یەکەم : ئامۆژگاری كردنی كه‌سێك، كه‌ له‌ سه‌ره‌ مه‌رگدایه‌ بە وتنى (لا إله إلا الله)
« هه‌ر كه‌سێك كۆتا قسه‌ی  (لاَ إِلهَ إِلاَّ اللهُ) بێت، ده‌چێته‌ به‌هه‌شته‌وه‌ »^(١) .

له‌ فه‌رمووده‌یه‌كی تردا هاتوه‌، كه‌ پێغه‌مبه‌ری خودا (صلى الله علیه‌ وسلم) ده‌فه‌رمووێت: (لَقِّنُوا مَوْتَاكُمْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ) [مسلم (2163)] واته‌: (ئامۆژگاری مردووه‌ كانتان بكه‌ن، كه‌ بڵێن:  لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ) .
تێبنی:-  ئه‌م ئامۆژگاری كردنه‌ له‌ كاتی سه‌ره‌ مه‌رگدا ده‌كرێت، نه‌ك له‌ دوای مردن، چونكه‌ مرۆڤ، كه‌ مرد، ئامۆژگاری سوودی پێ ناگه‌یه‌نێت، بۆیه‌ ئه‌و ته‌ڵقینه‌ی كه‌ خه‌ڵكی خویان پێوه‌ گرتووه‌ به‌وه‌ی كه‌ ئامۆژگاری مردوه‌كه‌ ده‌كه‌ن له‌ كاتێكدا كه‌ مردوه‌كه‌ له‌ناو گۆڕدایه‌، به‌ڕاستی ئه‌مه‌ كارێكی بیدعه‌ و داهێندراوه‌ و پێچه‌وانه‌ی ژیرییه‌، چونكه‌ ئه‌گه‌ر كه‌سێك له‌ ژیانیدا كاری بۆ ئه‌وه‌ نه‌كردبێت كه‌ بتوانێت وه‌لێمی پرسیاره‌كانی ناو گۆڕ بداته‌وه‌ چۆن ته‌ڵقینی كه‌سێك سودی پێده‌گه‌یه‌نێت كه‌ مه‌ترێك خۆڵ زیاتر له‌ نێوانیاندایه‌، له‌ كاتێكیشدا كه‌ یه‌كێكیان له‌ ژیانی دونیادایه‌ و ئه‌وی تریان له‌ ژیانی به‌رزه‌خ (والله اعلم).

دووەم: نزای ئه‌وه‌ی، كه‌ تووشی ناڕه‌حه‌تی و موسیبه‌تێك بووه‌

«إِنَّا للهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ، اللَّهُمَّ أَجُرْنِي فِي مُصِيبَتِي وَاخْلِفْ لِي خَيْرًا مِنْهَا»(2). واته‌: (ئێمه‌ موڵكی خوداین و هه‌ر بۆ لای ئه‌ویش ده‌گه‌ڕێینه‌وه‌، خودایه‌ پاداشتم بده‌ره‌وه‌ له‌م موسیبه‌ته‌دا و شتێكی باشترم بۆ بكه‌ره‌وه‌ شوێنی)  .

هه‌ركه‌سێك ئه‌مه‌ بخوێنێت خودای په‌روه‌ردگار پاداشتی ده‌داته‌وه‌ له‌سه‌ر ئه‌و ناڕه‌حه‌تیه‌ی، كه‌ تێی كه‌وتوه‌ و ناڕه‌حه‌تیه‌كه‌شی بۆ پڕ ده‌كاته‌وه‌ به‌ شـتێكی باشتر، دایكمان (ام سلمه‌) ده‌فه‌رمووێت: كاتێك، كه‌ مێرده‌كه‌م وه‌فاتی كرد،  ئه‌م ویرده‌م خوێند هه‌ر وه‌كو چۆن پێغه‌مبه‌ری خودا صلى الله علیه‌ وسلم فێری كردین، پاشان خودای گه‌وره‌ جێی مێرده‌كه‌می پڕكرده‌وه‌ به‌ باشتر، كه‌ پێغه‌مبه‌ری خودا بوو  صلى الله عليه وسلم .

سێیەم : نزاكردن له‌ كاتی چاو داخستنی مردودا

«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِفُلاَنٍ (ناوەکەی دەهێنێت)، وَارْفَعْ دَرَجَتَهُ فِي الْمَهْدِيِّيْنَ, وَاخْلُفْهُ فِي عَقِبِهِ فِي الْغَابِرِيْنَ, وَاغْفِرْ لَنَا وَلَهُ يَا رَبَّ الْعَالَمِيْنَ, وَافْسَحْ لَهُ فِي قَبْرِهِ وَنَوِّرْ لَهُ فِيْهِ»⁽³⁾ . واته‌: (خودایه‌ له‌ فڵانه‌ كه‌س خۆش ببه‌ و پله‌ی به‌رز بكه‌ره‌وه‌ له‌ ناو ڕێنموونی كراواندا و له‌ دوای خۆی كه‌سێكی تر بكه‌ره‌ شوێنی بۆ كه‌س و كاری، له‌ ئێمه‌ش و له‌ ئه‌ویش خۆشببه‌ ئه‌ی په‌روه‌ردگاری جیهانیان، هه‌روه‌ها گۆڕه‌كه‌ی بۆ فراوان و ڕۆشن بكه‌).

چوارەم : نزاكردن بۆ مردوو له‌ نوێژی مردوودا

«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ وَارْحَمْهُ, وَعَافِهِ, وَاعْفُ عَنْهُ, وَأَكْرِمْ نُزُلَهُ, وَوَسِّعْ مُدْخَلَهُ, وَاغْسِلْهُ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَدِ, وَنَقِّهِ مِنَ الْخَطَايَا كَمَا نَقَّيْتَ الثَّوْبَ الأَبْيَضَ مِنَ الدَّنَسِ, وَأَبْدِلْهُ دَارًا خَيْرًا مِنْ دَارِهِ, وَأَهْلاً خَيْرًا مِنْ أَهْلِهِ, وَزَوْجًا خَيْرًا مِنْ زَوْجِهِ, وَأَدْخِلْهُ الْجَنَّةَ, وَأَعِذْهُ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ [وَعَذَابِ النَّارِ]»⁽⁴⁾ .واته‌: (خودایه‌ لێی خۆش ببه‌ء ڕه‌حمی پێبكه‌ و لێی ببووره‌ و له‌ شوێنێكی خۆشدا دایبنێ و گۆڕه‌كه‌ی بۆ فراوان بكه‌ و بیشۆره‌ به‌ ئاو و به‌فر و ته‌رزه‌ و پاكی بكه‌ره‌وه‌ له‌ تاوان هه‌ر وه‌كو چۆن جلی سپی له‌ چڵك و پیسی پاك ده‌كه‌یته‌وه‌، هه‌روه‌ها ماڵێكی بده‌رێ له‌ ماڵه‌كه‌ی خۆی باشتر و كه‌س و كارێكی بده‌رێ له‌ كه‌س و كاره‌كه‌ی خۆی باشتر و هاوسه‌رێكی بده‌رێ له‌ هاوسه‌ره‌كه‌ی خۆی باشتر و بیخه‌ره‌ به‌هه‌شته‌وه‌ و په‌ناشی بده‌ له‌ سزای ناو گۆڕ و سزای دۆزه‌خ).

«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِحَيِّنَا، وَمَيِّتِنَا, وَشَاهِدِنَا, وَغَائِبِنَا, وَصَغِيْرِنَا وَكَبِيْرِنَا, وَذَكَرِنَا وَأُنْثَانَا, اللَّهُمَّ مَنْ أَحْيَيْتَهُ مِنَّا فَأَحْيِهِ عَلَى الإِسْلاَمِ, وَمَنْ تَوَفَّيْتَهُ مِنَّا فَتَوَفَّهُ عَلَى الإِيْمَانِ, اللَّهُمَّ لاَ تَحْرِمْنَا أَجْرَهُ وَلاَ تُضِلَّنَا بَعْدَهُ»⁽⁵⁾ . واته‌: (خودایه‌ له‌ زیندوو و مردوو و ئاماده‌ و نائاماده‌ و بچووك و گه‌وره‌ و نێر و مێمان خۆش ببه‌، خودایه‌ ئه‌وه‌ی، كه‌ ژیانت پێ به‌خشی له‌ ئێمه‌ بیژیه‌نه‌ له‌سه‌ر ئیسلامه‌تی، هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شی، كه‌ مراندت له‌ ئێمه‌ بیمرێنه‌ له‌سه‌ر باوه‌ڕداریه‌تی، خودایه‌ بێ به‌شمان مه‌كه‌ له‌ پاداشتی ئه‌م موسیبه‌ته‌ و به‌ دواشیدا گومڕا و سه‌ر لێ شێواومان مه‌كه‌) .

«اللَّهُمَّ إِنَّ فُلاَنَ بْنَ فُلاَنٍ فِي ذِمَّتِكَ, وَحَبْلِ جَوَارِكَ, فَقِهِ مِنْ فِتْنَةِ الْقَبْرِ وَعَذَابِ النَّارِ, وَأَنْتَ أَهْلُ الْوَفَاءِ وَالْحَقِّ، فَاغْفِرْ لَهُ، وَارْحَمْهُ، إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»⁽⁶⁾ . واته‌: (خودایه‌ فڵانی كوڕی فڵان له‌ ژێر پارێزگاری و چاودێری تۆدایه‌، بیپارێزه‌ له‌ ئاشوبه‌ی گۆڕ و سزای دۆزه‌خ، تۆ خاوه‌نی وه‌فا و ڕه‌واییت، سا لێی خۆش ببه‌ و ڕه‌حمی پێبكه‌، به‌ڕاستی تۆ لێ خۆشبوو و میهره‌بانیت).

«اللَّهُمَّ عَبْدُكَ وَابْنُ أَمَتِكَ، احْتَاجَ إِلَى رَحْمَتِكَ, وَأَنْتَ غَنِيٌّ عَنْ عَذَابِهِ, إِنْ كَانَ مُحْسِنًا فَزِدْ فِي حَسَنَاتِهِ, وَإِنْ كَانَ مُسِيْئًا فَتَجَاوَزْ عَنْهُ»⁽⁷⁾ . واته‌: (خودایه‌ به‌نده‌ی تۆیه‌ و كوڕی به‌نده‌ی تۆیه‌ و پێویستی به‌ ڕه‌حم و به‌زه‌یی تۆیه‌ و تۆش بێ پێویستیت له‌ سزادانی، خۆ، ئه‌گه‌ر چاكه‌ كار بووه‌  له‌ چاكه‌كانی زیاد بكه‌ و خۆ، ئه‌گه‌ری خراپه‌ كاریش بووه‌ لێی ببووره‌) .

پێنجەم : نزاكردن بۆ منداڵ له‌ نوێژی مردوودا

«اللَّهُمَّ أَعِذْهُ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ»⁽⁸⁾ . واته‌: (خودایه‌ بی پارێزه‌ له‌ سزای ناو گۆڕ) .

خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌م ویرده‌ش بخوێنێت شتێكی باشه‌: « اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ فَرَطًا وَذُخْرًا لِوَالِدَيْهِ, وَشَفِيْعًا مُجَابًا»⁽⁹⁾ . واته‌: (خودایه‌ پاداشتی دایك و باوكی بده‌ره‌وه‌ له‌ لای خۆت و بیكه‌ به‌ تكا كار بۆ دایك و باوكی و تكا كه‌شی گیرا بكه‌) .

شەشەم : نزای سه‌ره‌ خۆشی له‌ خاوه‌ن مردوو

«إِنَّ للهِ مَا أَخَذَ, وَلَهُ مَا أَعْطَى وَكُلُّ شَيْءٍ عِنْدَهُ بِأَجَلٍ مُسَمَّى . . . فَلْتَصْبِرْ وَلْتَحْتَسِبْ»⁽¹⁰⁾ . واته‌: (بێگومان هی خودایه‌ ئه‌وه‌ی، كه‌ ده‌یگرێته‌وه‌ و ئه‌وه‌یش، كه‌ ده‌یبه‌خشێت، هه‌موو شتێكیش له‌ لای خودای گه‌وره‌ ئاشكرا و دیاری كراوه‌، ده‌ی كه‌واته‌ سه‌بڕ و ئارام بگره‌ و داوای پاداشت بكه‌ له‌ په‌روه‌ردگار)  .