پێچەوانەشەوە نزیك بوونەوە و تێكەڵاوی كردنی هاوەڵ و برادەری خوا ناس و چاكەكار، چونكە هاوەڵ و برادەر كاریگەریان هەیە بۆ دوور كەوتنەوە لە تاوان بە بەڵگەی ئەم فەرموودەیە: پێغەمبەر (ﷺ) فەرموویەتی: ((إنَّما مَثَلُ الـجَليس الصالـح والـجليس السوء: كحاملُ الـمسك ونافخ الكيـر، فحاملُ الـمسك إمَّا أنْ يُـحْذِيَكَ، وإمَّا أنْ تَبْتاعَ منه، وإمَّا أنْ تَجِدَ منهُ ريـحاً طَيِّبةً، ونافِخُ الكِيـر إمَّا أنْ يُحڕقَ ثيابَكَ، وإمَّا أنْ تَجِدَ منه ريـحاً خَبيثةً)) [صحيح البخاري رقم: (2101) و (5534) وصحيح مسلم رقم: (2628) من حديث أبـي موسى، واللفظ الـمذكور لـمسلم] .
واتە: نموونەی هاوەڵی چاك و هاوەڵی خراپ: وەكو هەڵگری بـۆنـی میسك (واتە بۆن فرۆش) و فۆكار بە كوورەدا (واتە ئاسنگەر) وایە، جا هەڵگری بۆنی میسك یان لەو بۆنەت پێ دەبەخشێت یان لێی دەكڕیت یان بۆنی خۆشی لێ دەبینیت و هەڵیدەمژیت، بەڵام فۆكار بە كوورەدا یان جلەكانت دەسوتێنێت یان بۆنی پیسی لێ دەبینیت و هەڵیدەمژیت.
هەروەها پێغەمبەر (ﷺ) فەرموویەتی: ((لا تُصاحِبْ إلاَّ مؤمناً، ولا يأكلْ طعامك إلاَّ تَقي)) [صحيح أبي داود رقم: (4832)] .
واتە: هاوەڵێتی ئیماندار نەبێت نەیكەیت، وە با كەس خواردنت نەخوات ئیللا كەسێكی لە خوا ترس و خۆپارێز لە تاوان نەبێت.
پێنجەم: دوور كەوتنەوە و بە جێهێشتنی ئەو شوێن و جێگایەی كەوا تاوانی تێدا دەست دەكەوێت، بە بەڵگەی فەرموودەی ئەو كەسەی كەوا سەد كەسی كوشت و پاشان تەوبەی كرد: پێغەمبەر (ﷺ) پێی فەرموو: ((اخرُجْ من القرية الـخبيثة التي أنت فيها إلى القرية الصالحة قرية كذا وكذا [فإنَّ بـها أُناسا يعبدون الله] فاعبدْ ربك [معهم] فيها، [ولا ترجعْ إلى أرضك فإنَّها أرض سوء ] )) [سلسلة الأحاديث الصحيحة رقم: (2640)] .
واتە: دەرچوو لەو گوندە پیسەی كە تۆ تێیدا دەژیت و بڕۆ بۆ ئەو گوندە چاكەی كەوا خەڵكانێكی تێدایە خوا دەپەرستن و تۆش لە گەڵ ئەواندا خوای پەروەردگارت بپەرستە تێیدا، وە نەگەڕێیتەوە بۆ زەویەكەی خۆت چونكە خەڵكەكەی خراپە.
شەشەم: دەبێت نوێژی سوننەت زۆر بكەیت بۆ ئەوەی جێگای نوێژە فەرزە فەوتاوەكانت بۆ پربكاتەوە، بەڵگەش بۆ ئەمە بریتى یە لەم فەرموودەیەی پێغەمبەری خوا ﷺ:
عن أبي هريرة (رضي الله عنه) عن النبـي (ﷺ) قال: ((إنَّ أول ما يُحاسب به العبد يوم القيامة من عمله صلاته، فإنْ صلحت فقد أفلح وأنجح، وإنْ فسدت فقد خاب وخسر، فإنْ إنتقص من فرضته شيء، قال الرب عزّوجل: أنظروا هل لعبدي من تطوع ؟ فيكمل بها ما انتقص من الفريضة، ثم يكون سائر عمله على ذلك)) صحيح سنن الترمذي رقم: (413).
واتە: یەكەم شت كەوا لێپرسینەوەی عەبدی لە سەر بكرێت لە قیامەتدا لە كردەوەكانیدا بریتى یە لە نوێژەكانی، جا ئەگەر بەچاكی و ڕێكی ئەنجامیانی دابێت ئەوا سەرفیراز و سەركەتوو دەبێت، وە ئەگەر خراپ بێت و كەموكوڕی تێدا بێت ئەوا بێ ئومێد و خەسارۆمەند دەبێت، وە ئەگەر هەندێك نەقوسانی لە فەرزەكانیدا هەبێت (واتە: بە كامڵی هەمووی ئەنجامنەدابێت) ئەوا خوای گەورە دەفەرمێت: بڕوانن بزانن ئایا عەبدەكەم نوێژی سوننەتی هەیە؟ بەو سوننەتانە نەقوسانى یەكانی نوێژە فەرزەكانی بۆ تەواو و كامڵ دەكرێت، ئەنجا هەموو كردارەكانی بەم شێوەیە لێدەكرێت.
وە (شيخ الإسلام ابن تيمية‌) لەم بارەیەوە فەرموویەتی: (تارك الصلاة عمداً لا يشرع له قضاؤها ولا تصح منه، بل يكثر من التطوع).
واتە: ئەو كەسەی كەوا بە ئەنقەست (عمداً) واز لە نوێژ دەهێنێت دروست نى یە بۆی بە قەزا بیانكاتەوە و لێشی وەرناگیرێت، بەڵكو دەبێت نوێژی سوننەت زۆر بكات.
هەروەها (ابن حزم)یش فەرموویەتی: (وأمَّا من ترك الصلاة عمداً حتى خرج وقتها، هذا لا يقدر على قضائها أبداً، فليكثر من فعل الـخير وصلاة التطوع، ليثقل ميزانه يوم القيامة، وليتب وليستغفر الله عز وجل).
واتە: ئەو كەسەی كەوا بە ئەنقەست (عمداً) واز لە نوێژ دەهێنێت تاوەكو كاتەكەی بەسەر دەچێت، ئەوا ئەمە هەرگێز ناتوانێت بە قەزا بیكاتەوە بە هەتاهەتایی، بەڵكو با كرداری چاكە و نوێژی سوننەت زۆر ئەنجام بدات، بۆ ئەوەی تەرازووی چاكاكانی قورس بێت لە ڕۆژی قیامەتدا، وە با تەوبە بكات و داوای لێبوردن و لێخۆشبوون لە خوا بكات.
لە لایەن مامۆستا (محمد عبدالرحمن) ەوە وەڵام دراوەتەوە