ریبا جۆر و ده‌رگای زۆری هه‌یه و خواردنی ریبایش زۆر ترسناكه ، بۆیه ئه‌گه‌ر شاره‌زا نه‌بێت ئه‌وا ڕزگاربوونت له ریبا خواردن كارێكی ئاسان به تایبه‌ت له‌م سه‌رده‌مه‌دا !
ــ ریبا (73) ده‌رگایه و تاوانێكی زۆر گه‌وره‌یه :
((الرِّبَا ثَلَاثَةٌ وَسَبْعُونَ بَابَاً أَيْسَرُهَا مِثْلُ أَنْ يَنْكِحَ الرَّجُلُ أُمَّهُ)) صحيح الـجامع الصغير رقم : (3539) ، وسلسلة الأحاديث الصحيحة رقم : (1871 ) : (4 / 488 ) .
واته : ریبا حه‌فتاوسێ (73) ده‌رگایه : ئاسان ترین و سوك ترینیان وه‌ك ئه‌وه وایه كه : پیاو زینا و داوێن پیسی له گه‌ڵ دایكی خۆیدا بكات .
ــ ریبا خواردن له زینا كردن و داوێن پیسی زۆر گه‌وره‌تره :
پێغه‌مبه‌ری خوا (ﷺ) فه‌رموویه‌تی : ((دِرْهَمُ رِباً يَأْكُلُهُ الرَّجُلُ وَهُوَ يَعْلَمُ أَشَدُّ مِنْ سِتَّةٍ وَثَلاَثِينَ زَنْيَةً)) صحيح الجامع الصغير رقم : (3375 ) ، و السلسلة الصحيحة رقم : (1033 ) : (3 /39 ) .
واته : درهه‌مێك له ریبا كه پیاو بیخوات و بیشزانێت ئه‌و درهه‌مه به ریبا په‌یدای كردووه ، ئه‌وا تاوان و توَڵه و خراپی و سزای خواردنی ئه‌و درهه‌مه توند و زیاتره له: (36)
سی و شه‌ش زینا و داوێن پیسی ئه‌نجام دان .
ــ له‌عنه‌ت كراوه له ریبا خۆر و هاوكاریكاره‌كانی :
عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ (رضي الله عنه) قَالَ : ((لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ (ﷺ) آكِلَ الرِّبَا وَمُوكِلَهُ وَكَاتِبَهُ وَشَاهِدَيْهِ ، وَقَالَ : هُمْ سَوَاءٌ)) مسلـم رقم : (1598)
واته : پێغـه‌مبه‌ری خوا (ﷺ) له‌عـنه‌تـی كـردووه له‌و كـه‌سـه‌ی كه :
1 / ریبا ده‌خوات : (آكِلَ الرِّبَا) .
2 / وه ئه‌وه‌ی كه ریبا ده‌دات به ده‌رخواردی ریبا خوَره‌كه‌دا : (مُوكِلَهُ) .
3 / وه ئه‌وه‌ی كه به‌ند (عه‌قد)ی ریباكه ده‌نوسێت : (كَاتِبَهُ) .
4 / وه ئه‌و دوو شایه‌ته‌ی كه شایه‌تی ده‌ده‌ن له سه‌ر به‌ند (عه‌قد)ی ریباكه‌دا له نێوان ریبا خوَر و ئه‌وه‌ی ده‌یدات به ده‌رخواردیا : (شَاهِدَيْهِ) .
وه ئه‌مانه هه‌موویان له تاوانی ریبادا یه‌كسانن .
بۆیه ده‌بێت موسڵمانان چاك بزانن كه خواردنی نان و ماڵی ئه‌وانه‌ی كه مامه‌ڵه و كڕین و فرۆشتن به ریبا ده‌كه‌ن حه‌رامه و پیس تره له نان و ماڵی (ویسكی وبیره) فرۆشه‌كان ! به‌ڵكو پیس تریشه له له نان و ماڵی ئه‌وانه‌ی كه به (داوێن پیسی و بێ ئه‌خلاقی) پاره په‌یدا ده‌كه‌ن !!!
ئامۆژگارییه‌ك بۆ ئافره‌تان :
پێویسته له سه‌ر هه‌موو ئافره‌تێكی موسڵمان و حه‌ڵاڵ زاده كه ئاگای له مێرده‌كه‌ی بێت ئه‌م دوو خاڵه‌ی له یاد نه‌چێت :
1 ـ نابێت فشار بخاته سه‌ر مێرده‌كه‌ی بۆ پاره و ماڵ په‌یدا كردن به هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت ئه‌گه‌ر چی به ڕێـگای حه‌رامیش بێت وه‌ك قه‌رز كوێری و ریبا خواردن !
2 ـ به‌ڵكو ده‌بێت ئامۆژگاری مێرده‌كه‌ی بكات به‌وه‌ی كه ڕزق و ڕۆزی و پاره‌ی حه‌ڵاڵ بۆ خۆی و ماڵ و منداڵی په‌یدا بكات .
وه ده‌بێت هه‌ڵوێستی وه‌كو ئه‌و ئافره‌ته‌ی پێشینان بێت كه كاتێك مێرده‌كه‌ی له ماڵ ده‌رده‌چوو بۆ كه‌سابه‌ت و بژێوی هێنانه‌وه بۆ منداڵه‌كانی پێی ده‌ووت : (اتـقِ اللهَ ولا تأتِـنا بالـحرام ، فإنَّـنا نصبـرُ على الـجوع ، ولكن لا نطيقُ نـارَ جهنَّـم) .
واته : ئه‌ی مێرده‌كه‌م له خوا بترسه و پاره و ڕزق و بژێوی حه‌راممان بۆ مه‌هێنه‌وه ، چونكه ئێمه ئارام ده‌گرین له سه‌ر برسێتی ، به‌ڵام توانای ئاگری دۆزه‌خمان نییه .
وه له ڕیوایه‌تێكی تردا هاتووه فه‌رموویه‌تی : (إيَّـاكَ والـكَسْـبِ الـحَرام ، فإنَّـنا نصبـرُ على الـجوع ، ولا نصبرُ على النـار) .
واته : ئامان سه‌د ئامان ووریای كه‌سابه‌تی حه‌رام ببه ، چونكه ئێمه ئارام ده‌گرین له سه‌ر برسێتی ، به‌لێم ئارام ناگرین له سه‌ر ئاگری دۆزه‌خ .
منیش ده‌ڵێم : خۆزگه ئافره‌تانی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ش ئا به‌م شێوازه ببوایه‌ن له گه‌ڵ مێرده‌كانیاندا ، ئه‌و كاته هه‌ستمان ده‌كرد به خۆشی ژیان و ده‌مان بینی ژیانمان چه‌ند ئاسوده ده‌بوو !
له ڕاستیدا ئه‌م هۆكارێكه له هۆكاره‌كانی هاندانی پێغه‌مبه‌ر (ﷺ) بۆ خواستنی ئافره‌تی صاڵـح كه فه‌رموویه‌تی : ((لِيَتَّخِذْ أَحَدُكُمْ ... وَزَوْجَةً صَالِحَةً تُعِينُهُ عَلَى أَمْرِ الآخِرَةِ)) سلسلة الأحاديث الصحيحة رقم : (2176) .
واته : با یه‌كێك له ئێوه ئافره‌تێكی چاك و صاڵح هه‌ڵبژێرێت بۆ هاوسه‌رێتی و هاوبه‌شێتی ژیانی كه‌وا هاوكاری بكات له بواری دوا ڕۆژیدا .
هه‌روه‌ها فه‌موویه‌تی : ((فَاظْفَرْ بِذَاتِ الدِّينِ)) صحيح البخاري رقم : (5090) وصحيح مسلم رقم : (1466) .
واته : هاوسه‌ری دیندار و ئایین په‌روه‌ر هه‌ڵبژێره و وه‌ك ده‌ستكه‌وتێكی به نرخ به‌ده‌ستی خۆت بخه .
وه هه‌روه‌ها فه‌موویه‌تی : ((مَنْ رَزَقَهُ اللَّهُ اِمْرَأَةً صَالِحَةً فَقَدْ أَعَانَهُ عَلَى شَطْرِ دِينهِ ، فَلْيَتَّقِ اللَّهَ فِي الشَّطْرِ الْبَاقِي)) صحيح الترغيب والترهيب رقم : (1916) ، وانظر : سلسلة الأحاديث الصحيحة رقم : (625) .
واته : هه‌ر كه‌سێك خوا ئافره‌تێكی ێاڵحی پێبه‌خشی ئه‌وا یارمه‌تی داوه له سه‌ر به‌ڕێوه‌بردنی نیوه‌ی دینه‌كه‌ی ، وه با له خوا بترسێت له‌و نیوه‌كه‌ی تریدا .
به‌لێم ئه‌گه‌ر ئافره‌ت ێاڵح نه‌بوو ئه‌وا ... !!!
فالـحمدُ للهِ على كُلِّ حالٍ ، ونعوذُ باللهِ من حالِ أهل النار ...
کتێبی : (حوكم و ئادابەكانى قەرزدان و قەرزكردن و قەرزدانەوە لە ژێر تیشكى ئایەتە پیرۆزەكانى قورئان و فەرموودە صەحیحەكان دا ) لە نوسینى (مامۆستا محمد عبدالرحمن)
قەرز کردن لە بانکێک کە مامەڵە بە ڕیبا دەکات بۆ کڕینی خانو دروستە؟چۆنێتی خۆڕزگاركردن لە ماڵ و سامانێك كە سوو و ڕیبای تێكەڵبوو بێت؟چەند جۆر ڕیبا هەیە؟من دوکانى ئاڵتونم هەیە ئایه دروسته ئاڵتون بهقهرز بفرۆشم تهنانهت ئه‌گه‌ر بۆ ڕۆژێك یان دوو ڕۆژیش بێت؟ باوكم كڕین و فرۆشتنەكانی بە ڕیبایە، ئایا حوكمی مانەوە چیە لەماڵەكەیدا كە بزانی ئەو ماڵە لەو پارەیە بونیاد نراوە؟
