ریبا جۆر و ده‌رگای زۆری هه‌یه و خواردنی ریبایش زۆر ترسناكه ، بۆیه ئه‌گه‌ر شاره‌زا نه‌بێت ئه‌وا ڕزگاربوونت له ریبا خواردن كارێكی ئاسان به تایبه‌ت له‌م سه‌رده‌مه‌دا !
ــ ریبا (73) ده‌رگایه و تاوانێكی زۆر گه‌وره‌یه :
((الرِّبَا ثَلَاثَةٌ وَسَبْعُونَ بَابَاً أَيْسَرُهَا مِثْلُ أَنْ يَنْكِحَ الرَّجُلُ أُمَّهُ)) صحيح الـجامع الصغير رقم : (3539) ، وسلسلة الأحاديث الصحيحة رقم : (1871 ) : (4 / 488 ) .
واته : ریبا حه‌فتاوسێ (73) ده‌رگایه : ئاسان ترین و سوك ترینیان وه‌ك ئه‌وه وایه كه : پیاو زینا و داوێن پیسی له گه‌ڵ دایكی خۆیدا بكات .
ــ ریبا خواردن له زینا كردن و داوێن پیسی زۆر گه‌وره‌تره :
پێغه‌مبه‌ری خوا (ﷺ) فه‌رموویه‌تی : ((دِرْهَمُ رِباً يَأْكُلُهُ الرَّجُلُ وَهُوَ يَعْلَمُ أَشَدُّ مِنْ سِتَّةٍ وَثَلاَثِينَ زَنْيَةً)) صحيح الجامع الصغير رقم : (3375 ) ، و السلسلة الصحيحة رقم : (1033 ) : (3 /39 ) .
واته : درهه‌مێك له ریبا كه پیاو بیخوات و بیشزانێت ئه‌و درهه‌مه به ریبا په‌یدای كردووه ، ئه‌وا تاوان و توَڵه و خراپی و سزای خواردنی ئه‌و درهه‌مه توند و زیاتره له: (36)
سی و شه‌ش زینا و داوێن پیسی ئه‌نجام دان .
ــ له‌عنه‌ت كراوه له ریبا خۆر و هاوكاریكاره‌كانی :
عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ (رضي الله عنه) قَالَ : ((لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ (ﷺ) آكِلَ الرِّبَا وَمُوكِلَهُ وَكَاتِبَهُ وَشَاهِدَيْهِ ، وَقَالَ : هُمْ سَوَاءٌ)) مسلـم رقم : (1598)
واته : پێغـه‌مبه‌ری خوا (ﷺ) له‌عـنه‌تـی كـردووه له‌و كـه‌سـه‌ی كه :
1 / ریبا ده‌خوات : (آكِلَ الرِّبَا) .
2 / وه ئه‌وه‌ی كه ریبا ده‌دات به ده‌رخواردی ریبا خوَره‌كه‌دا : (مُوكِلَهُ) .
3 / وه ئه‌وه‌ی كه به‌ند (عه‌قد)ی ریباكه ده‌نوسێت : (كَاتِبَهُ) .
4 / وه ئه‌و دوو شایه‌ته‌ی كه شایه‌تی ده‌ده‌ن له سه‌ر به‌ند (عه‌قد)ی ریباكه‌دا له نێوان ریبا خوَر و ئه‌وه‌ی ده‌یدات به ده‌رخواردیا : (شَاهِدَيْهِ) .
وه ئه‌مانه هه‌موویان له تاوانی ریبادا یه‌كسانن .
بۆیه ده‌بێت موسڵمانان چاك بزانن كه خواردنی نان و ماڵی ئه‌وانه‌ی كه مامه‌ڵه و كڕین و فرۆشتن به ریبا ده‌كه‌ن حه‌رامه و پیس تره له نان و ماڵی (ویسكی وبیره) فرۆشه‌كان ! به‌ڵكو پیس تریشه له له نان و ماڵی ئه‌وانه‌ی كه به (داوێن پیسی و بێ ئه‌خلاقی) پاره په‌یدا ده‌كه‌ن !!!
ئامۆژگارییه‌ك بۆ ئافره‌تان :
پێویسته له سه‌ر هه‌موو ئافره‌تێكی موسڵمان و حه‌ڵاڵ زاده كه ئاگای له مێرده‌كه‌ی بێت ئه‌م دوو خاڵه‌ی له یاد نه‌چێت :
1 ـ نابێت فشار بخاته سه‌ر مێرده‌كه‌ی بۆ پاره و ماڵ په‌یدا كردن به هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت ئه‌گه‌ر چی به ڕێـگای حه‌رامیش بێت وه‌ك قه‌رز كوێری و ریبا خواردن !
2 ـ به‌ڵكو ده‌بێت ئامۆژگاری مێرده‌كه‌ی بكات به‌وه‌ی كه ڕزق و ڕۆزی و پاره‌ی حه‌ڵاڵ بۆ خۆی و ماڵ و منداڵی په‌یدا بكات .
وه ده‌بێت هه‌ڵوێستی وه‌كو ئه‌و ئافره‌ته‌ی پێشینان بێت كه كاتێك مێرده‌كه‌ی له ماڵ ده‌رده‌چوو بۆ كه‌سابه‌ت و بژێوی هێنانه‌وه بۆ منداڵه‌كانی پێی ده‌ووت : (اتـقِ اللهَ ولا تأتِـنا بالـحرام ، فإنَّـنا نصبـرُ على الـجوع ، ولكن لا نطيقُ نـارَ جهنَّـم) .
واته : ئه‌ی مێرده‌كه‌م له خوا بترسه و پاره و ڕزق و بژێوی حه‌راممان بۆ مه‌هێنه‌وه ، چونكه ئێمه ئارام ده‌گرین له سه‌ر برسێتی ، به‌ڵام توانای ئاگری دۆزه‌خمان نییه .
وه له ڕیوایه‌تێكی تردا هاتووه فه‌رموویه‌تی : (إيَّـاكَ والـكَسْـبِ الـحَرام ، فإنَّـنا نصبـرُ على الـجوع ، ولا نصبرُ على النـار) .
واته : ئامان سه‌د ئامان ووریای كه‌سابه‌تی حه‌رام ببه ، چونكه ئێمه ئارام ده‌گرین له سه‌ر برسێتی ، به‌لێم ئارام ناگرین له سه‌ر ئاگری دۆزه‌خ .
منیش ده‌ڵێم : خۆزگه ئافره‌تانی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ش ئا به‌م شێوازه ببوایه‌ن له گه‌ڵ مێرده‌كانیاندا ، ئه‌و كاته هه‌ستمان ده‌كرد به خۆشی ژیان و ده‌مان بینی ژیانمان چه‌ند ئاسوده ده‌بوو !
له ڕاستیدا ئه‌م هۆكارێكه له هۆكاره‌كانی هاندانی پێغه‌مبه‌ر (ﷺ) بۆ خواستنی ئافره‌تی صاڵـح كه فه‌رموویه‌تی : ((لِيَتَّخِذْ أَحَدُكُمْ ... وَزَوْجَةً صَالِحَةً تُعِينُهُ عَلَى أَمْرِ الآخِرَةِ)) سلسلة الأحاديث الصحيحة رقم : (2176) .
واته : با یه‌كێك له ئێوه ئافره‌تێكی چاك و صاڵح هه‌ڵبژێرێت بۆ هاوسه‌رێتی و هاوبه‌شێتی ژیانی كه‌وا هاوكاری بكات له بواری دوا ڕۆژیدا .
هه‌روه‌ها فه‌موویه‌تی : ((فَاظْفَرْ بِذَاتِ الدِّينِ)) صحيح البخاري رقم : (5090) وصحيح مسلم رقم : (1466) .
واته : هاوسه‌ری دیندار و ئایین په‌روه‌ر هه‌ڵبژێره و وه‌ك ده‌ستكه‌وتێكی به نرخ به‌ده‌ستی خۆت بخه .
وه هه‌روه‌ها فه‌موویه‌تی : ((مَنْ رَزَقَهُ اللَّهُ اِمْرَأَةً صَالِحَةً فَقَدْ أَعَانَهُ عَلَى شَطْرِ دِينهِ ، فَلْيَتَّقِ اللَّهَ فِي الشَّطْرِ الْبَاقِي)) صحيح الترغيب والترهيب رقم : (1916) ، وانظر : سلسلة الأحاديث الصحيحة رقم : (625) .
واته : هه‌ر كه‌سێك خوا ئافره‌تێكی ێاڵحی پێبه‌خشی ئه‌وا یارمه‌تی داوه له سه‌ر به‌ڕێوه‌بردنی نیوه‌ی دینه‌كه‌ی ، وه با له خوا بترسێت له‌و نیوه‌كه‌ی تریدا .
به‌لێم ئه‌گه‌ر ئافره‌ت ێاڵح نه‌بوو ئه‌وا ... !!!
فالـحمدُ للهِ على كُلِّ حالٍ ، ونعوذُ باللهِ من حالِ أهل النار ...
کتێبی : (حوكم و ئادابەكانى قەرزدان و قەرزكردن و قەرزدانەوە لە ژێر تیشكى ئایەتە پیرۆزەكانى قورئان و فەرموودە صەحیحەكان دا ) لە نوسینى (مامۆستا محمد عبدالرحمن)
چەند جۆر ڕیبا هەیە؟چۆنێتی خۆڕزگاركردن لە ماڵ و سامانێك كە سوو و ڕیبای تێكەڵبوو بێت؟ئايا كڕین و فرۆشتنی زێڕ و زیو به قه‌رز حه‌رامه ده‌بێت به ریبا؟قەرز کردن لە بانکێک کە مامەڵە بە ڕیبا دەکات بۆ کڕینی خانو دروستە؟من دوکانى ئاڵتونم هەیە ئایه دروسته ئاڵتون بهقهرز بفرۆشم تهنانهت ئه‌گه‌ر بۆ ڕۆژێك یان دوو ڕۆژیش بێت؟ 
