یەكێك لەو كردەوانەى، كە بەداخەوە لە ناو موسوڵماناندا زۆر تەشەنەى كردوە بریتییە لە: خوێندنەوەى قورئانى پیرۆز لەبۆنە و یادەكاندا لەبەرامبەر وەرگرتنى بڕێك پارەی دیاریكراو، واتە: وەرگرتنى بڕێك پارە لە بەرامبەر خوێندنەوەى چەند ئایەتێكى قورئانى پیرۆزدا!
ڕوونتر بڵێین: كەسابەت كردن و پارە پەیدا كردن بەئایەتەكانى قورئانى پیرۆزوە! كەسابەت كردن بەكەلامى خواى پەروەردگارەوە! ئەمەش بێ گومان بەپێى بەڵگە شەرعیەكان نەهى لێ كراوە و حەرامە، وە زانایانیش بەپشت بەستن بە بەڵگەكانى قورئان و فەرمووە بە حەرامیان زانیوە، وەك دواتر ووتەكانیان باس دەكەین..
ئەو جۆرە كەسانەى، كە ئەوە كار و پیشەیانە، كردەوەكەیان دەرى دەخات و شاهێدە كە: یان ئەوەیە  زۆر نەزانن بەو دینە پاك و تێرو تەسەل و كاملەى، كە خواى گەورە بە نێردراوەكەیدا ﷺ ناردویەتى بۆمان، یان ئەوەتا دەیزانن بەڵام پارە و ماڵى دونیا سەرى لێ شێواندون و بەرچاوى لێڵ كردوون و توشى داوى پارە كۆكردنەوە بوون بەهەر جۆرێك بێت.
هەر بۆیە ئایەتەكانى قورئانى پیرۆز دەخوێننەوە تا خەڵكى تۆزێك پارەیان پێ بدەن، وە بەم كارە ناپەسەندەیان ماڵى خەڵكى بەناحەق دەخۆن و بە پارە و پولى حەرام ماڵ و منداڵیان پەروەردە دەكەن و خۆشیان تاوانبار دەكەن!
پارە وەرگرتن لەبەرامبەر خوێندنى چەند ئایەتێكى قورئانى پیرۆز لە بۆنەكاندا، (وەك لە تەعزیە و پرسە و بیدعەى مەولوددا) بێگومان حەرامە و لەدینى پاك و پیرۆزى ئیسلامدا جێگەى نابێتەوە، لەبەر (سێ) هۆكارى سەرەكى:
هۆكارى یەكەم: لەو كردەوەیاندا زۆر جار نیەتپاكى (ئیخلاص)ى تێدا نییە بۆ خواى پەروەردگار، بەڵكو بۆ ئەوە ئەیخوێننەوە تا بڕێك پارەیان دەست بكەوێت، واتە لە قورئان خوێندنەكەیاندا مەبەستیان تەنها ڕەزامەندى خواى پەروەردگار نییە و بە تەنها بۆ ئەوە نایخوێنن تا پاداشتى قیامەتیی لەسەر وەربگرن، بەڵكو مەبەستیان دەستكەوتنى ماڵى دونیایە، نەك پاداشتى قیامەت^(١).
لاى موسوڵمانیش ئاشكرایە، كە هەر كردەوەیەك مەبەست تیێدا ڕەزامەندى خواى پەروەردگار نەبێت ئەوە لاى خواى گەورە و میهرەبان وەرناگیرێت و ڕەد ئەكرێتەوە بەسەر خاوەنەكەیدا.
(أبي أمامة) رضی الله عنه دەگێڕێتەوە كە پێغەمبەر ﷺ فەرمویەتى: (إِنَّ اللَّهَ لا يَقْبَلُ مِنْ الْعَمَلِ إِلا مَا كَانَ لَهُ خَالِصًا وَابْتُغِيَ بِهِ وَجْهُهُ)^(٢). واتە: (بەڕاستى خواى گەورە و میهرەبان كردەوەكان وەرناگرێت مەگەر ئەوە نەبێ، كە بەتەنها بۆ خوا ئەنجام بدرێت و مەبەستی پێی خواى گەورە بێت).
بۆیە لە كتێبە شەرعیەكاندا باسى ئەوە كراوە، كە نیەت پاكیى بۆ خواى گەورە (الاخلاص) بەمەرجى سەرەكى قبوڵ بوونى كردەوە هەژماركراوە و بەبێ ئەو مەرجە كردەوە هەرچەندە زۆریش بێت، هەرچەندە خاوەنەكەى پێوەى هیلاك ببێت، هەر لاى خواى گەورە وەرناگیرێت، وەك زاناى موفەسیرى قورئان ئیمامى (الشنقيطي) رحمه الله  بەم شێوازە باسی ئەو مەرجەی كردوە، كە فەرمویەتى: (أَنَّ الْعَمَلَ لا يَكُونُ صَالِحًا إِلا بِثَلَاثَةِ أُمُورٍ) واتە: (بەڕاستى كردەوە پێى ناوترێ كردەوەیەكى صاڵح بە سێ مرج نەبێ):
یەكێك لە مەرجەكان ئەوەیە كە دەفەرموێت: (أَنْ يَكُونَ الْعَامِلُ مُخْلِصًا فِي عَمَلِهِ لِلَّهِ فِيمَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ اللَّهِ)^(٣). واتە: (ئەوكەسەى كردەوەكە دەكات پێویستە لە كردەوەكەیدا ئیخلاصى هەبێ بۆ خواى گەورە لەوەدا، كە لەبەینى خۆى و خواى گەورەدایە).
پێشەوا (ئيبن القيم) رحمه الله  فەرمویەتى:(وَالْأَعْمَالُ أَرْبَعَةٌ: وَاحِدٌ مَقْبُولٌ، وَثَلَاثَةٌ مَرْدُودَةٌ فَالْمَقْبُولُ مَا كَانَ لِلَّهِ خَالِصًا وَلِلسُّنَّةِ مُوَافِقًا، وَالْمَرْدُودُ مَا فُقِدَ مِنْهُ الْوَصْفَانِ أَوْ أَحَدُهُمَا)^(٤). واتە: (كردەوەكان چوار جۆرن: جۆرێكیان قبوڵە و وەردەگیرێت، سێ جۆرەكەى تر وەرناگیرێت و ڕەدكراوەیە ئەوەیان، كە قبوڵە ئەوەیە، كە: بە تەنها بۆ خوا بێت و بەگوێرەى سوننەتیش بێت، ئەوەشیان، كە ڕەدكراوەیە و وەرناگیرێت ئەوەیە، كە: هیچ كام لەم دوو سیفەتەى تێدا نەبێت یان یەكێكیانى تیادا نەبێت).
بۆیە ئەو جۆرە كەسانەى كە قورئان خوێندنیان كردوەتە هۆكارى پارەیەیدا كردن و بەتەنها مەبەستیان ڕەزامەندى خواى گەورە نییە، بەڵكو مەبەستیان دەسكەوتنى ماڵى دونیایە، واتە (ئیخلاص) كە مەرجى سەرەكى قبوڵبونى كردەوەیە لە كارەكەیاندا نیە و بەڵگەش لەسەرە ئەم قسەیەمان ئەوەیە، كە ئەوانەى بە پارە قورئان دەخوێنن لە تەعزیەكاندا داواى بڕە پارەیەكى دیاریكراو دەكەن بەجۆرێك ئەگەر لەو بڕە پارەیەى، كە خۆیان داواى ئەكەن كەمتریان بدرێتێ، ئەوە قورئانەكە ناخوێنن^(٥)، سەرەنجام خاوەن تەعزیەكەش یان ئەوەتا مەجبورە ڕازى ببێت بەو بڕە پارەیەى، كە قورئان خوێنەكە داواى دەكات، یان هەوڵ ئەدات كەسێكى تر بدۆزێتەوە، كە بە نرخێكى كەمتر و هەرزانتر قورئانەكەى بۆ بخوێنێ!
ئەم جۆرە كردەوانەش هەندێك لەزانایان بە شیركیان داناوە لەوانە: شێخى ئیسلام (محمد)ى كوڕى (عبدالوهاب) رحمه الله  هەروەك لە (كتاب التوحيد)دا باسێكى داناوە لەژێر ناوى: (بَابُ مِنَ الشِّرْكِ إِرَادَةُ الإِنْسَانِ بِعَمَلِهِ الدُّنْيَا)^(٦)، وە بۆ ناونیشانى باسەكەى ئەم ئایەتەشى كردووە بە بەڵگە:[ مَنْ كَانَ يُرِيدُ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِيهَا وَهُمْ فِيهَا لَا يُبْخَسُونَ (15) أُولَئِكَ الَّذِينَ لَيْسَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ إِلَّا النَّارُ وَحَبِطَ مَا صَنَعُوا فِيهَا وَبَاطِلٌ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ] ^(٧)
واتە: [هەركەسێك تەنها ژیانى دونیا و جوانى زەرق و بەرقى ئەوێی بوێت، ئەوا ئێمەش هەر لە دونیادا پاداشتى تەواوى كردەوەكانى دەدەینەوە (بە تەندرووستى و ڕزق و ناوبانگ و شۆرەتى دونیا)، وە هیچیشیان لێ كەم ناكرێتەوە. ئەوانە لەڕۆژى دواییدا هیچ بەش و پاداشتێكیان نیە جگە لە ئاگر، و هەر كردەوەیەكیشیان لە دونیادا كردبێت ئەوە گشتى بەفیڕۆ دەچێت و هەڵدەوەشێتەوە، وە ئەوەى كە لە دونیادا ئەنجامیان ئەدا بەتاڵ و ناحەق و ناڕەوایە].
شێخى ئیسلام (ابن تيمية) رحمه الله  لەوبارەیەوە ووتە و هەڵوێستى هەموو زانایانمان بۆ باس دەكات و دەفەرموێت: (وَقَدْ قَالَ الْعُلَمَاءُ إنَّ الْقَارِئَ إذَا قَرَأَ لِأَجْلِ الْمَالِ فَلَا ثَوَابَ لَهُ)^(٨). واتە: (بەڕاستى زانایان فەرموویانە: قورئان خوێن ئەگەر لەبەر خاترى دەستكەوتنى ماڵ قورئانى خوێند ئەوە هیچ پاداشتێكى بۆ نییە).
زاناى پایەدار (محمد بن عبد العزيز المانع) رحمه الله ، كە مامۆستاى شێخ (عبدالرحمن بن ناصر السعدي)ە رحمه الله ، لەم بوارەدا كتێبێكى بەنرخى هەیە بەناوى (اقامة الدليل والبرهان على تحريم أخذ الأجرة على تلاوة القرآن) تیایدا فەرمویەتى: (ومن المعلوم أن التالي بالأجرة عمله ليس خالصاً لله تعالى، لأنه قصد به المال، ولا صواباً لأن التلاوة بالأجرة بدعة منكرة)^(٩).
 واتە: (ئاشكرایە وەرگرتنى كرێ لەسەر قورئان خوێندن لە دونیادا ئەوە دەرئەخات، كە ئەو كارە بە خالصى بۆ خواى گەورە نیە، چونكە مەبەست پێی پارە و ماڵە، وە ئەم كارە ڕاست و درووست نیە، چونكە خوێندنى قورئانى پیرۆز بە پارە بیدعەیەكى خراپە).
(زانایانى لیژنەى هەمیشەیى) فەرموویانە: (تلاوة القرآن من أفضل العبادات والأصل في العبادات أن تكون خالصة لوجه الله، لا يقصد بها سواه، من دنيا يُصيبها أو وِجاهة يَحظى بها، إنما يرجى بها الله ويخشى عذابه، قال الله تعالى: [فَاعْبُدِ اللَّهَ مُخْلِصًا لَهُ الدِّينَ (2) أَلَا لِلَّهِ الدِّينُ الْخَالِصُ] ^(١٠) وقال: [وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ] ^(١١))^(١٢).
 واتە: (خوێندنى قورئانى پیرۆز لە باشترینى عیبادەتەكانە، وە بنچینەى كردەوەكانیش ئەوەیە كە: بە خالصى بۆ خوا بێت و مەبەست پێى غەیرى خوا نەبێت، نەك بۆئەوەى دونیاى دەست بكەوێت، یا ناو و ناوبانگێك بەدەست بهێنێت، دەبێ بە تەنها مەبەستى خوا بێت و لە سزاى خوا بترسێت، خواى گەورە فەرمویەتى: [جا خوا بپەرستە بە پوختى و دیندارى بۆ ئەو بكە بەتەنها، ئاینى پاك و بێگەرد تەنها هى خوایە، واتە خواى گەورە تەنها ئیخلاص وەردەگرێت]
هەروەها خواى گەورە فەرمویەتى: [ئەوان فەرمانیان پێ نەكرابوو (لە تەورات و ئینجیلدا) تەنها بەوە نەبێت، كە بەتەواوى هەمویان خوا بپەرستن و سەر بۆ ئەو دانەوێنن، ئاینى خالیص تەنها بۆ ئەو دابنێن].
شێخ (صالح الفوزان) دەفەرموێت: (لا يجوز أن تتخذ قراءة القرآن حرفة يتكسب بها، لأنه إذا قرأ القرآن لأجل الأجرة فإنه ليس له أجر عند الله سبحانه وتعالى)^(١٣). واتە: (درووست نیە و حەرامە خوێندنەوەى قورئان بكرێتە تیجارەت و كاسبى پێوە بكرێت، لەبەرئەوەى ئەگەر قورئانى خوێند لەبەر پاداشتێكى دونیایى، ئەوە لاى خواى گەورە پاداشتى بۆ نیە).
 هۆكارى دووەم:
پارە وەرگرتن لە بەرامبەر قورئان خوێندندا بەڵگەیەكى صەحیحى لەسەر نییە لە قورئان و سوننەتدا،  وە نە كردەوەى پێغەمبەرمانە  ﷺ ، نە كردەوەى هاوەڵە بەرێزەكانە، نە تابیعین و تابیعى تابیعیش كردویانە.
ئاشكرایە هەر كردەوەیەكیش ئەصلێكى نەبێت لە شەرعدا و بدرێتە پاڵ دین ئەوە بێگومان ئەدرێتەوە بەسەر خاوەنەكەیدا و لێى وەرناگیرێت، وەك (أَحْمَدُ بْنُ أَبِي الْحَوَارِي) رحمه الله  دەفەرموێت:  (مَنْ عَمِلَ بِلا اتِّبَاعِ سُنَّةٍ فَبَاطِلٌ عَمَلُهُ)^(١٤). واتە: (هەر كەسێك كردەوەیەك ئەنجام بدات بەبێ ئەوەى لەو كردەوەیەدا شوێنكەوتنى هەبێت بۆ سوننەت ئەوا كردەوەكەى بەتاڵە و قبوڵ نیە).
ئیمامى (ابن كثير) رحمه الله  لە تەفسیرى ئایەتى: [فَمَنْ كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا  ]^(١٥) دەفەرموێت: [ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا] أي: (مَا كَانَ مُوَافِقًا لِشَرْعِ اللَّهِ)، [وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا   ]: (وَهُوَ الَّذِي يُرَادُ بِهِ وَجْهُ اللَّهِ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، وَهَذَانَ رُكْنَا الْعَمَلِ الْمُتَقَبَّلِ)^(١٦).
 واتە: [فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا]: ئەو كارەیە، كە بەگوێرەى شەرعى خوا بێت.
 [وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا   ]: ئەو كارەیە، كە مەبەستى لە كردنیدا بەتەنها خواى گەورە بێت، كە هیچ شەریكى نیە، وە ئەم دووانەش دوو ڕوكنى ئەو كردەوەیەن كە قبوڵن لاى خوا).
ئیمامى (فضيل) كوڕى (عياض) رحمه الله  لە تەفسیرى ئایەتى: [لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا]^(١٧) فەرمویەتى: (أَخْلَصهُ، وَأَصْوَبهُ)^(١٨) واتە: (بە ئیخلاص ترین و ئەوەش، كە زیاتر لەسەر سوننەت بێت).
بەڵام ئایا قورئان خوێندن بەپارە ئەو دوو بنچینەیەى تیایە!؟ بێگومان نەخێر، بۆیە زاناى پایەدار (محمد بن عبدالعزيز المانع) رحمه الله  زۆر بەجوانى ئەمەى بۆ باس كردووین هەر وەك فەرمویەتى: (ومن المعلوم أن التالي بالأجرة، عمله ليس خالصا لله، لإنه قصد به المال، ولاصوابا، لإن التلاوة بالأجرة بدعة منكرة)^(١٩). واتە: (ئەواى ئاشكرایە و زانراوە ئەوەیە، كە ئەو كەسەى كە بە پارە قورئان ئەخوێنێتەوە كردەوەكەى (بە خالصى) بۆ خواى گەورە نیە، لەبەر ئەوەى مەبەس لەخوێندنەوەیدا دەسكەوتنى ماڵى دونییایە، هەروەها كردەوەیەكى (صواب)یش نییە، لەبەرئەوەى ئەم كارە بیدعەیەكى داهێنراوە و لە سوننەتدا نیە).
لەبەرئەوە قورئان خوێندن بە پارە كردەوەیەكە  وەرناگیرێت لاى خواى گەورە والله أعلم، چونكە وەك باس كرا هیچ بەڵگەیەكى صەحیحى لەسەر نەهاتوە و كارەكەیان لەسەر سوننەت نیە، وە كردەوەیەكیش ئەگەر بەگوێرەى سوننەتى پێغەمبەر ﷺ نەبوو ئەوا وەرناگیرێت و لاى خواى گەورە قبوڵ نییە، وەك ئیمامى (فضيل) كوڕى (عياض) رحمه الله  لە تەفسیرى ئایەت ى[وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ]^(٢٠) دەفەرموێت: (عمل صالح يخالف السنة لا يُقبل ولو كانت نيته طيبة).  واتە: (كردەوەى چاك  ئەگەر پێچەوانەى سوننەت بوو ئەوا قبوڵ نیە و وەرناگیرێت، هەرچەندە نیەتیشى پاك بێت بۆ خواى گەورە).
هەروەها فەرمویەتى: (إخلاص بلا اتباع لا قيمة له واتباع بلا إخلاص لا قيمة له). واتە: (ئیخلاص و نیەتپاكى لەكردەوەدا بەبێ بوونى مەرجى (إتباع) شوێنكەوتنى سوننەتى پێغەمبەر ﷺ لەو كردەوەیەدا هیچ بایەخ و نرخێكى نیە، وە هەروەها شوێنكەوتنى سوننەتیش بەبێ ئیخلاص هیچ نرخێكى نییە).
ئیمامى (ابن أبي العز) رحمه الله  دەفەرموێت: (استئجار قوم يقرؤون القرآن، ويهدونه للميت، فهذا لم يفعله أحد من السلف، ولا أمر به أحدٌ من أئمة الدين، ولا رخص فيه، والاستئجار على نفس التلاوة غير جائز بلا خلاف)^(٢١).
واتە: (كەسانێك كە قورئان دەخوێنەوە و لەدونیادا داواى پاداشت و كرێ دەكەن لەسەرى و هەدیەى ئەكەن بۆ مردوەكە، ئەوە هیچ یەكێك لە سەلەف ئیمامەكان نەیان كردووە و مۆڵتیشیان بەخەڵكى نەداوە تا ئەنجامى بدەن، وە داواكردنى كرێ (وەرگرتنى كرێ) لەسەر تەنها خوێندنەوەى قورئان كارێكى درووست نیە بەبێ خیلاف).
شێخ (بكر بن عبدالله أبو زيد) دەڵێت: (استئجار شخص أو أكثر لقراءة القرآن، وإهداء ثوابها لميت أو حي، وهذا عمل مبتدع، وقد فات ثواب القراءة على القارئ لما فيه من إرادة الإنسان بعمله الدنيا، وفات على المستأجر، لأنه عمل مبتدع، وقد قال  ﷺ : (مَنْ أَحْدَثَ في أَمْرِنا هَذَا مَا ليْسَ مِنْهُ: فهُوَ رَدّ)^(٢٢))^(٢٣).
 واتە: (بەكرێگرتنى كەسێك یان زیاتر بۆ قورئان خوێندنەوە، كە داواى كرێ بكەن، وە هەدیەكردنى پاداشتى قورئان خوێندنەكە بۆ مردوو یان زیندوو، ئەمە كردەوەیەكى داهێنراوە، وە بەدڵنیایەوە پاداشتى قورئان خوێندنەكە بۆ قورئان خوێنەكە دەفەوتێت و پاداشتى بۆ نیە چونكە مەبەستى لە قورئان خوێندنەكەى دەستكەوتنى دونیا بووە، وە ئەو كەسەش كە ئەو قورئان خوێنە بەكرێ دەگرێ بەهەمان شێوە پاداشت بۆ ئەویش نیە، لەبەرئەوەى كردەوەیەكى داهێنراوە، بەڕاستى پێغەمبەر ﷺ فەرمویەتى: (هەركەسێك كردەوەیەك بێنێتە ناو دینەكەمانەوە و فەرمانى ئێمەى لەسەر نەبێت ئەوە دەدرێتەوە بەسەر خاوەنەكەیدا و وەرناگیرێت).
زانایانى (لیژنەى هەمیشەیی بۆ فەتوادان) فەرموویانە: (لا يجوز استئجار من يقرأ القرآن على قبر الميت أو على روحه، ويهب ثوابه للميت لأنه لم يفعله النبي  ﷺ ، ولا أحدٌ من السَّلف، ولا أمر به أحد من أئمة الدين، ولا رخص فيه أحد منهم فيما نعلم، والاستئجار على نفس التلاوة غير جائز بلا خلاف)^(٢٤).
واتە:  (درووست نیە كەسێك كە قورئان لەسەر قەبرى مردوویەك یان بەسەر ڕۆحى مردوەكەدا دەیخوێنێت داواى كرێ بكات، وە درووست نیە هەدیەش بكرێت بۆ مردووەكە، لەبەر ئەوەى پێغەمبەر ﷺ ئەنجامى نەداوە، وە هیچ یەكێك لە سەلەف نەیانكردووە و هیچ یەكێك لە ئیمامەكان فەرمانیان پێ نەكردوە، ئەوەندەى كە ئێمە ئەیزانین و ئاگادارین هیچ یەكێك لە ئیمامەكان مۆڵەتیان بە كردنى نەداوە، وە داواكردنى كرێ (وەرگرتنى كرێ) لەسەر قورئان خوێندن درووست نیە بەبێ خیلاف).
هۆكارى سێیەم:
ئەو كەسانەى كەلامى خواى گەورە، كە قورئانى پیرۆزە دەخوێننەوە لەبەرامبەر بڕێك پارەدا، ئەوە پێویستە لەسەریان بزانن: ئەو كارەى ئەوان دەیكەن پەنا بەخوا جۆرێكە لە گۆڕینەوە و فرۆشتنى قورئانى پیرۆز و دینى خواى گەورە و میهرەبان بە پارە و ماڵى دونیا!
خواى پەروەردگاریش بەحەرامى داناوە و قەدەغەى كردوە لێمان، كە ئایەتەكانى بفرۆشین بە نرخێكى كەم و دینمان بفرۆشین لەپێناوى دونیادا، هەروەك لەچەندین شوێنى قورئاندا باسى كردوە، وەك لە سورەتى (البقرة)دا دەفەرموێت: [ وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا] ^(٢٥) بەهەمان شێوە لەسورەتى (المائدة)دا دەفەرموێت: [ وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا] ^(٢٦) واتە: [ئایەتەكانى من بە نرخ و بەهایەكى كەم مەفرۆشن].
ئیمامى (أبو العالية)^(٢٧) رحمه الله  لە تێگەیشتنی بۆ ئەو ئایەتە پیرۆزانەدا فەرمویەتى: (لا تَأْخُذُوا عَلَيْهِ أَجْرًا)^(٢٨) .واتە: (كرێ و پاداشتى دونیایی لەسەر وەر مەگرن، داواى ئەجرو پاداشتى دونیایی مەكەن لەسەرى).
ئیمامى (السدي) رحمه الله  لە تەفسیرى ئەو ئایەتە پیرۆزانەدا دەفەرموێت: (لا تَأْخُذُوا طَمَعًا قليلا، ولا تكتموا اسم الله)^(٢٩). واتە: (لەسەر قورئان خوێندن ماڵێكى كەمى دونیایی وەرمەگرن، وە ناوى خواى گەورەش مەشارنەوە).
ئەوانەى كە بەو جۆرە ئایەتەكانى خواى پەروەردگار دەفرۆشن بە پارەیەكى دیاریكراو هەرچەندە لاى ئەو زۆریش بێت، بەتایبەتى لە تەعزیەكاندا، كە تیایاندا هەیە بەشێوەیەك گومڕا و سەرلێشێواو بووە، كە دەڵێت: بۆیە زۆر پارە وەردەگرم لە خەڵكى لە تەعزیەكاندا چونكە خوا فەرمویەتى: (ئایەتەكانى من بە هەرزان مەفرۆشن) بۆیە بە گران قورئان دەخوێنین و ئەوەندەیان لێ دەستێنین بۆ دوو یان سێ ڕۆژ قورئان خوێندن!!
پەنا بەخوا شەیتان دوو جار گومڕاى كردوون، جارێك بەهۆى ئەوەوەى، كە: تاوانەكەى پێ كردوون كە قورئان خوێندنە بەپارە، جارى دووەمیش بەجۆرێك گومڕاى كردوون كە: بەحسابى خۆیان بەڵگە بۆ تاوانەكەیان دەهێننەوە!! لەكاتێكدا وادەزانن، كە ئەگەر  پارەى زیاتر وەربگرن ئەوە كارێكى چاكتریان كردوە و ئایەتەكانیان بە هەرزان نەفرۆشتووە!!
لە وەڵامدا بەو كەسانە دەڵێین: تەفسیرى ئەو ئایەتە بەو جۆرە نییە كە گومانى بۆ دەبەن و خۆتان و هەندێك لە خەڵكیتان پێوەى گومڕا كردووە، بەڵكو مەبەست بە [ثَمَنًا قَلِيلًا] هەموو دونیا دەگرێتەوە نەك تەنها ئەو بڕە پارەیەى، كە بەحەرامى دێتە گیرفانى خۆتانەوە و بەحەرامى سكى پێ تێر ئەكەن، چونكە نەك بڕێك پارە بەڵكو هەموو دونیاش لەبەرامبەر دینى خوادا هەر كەمە و نرخى نیە لەبەرامبەر ئایەتەكانى خواى گەورەدا، بۆیە ئیمامى (حەسەنى بەصری) رحمه الله  دەفەرموێت: (الثَّمَنُ الْقَلِيلُ: الدُّنْيَا بِحَذَافِيرِهَا)^(٣٠). واتە: (دونیا و هەموو ئەوەش، كە لەناویدایە (هەموو دونیا)).
ئیمامى (سعيد)ى كوڕى (جبير) رحمه الله  دەفەرموێت: (وَإِنَّ الثَّمَنَ الْقَلِيلَ: الدُّنْيَا وَشَهَوَاتُهَا)^(٣١). واتە: (بریتیە لە دونیا و شەهوەتەكانى).
بێگومان ئاشكرایە پێشەوایانى ئێمە، كە بریتین لە پێشینە چاكەكان، ئەوان زۆر لەو قورئان فرۆشانەى ئێستا شارەزاتر بوون بە لێكدانەوەى قورئانى پیرۆز، بگرە ئەمانەى ئێستا زۆریان تەنانەت نازانن بە ڕەوانى قورئانیش بخوێنن، هەر بۆیە پێشینانى چاكمان بەو شێوازە تێ گەیشتبوون لەو ئایەتە پیرۆزانە، كە باسمان كردن، بەڵام قورئان فرۆشەكانى ئێستا ماڵى موسوڵمانان بە حەرامى بۆ خۆیان ئەبەن بەداخەوە بەناوى قورئان خوێندنەوە.
شێخ (ابن عثيمين) رحمه الله  دەفەرموێت: (استئجار قارئ يقرأ القرآن ليكون ثوابه للميت، فإنه حرام ولا يصح أخذ الأجرة على قراءة القرآن، ومن أخذ أجرة على قراءة القرآن فهو آثم، ولا ثواب له، لأن قراءة القرآن عبادة، ولا يجوز أن تكون العبادة وسيلة إلى شيء من الدنيا قال تعالى:[ مَنْ كَانَ يُرِيدُ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِيهَا وَهُمْ فِيهَا لَا يُبْخَسُونَ] ^(٣٢))^(٣٣).
واتە: (داواكردنى كرێ لەلایەن قورئان خوێنێكەوە تا قورئان بخوێنێت و پاداشتەكەى بۆ مردوو هەدیە بكات، كارێكى حەرامە و درووست نیە كرێ (پارە) وەربگیرێت لەسەر خوێندنى قورئان، وە هەركەسێكیش كرێ وەربگرێت لەسەر قورئان خوێندن ئەوە كەسێكى تاوانبارە و لە قیامەتدا پاداشتیشى بۆ نییە، لەبەرئەوەى قورئان خوێندن عیبادەتە، بۆیە درووست نییە و حەرامە ئەو عیبادەتە بكرێتە هۆكارێك بۆ دەست كەوتنى تیكەیەكى ماڵى دونیا، خواى گەورە فەرمویەتى:[هەركەسێك تەنها ژیانى دونیا و جوانى زەرق و بەرقى ئەوى بوێ، ئەوا ئێمەش هەر لە دونیادا پاداشتى تەواوى كردەوەكانى ئەدەینەوە (بە تەندرووستى و ڕزق و ناوبانگ و شۆرەتى دونیا)، وە هیچیشیان لێ كەم ناكرێتەوە]).
هەروەها چەندین فەرموودەش هاتوون، كە ئەوە دەگەیەنن كەسابەت كردن بەقورئانى پیرۆزەوە و پارەپەیدا كردن بەهۆى قورئانەوە كارێكى قەدەغە كراو و حەرامە، لەوانە:
فەرموودەى یەكەم:
لە هاوەڵى خۆشەویست (عمران)ى كوڕى (حصين)^(٣٤)ەوە رضی الله عنه ڕیوایەت كراوە، كە بەلاى كەسێكدا تێپەڕ بوو كە قورئانى دەخوێند، ئەو كەسە پاش ئەوەى لە قورئان خوێندنەكەى تەواو بوو، داواى لە خەڵكەكە كرد تا پاداشتى بدەنەوە و شتێكى پێ بدەن لە ڕزق و ماڵى دونیا لەبەرامبەر قورئان خوێندنەكەى، (عمران) رضی الله عنه كە ئەم حاڵەتە ناشرین و ناپەسەندەى بینى فەرموى: (إنا لله وإنا إله راجعون)، پاشان فەرموى: گوێم لێ بوو پێغەمبەرى خوا ﷺ دەیفەرموو: (مَنْ قَرَأَ القُرْآنَ فَلْيَسْأَلِ اللَّهَ بِهِ، فَإِنَّهُ سَيَجِيءُ أَقْوَامٌ يَقْرَءُونَ القُرْآنَ يَسْأَلُونَ بِهِ النَّاسَ)^(٣٥).
 واتە: (هەركەسێك قورئانى خوێند با داوا لەخوا بكات بەو قورئانە (داواى پاداشت لە خواى گەورە بكات، كە خێرى توش بكات بۆ قیامەت و دونیاى، و ناڕەحەتى دونیا و قیامەتى لەسەر لاببات)، لەبەر ئەوەى خەڵكانێك لەدواى من پەیدا دەبن، كە قورئان دەخوێنن و داوا لەخەڵكیى دەكەن بەو قورئانە (داواى ڕزق و ڕۆزى و پاداشت لەخەڵكى دەكەن).
 (المباركفورى) رحمه الله  دەفەرموێت: (قَالَ عِمْرَانُ (إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ) لابتلاء القارىء بِهَذِهِ الْمُصِيبَةِ الَّتِي هِيَ السُّؤَالُ عَنِ النَّاسِ بِالْقُرْآنِ أَوْ لِابْتِلَاءِ عِمْرَانَ بِمُشَاهَدَةِ هَذِهِ الْحَالَةِ الشَّنِيعَةِ وَهِيَ مُصِيبَةٌ)^(٣٦). واتە: ((عیمران) رضی الله عنه كاتێ  ئەو حاڵەتە نامۆیەى بینى فەرموى: (إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ) لەبەرامبەر ئەوەى، كە ئەو قورئان خوێنە توشى ئەو فیتنەیە بووە و بەو فیتنەیە تاقیكراوەتەوە، فیتنەكەش ئەوەیە، كە داواى ڕزق و رۆزى و پارە و ماڵى دونیا دەكا لەبەرامبەر قورئان خوێندندا.
 یان بۆیە عمران فەرمویەتى (إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ) چونكە تاقیكراوەتەوە بە بینینى ئەو حاڵەتە ناپەسەندە (كە بینینى كەسانێك بوو، كە قورئانیان ئەخوێند لەبەر پارە و ماڵى دونیا) كە ئەمەش بەڕاستى كارەساتە.
لەمەشەوە دەردەكەوێت كە هاوەڵە بەڕێزەكان ڕەزاى خوایان لێ بێت قورئان خوێندنیان لەبەرامبەر پارە و دەستكەوتنى ماڵى دونیادا بە حەرام و موصیبەت داناوە بۆیە فەرموویانە (إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ)، چونكە وتنى ئەم زیكرە لەكاتى بینین و توشبون بە ناخۆشى و موصیبەتدا دەوترێت، بە پێچەوانەى زۆرێك لە بیدعەكارانی ئەم سەردەمە، كە نەك ئەو كارە بە موصیبەت دانانێن بەڵكو نەكردنى و وازلێهێنانى بە موصیبەت دادەنێن، بۆیە زۆریان دەبینى لە تەعزیەكاندا، كە گوێ بۆ قورئان خوێنێك دەگرن، كە بازرگانى بە كەلامى خواوە دەكات و هیچ بەلاشیانەوە گرفت نییە، بەڵكو ئەوە بەلایانەوە كێشەیە، كە پێى بڵێى: ئەوە بیدعەیە و كارى وا لە دینى ئیسلامدا نیە! بەڕاستى ئەوە موصیبەتێكى گەورەیە..
فەرموودەى دووەم:
(عبدالرحمن)ى كوڕى (شبل)ى ئەنصاری رضی الله عنه فەرمویەتى: گوێم لە پێغەمبەرى خوا  بوو ﷺ دەیفەرموو: (اقْرَءُوا الْقُرْآنَ، وَلاَ تَأْكُلُوا بِهِ، وَلاَ تَسْتَكْثِرُوا بِهِ، وَلاَ تَجْفُوا عَنْهُ وَلاَ تَغْلُوا فِيهِ)^(٣٧). واتە: (قورئان بخوێننەوە بەڵام پێى مەخۆن و ماڵى خۆتانى پێ زۆر مەكەن و واز مەهێنن و دوور مەكەونەوە لە خوێندنەوەى و كردەوە پێكردنى، وە لە سنور و حەقى خۆى لامەدەن وىزیادەڕەوى مەكەن).
زانایان لە واتاى (لاَ تَأْكُلُوا بِهِ)دا فەرموویانە مەبەستى پێى وەرگرتنى پاداشتر پارەیە لەسەر قورئان خوێندن، لەوانە ئیمامى (المناوي) رحمه الله  لە شەرحى (وَلاَ تَأْكُلُوا بِهِ، وَلاَ تَسْتَكْثِرُوا بِهِ)دا فەرمویەتى: (أي لا تجعلوه سببا للإكثار من الدنيا)^(٣٨). واتە: (قورئان مەكەنە هۆكارێك  بۆ زیادكردنى ماڵى دونیا).
بێگومان فەرموودەى تر لەم بارەیەوە زۆر زۆرن، لەبەر ئەوە هەر ئەو ووتەیەى شێخ (محمد بن عبدالعزيز المانع) رحمه الله  دووبارە دەكەینەوەن كە سەبارەت بەم باسە فەرمویەتى: (والأحاديث في ذلك كثيرة، لو ذهبنا ننقلها لاحتاج ذلك إلى كتاب كبير، وإنما المقصود تنبيه النبيه، الخائف على دينه، القاصد بأعماله وجه الله تعالى)^(٣٩).
 واتە: (فەرموودەكان لەم بارەیەوە زۆرن، گەر بمانەوێت هەموویان بهێنینەوە ئەوا ئەمە پێوست بە كتێبێكى گەورە دەكات، بەڵكو مەبەستمان وریاكردنەوەى كەسى ژیر و ئەو كەسەیە، كە بۆ دینەكەى بە پەرۆشە، وە كەسێك كە لەكارەكانى دا مەبەستى ڕەزامەندى خواى گەورەیە).
لەپاش ڕوون كردنەوەى ئەم باسە ئامۆژگاریمان بۆ ئەم سێ كۆمەڵە كەسانە هەیە لە موسوڵمانان
كۆمەڵى یەكەم: ئەوانەى كە بەپارە قورئان بۆ خەڵكى دەخوێننەوە:
 پێویستە لەسەریان تەوبە بكەن و بگەڕێنەوە بۆلاى پەروەردگاران، وە دەست بگرن بە دینە ئەصلەكە، كە بریتییە لە قورئان و سوننەت بە تێگەیشتنى سەلەفى ئومەت، و با خۆیان لەو حەرامە بپاریزن و خۆیان و خەڵكیش نەخەنە ناو حەرامەوە و چیتر ماڵى موسوڵمانان بە هەدەر نەبەن بۆ خۆیان، چونكە ئەوەى دەیكەن:
1_ بریتیە لە فرۆشتنى ئایەتەكانى خواى گەورە بە بڕێك پارە و ماڵى دونیا، وە گۆڕینەوەى پاداشتى قیامەتە بە دونیایەكى كاتى و بێ نرخ، بێگومان ئەمەش حەرام كراوە، خواى گەورە دەفەرموێت: [وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا] ^(٤٠) واتە: [ئایەتەكانى من بە نرخ و بەهایەكى كەم مەفرۆشن، دینتان بە پارە و پولێكى كەمى دونیا مەگۆڕنەوە].
[أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنَى بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ] ^(٤١). چۆن ئێوە شتى چاك بەخراپ دەگۆڕنەوە، چۆن پاداشتى نەبڕاوەى قیامەت دەگۆڕنەوە بە دونیایەكى بێ نرخ .
2_ ئەو كارەیان بریتیە لە بردن و خواردنى ماڵى موسوڵمانان بە ناحەق بەناوى دین و بەرنامەى خواوە، پەروەردگاریش حەرامى كردوە، كە ماڵى موسوڵمانان بەناحەق بخورێت و ببردرێت،  هەروەك دەفەرموێت:[ يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ] ^(٤٢) واتە: [ئەى ئەو كەسانەى باوەڕتان هێناوە، ماڵ و سامانى یەكتری بەناحەق مەخۆن لەنێوان خۆتاندا] .
شێخ (محمد بن عبدالعزيز المانع) رحمه الله  لەم بارەیەوە فەرمویەتى: (الإجارة على تلاوة القرآن باطلة، والآخذ والمعطي آثمان، وهو من أكل الأموال بالباطل الذي نهى عنه سبحانه وتعالى في محكم كتابه بقوله: [لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ])^(٤٣). واتە: (كرێ وەرگرتن لەسەر قورئان خوێندن بەتاڵ و حەرامە، ئەو كەسەى پارەكە وەردەگرێت، وە ئەوكەسەش كە پارەكە ئەدات هەردووكیان تاوانبارن و ئەو كارەش بریتییە لە خواردنى ماڵى خەڵك بەناحەق و بە حەرام و بەتاڵ، كە خواى گەورە قەدەغەى كردووە لێمان لە كتێبە پیرۆزەكەیدا، كەفەرموویەتى: [ماڵ و سامانى یەكتری بەناحەق مەخۆن لەنێوان خۆتاندا]) .
ئیمامى (شەوكانى) رحمه الله  لە تەفسیرى ئەم ئایەتەدا فەرمویەتى: (أَنَّ مَا لَمْ يُبِحِ الشَّرْعُ أَخْذَهُ مِنْ مَالِكِهِ فَهُوَ مَأْكُولٌ بِالْبَاطِلِ)^(٤٤). واتە: (بەڕاستى هەرشتێك خواى گەورە حەڵاڵى نەكردبێت، كە وەرى بگریت لە خاوەنەكەى، ئەوە كە وەرتگرت خواردنى ماڵى خەڵكییە بە حەرام و بەتاڵ).
كەواتە وەرگرتنى پارە لەبەرامبەر قورئان خوێندنیشدا بردن و خواردنى ماڵى خەڵكییە بە بەتاڵ، چونكە خواى گەورە و میهرەبان بۆى حەڵاڵ نەكردووین ماڵى خەڵكى بخۆین بەهۆى قورئان خوێندنەوە.
3_ بەبەڵگەى ئایەت و فەرموودەكان، كە پێشتر باس كران ئەو كەسانە ئەو كارەى دەیكەن لە دواڕۆژدا پاداشتى لەسەر وەرناگرن، بەڵكو تاوانبار دەبن، هەروەك شیخ (إبن عثيمين) رحمه الله  فەرمویەتى: (ومن أخذ أجرة على قراءة القرآن فهو آثم، ولا ثواب له)^(٤٥). واتە: (هەركەسێك پاداشت و كرێ وەربگرێت لەسەر قورئان خوێندن لەدونیادا، ئەوە كەسێكى تاوانبار و لەڕۆژى دواییدا پاداشتى بۆ نیە).
كۆمەڵى دووەم: ئامۆژگاریمان بۆ ئەو موسوڵمانانەى پارە ئەدەن بە قورئان خوێنەكان لەتەعزیە و بیدعەى مەولود و بۆنەكانى تردا:
هەروەك دەركەوت قورئان خوێندن بەپارە لە تەعزیەكاندا بێت، یان لەكاتى تردا بێت هەر حەرامە و تاوانە، كەوابوو ئەو تاوانە ئەو كەسەش دەگرێتەوە، كە پارەكە دەدات. لەبەرئەوە ئەو موسوڵمانە پێویستە خۆى بەدوور بگرێت لەو تاوانە و چیتر ماڵى خۆى بەفیڕۆ نەدات بەو كە بەناوى دینەوە ماڵى خەڵكى دەخۆن،
     بۆیە ئیمامى (العيني) رحمه الله  خاوەنى شەرحى (صحيح البخاري)، دەربارەى قورئان خوێندن بەپارە، فەرمویەتى: (والآخذ والمعطي آثمان).  واتە: (ئەو كەسەى پارەكە وەردەگرێت و ئەوەش كە پارەكە ئەدات هەردوكیان تاوانبارن).
بۆیە باش وایە لەسەر ئەو تاقیكردنەوەیەى، كە خواى گەورە بەسەریدا هێناوە ئارام بگرێت و شوكرى خوا بكات لەسەرى، نەك بێت قورئان فرۆشێك بگرێت بەكرێ تا لەتەعزیەكەیدا بە پارە قورئانى بۆ بخوێنێت.
لەلایەكى ترەوە: سەرەڕاى ئەوەى، كە تاوانبار دەبیت بەهۆى پێدانى بڕە پارەیەك لە ئیشى ناشەرعیدا، بەهەمان شێوە تاوانبار دەبیت بەهۆى پێدانى ئەو پارەیە بەو كەسانە، چونكە ئەمە بەزایەدان و بەهەدەردانى ماڵ و سامانەكەتە.
صەرف كردن و بەهەدەردانى پارە و ماڵى دونیاش كەسەكە دوو جار تاوانبار دەكات، هەر وەك شێخ (إبن عثيمين) رحمه الله  فەرمویەتى: (فيرتكب في هذا محظورين: المحظور الأول: إضاعة المال. والمحظور الثاني: ارتكاب المحرم)^(٤٦). واتە: (لێرەدا دوو تاوان كۆدەبنەوە: تاوان و قەدەغەكراوى یەكەمیان: بەفێڕۆدانى ماڵ، تاوان و قەدەغەكراوى دووەمیان: كەوتنە ناو حەرام كراوێكەوە).
     بێگومان ئەمەش خواى پەروەردگار پێى ناخۆشە و پێى ڕازى نییە، وەك هاوەڵى بەڕێز (ئەبو هوڕەیڕە) رضی الله عنه دەفەرموێت: پێغەمبەر ﷺ فەرمویەتى: (إِنَّ اللَّهَ كَرِهَ لَكُمْ ثَلاثًا: قِيلَ وَقَالَ، وَإِضَاعَةَ الْمَالِ، وَكَثْرَةَ السُّؤَالِ)^(٤٧). واتە: (خواى پەروەردگار سێ شتى بۆ ئێوە پێ ناخۆشە... یەكێك لەوشتانە: بەفیڕۆدانى ماڵە)^(٤٨).
كۆمەڵى سێیەم: ئەو كەسانەى كە فەتوا دەدەن بە درووستێتى ئەو كارە نەشیاوەى قورئان خوێنەكان دەیكەن لە تەعزیەكاندا، كە بەناوى دینەوە كەوتونەتە خواردنى پارە و ماڵى خەڵكى بەحەرام و سكى خۆیان لەسەر حسابى موسوڵمانانى فەقیر تێر دەكەن،  ئەگەر بەڕاستى بەڵگە لەلاى ئەوان قورئان و فەرموودەكانە و شوێنى دەكەون، ئەوا با بزانن، كە هیچ بەڵگەیەكیان دەست ناكەوێت بۆ درووستێتى ئەو پارە خواردنەى خەڵكى بەناوى قورئان خوێندنەوە دەستیان داوەتێ.
خۆ ئەگەر ووتەى زانایانیان ئەوێت^(٤٩) وە بەڕاستى  شوێن ووتەى زانایان دەكەون، ئەوا با ئەم ووتەیەى ئیمامى (ابن تيمية) رحمه الله  بخوێننەوە، كە دەفەرموێت: (إِنَّ الإسْتِئْجَارَ عَلَى التِّلاوَةِ لَمْ يُرَخِّصْ فِيهِ أَحَدٌ مِنْ الْعُلَمَاءِ وَاَللَّهُ أَعْلَمُ)^(٥٠). واتە: (بەدڵنیایەوە داواكردن و وەرگرتنى كرێ (پارە) لەسەر قورئان خوێندن هیچ یەكێك لەزانایان ڕوخسەتیان پێ نەداوە).
بۆیە با تەقواى خوا بكەن و لەخوا بترسن، با چیتر لەبەر بەرژەوەندى خۆیان حەرام بۆخەڵكى حەڵاڵ نەكەن و حەرامیان بۆ نەشەرعێنن، خۆیان تاوانیان كەم نییە با هى كەسانى تریشیان نەیەتە سەر بەهۆى فەتواكەیانەوە، كە پێچەوانەى بەڵگە شەرعییەكان و هەروەها پێچەوانەى ووتەى زانایانیشە.
بۆ ئەو كەسانەش كە ئەو ماڵ خواردنەى خەڵكیان پێ ناشەرعییە، بەڵام لە خەڵكى دەشارنەوە و لەبەر هەندێ بەرژەوەندى ئەو حەقە بە خەڵكى ناگەیەنن لە پێناوى ئەوەدا كە چواردەوریان چۆڵ نەبێت و خەڵكى گلەییان لێ نەكەن و خەڵكى لێیان نەڕەنجێت، یان لەبەر لۆمەى هەركەسێك، كە خۆیان دەیزانن، با لەخوابترسن و بزانن  كە شاردنەوەى دینى خوا نەفرینى خواى گەورەى لەسەر هاتووە.
پەروەردگارمان دەفەرموێت:[ إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى مِنْ بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُولَئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ] ^(٥١) واتە: [بەڕاستى ئەوانەى ئەو بەرنامە و ڕێنماییانە دەشارنەوە، كە لەو كتێبەدا هەیە بۆ شارەزابونى خەڵكیى، لەدواى ئەوەى لە (تەورات و ئینجیلدا) بۆ خەڵكمان ڕونمان كردوەتەوە، ئەو كەسانە خواى گەورە نەفرەتیان لێ دەكات، وە تەواوى نەفرەتكەرانیش نەفرەتیان لێ دەكەن]
ئەم ئایەتە هەرچەندە لەبارەى جولەكە و گاورەوە هاتووە بەڵام تایبەت نییە تەنها بە ئەوان، بەڵكو هەركەسێك هەق و ڕاستى لەم ئوممەتى (محمد)ە ﷺ بشارێتەوە، هەر بەر ئەو نەفرەتە دەكەون.
بۆ ئەم وەڵامە سود وەرگیراوە لە کتێبی : (نیعمەتی ڕەحمان لـە ڕونكردنەوەی بابەتە فیقهی ‌و عەقیدەییەكانی پەیوەست بە قورئـان) لە نوسین و ئامادەکردنى : د. هردی صدیق

(١) هەروەها ئەوانەش كە قورئان فێر دەبن بۆئەوەى دوایی بە پارە بەسەر مردوودا لەتەعزیەكاندا بیخوێنن، ئەم جۆرە كەسانەش تاوانبارن، تەنانەت لەسەر فێربونیشى، مادام لەفێربوونیدا نییەتى بۆ خوا نییە، زانایان زۆر لەم بوارەدا قسەیان كردووە و ووتەكانیان بەردەستە، هەر وەك ئیمامى (أبوبكر بن العربي) بەڕەحمەت بێت فەرمویەتى: (قد يكون العلم هلاكا على صاحبه إذا طلبه لغير وجه الله) عارضة الأحوذي: (10/121)، واتە: (جاری وا هەیە زانست بە هیلاكبەر دەبێت بۆسەر خاوەنەكەى، ئەگەر زانستەكە لەبەر غەیرى خوا فێر بوو).
بۆ زانیارى زیاتر بڕوانە كتێبى: (التَّحذيرُ الواصِب مِن إِتخاذِ العلمِ سبيلا للدنيا والمناصب) نوسینى: (محمد بن أحمد بن فؤاد الزعيم).
(٢) رواه النسائي: (3140) وصححه الألباني في السلسلة الصحيحة: برقم:(52)، صحيح الجامع الصغير وزياداته: رقم: (1856)، أحكام الجنائز: (53) .
(٣) أضواء البيان في إيضاح القرآن بالقرآن: (3/196)، الناشر: دار الفكر للطباعة و النشر و التوزيع بيروت.
(٤) إعلام الموقعين عن رب العالمين: (2/124)، فصل: أَعْمَالُ الْعِبَادِ، الناشر: دار الكتب العلمية - ييروت
(٥) بەڕێز: (مامۆستا محمد عبدالرحمن) لە یەكێك لە ووتارەكانیدا دەڵێت: (لەم ڕۆژانەدا لەگەڵ برایەكدا بۆ مزگەوت دەهاتم، باسى ئەوەى كرد كە: كەسێكیان بۆ قورئان خوێندن هێناوە، داواى ڕۆژى (100 هەزار) دینارى كردووە !! منیش ووتم ئەوقاف كاتى خۆى وا بڕیارى دابوو كەوا ئەوانەى قورئان دەخوێنن لەڕۆژێكدا (50 هەزار) وەربگرن.
ووتى: والله مامۆستا ڕۆژى (100 هەزار)ى وەرگرت.
منیش (مامۆستا محمد) ووتم: (والله دیارە قورئان خوێندن گران بووە)! وەكو چۆن شت لەبازاڕدا گران دەبێت قورئان خوێندنیش گران بووە!!.
لە هەمان ووتاردا مامۆستاى بەڕێز دەڵێت: (مامۆستایەكمان هەبوو لەزانكۆ دەرسى عەقیدەى پێ دەوتینەوە، كە ئێستا مردووە، خواى گەورە ڕەحمى پێ بكات و قەبرى پڕ نوور بكات، ووتى: لە (موصل) كابرایەكى قورئان خوێن هەبووە لەسەر قەبران قورئانى بەپارە خوێندووە، عائیلەیەكیش هاتوون بۆسەردانى قەبرستان، بەو قورئان خوێنەیان وتووە: بایی (5 فلس) قورئان بۆ مردووەكەمان بخوێنە.
ئەویش ئەو ئایەتەى خوێندەوە: [خُذُوهُ فَغُلُّوهُ (30) ثُمَّ الْجَحِيمَ صَلُّوهُ]  الحاقة: (30_31) واتە: [بیگرن، بیبەن بیپێچنەوە. پاشان فڕێى بدەنە ناو جەهەننەمەوە]
وتیان باشە تۆ مردووەكەمانت نارد بۆ جەهەننەم.
قورئان خوێنەكە ووتى: تۆ دەتەوێت بە (5 فلس) ئایەتى [جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ]ت بۆ بخوێنم ؟!
پاشان مامۆستا محمد دەڵێت: بەڕاستى ئەوە گاڵتە كردنە بەقورئان، گاڵتە كردنە بەو مردووەش كەوا قورئانى بۆ دەخوێندرێت، لە ئیسلامدا قورئان خوێندن بەپارە نیە.
(٦) كتاب التوحيد وقرة عيون الموحدين في تحقيق دعوة الأنبياء والمرسلين: (1/184) مكتبة المؤيد، الطائف، المملكة العربية السعودية/ مكتبة دار البيان، دمشق، الجمهورية العربية السورية
(٧) سورة: (هود) الآية: (15-16)   
(٨) الاختيارات العلمية ص: (89 )
(٩) إقامة الدليل والبرهان على تحريم أخذ الأجرة على تلاوة القرآن ص: (9)
(١٠) سورة: (الزمر) الآية: (2_3)
(١١) سورة: (البينة) الآية: (5)
(١٢) فتاوى اللجنة الدائمة: السؤال الخامس من الفتوى رقم: (189): (4/128)، الناشر: رئاسة إدارة البحوث العلمية والإفتاء - الإدارة العامة للطبع - الرياض
(١٣) المنتقى من فتاوى الشيخ صالح الفوزان: (3/90)
(١٤) مدارج السالكين بين منازل إياك نعبد وإياك نستعين: (3/116)، الناشر: دار الكتاب العربي - بيروت
(١٥) سورة: (الكهف) الآية: (110)
(١٦) تفسير ابن كثير: (4/228)، الناشر: دار الكتاب العربي - البيروت.
(١٧) سورة: (الملك) الآية: (2)
(١٨) انظر:مجموع الفتاوى: (10/173). وقد ذكر ابن القيم رحمه الله أن الناس ينقسمون بالنسبة لهذين الأصلين، وهما الاخلاص والمتابعة إلى أربعة أقسام أحدها أهل الإخلاص والمتابعة وهم أهل [إياك نعبد] حقيقة والضرب الثاني من لا إخلاص له ولا متابعة، والضرب الثالث من هو مخلص في أعماله لكنها على غير متابعة الأمر والضرب الرابع من أعماله على متابعة الأمر لكنها لغير الله. أنظر (مدارج السالكين) (1/107_109)
(١٩) إقامة الدليل والبرهان على تحريم أخذ الأجرة على تلاوة القرآن: ص (9)
(٢٠) سورة: (النمل) الآية: (19)
(٢١) شرح العقيدة الطحاوية: (2/672-763)
(٢٢) متفق عليه: البخاري، كتاب الصلح، باب إذا اصطلحوا على جور فالصلح مردود: (2697) (5/301). ومسلم، كتاب الأقضية، باب نقض الأحكام الباطلة: (1718)، (3/1343).
(٢٣) تصحيح الدعاء ص: (298)
(٢٤) فتاوى اللجنة الدائمة: (9/35-41): عضو: عبد الله بن قعود، عبد الله بن غديان. نائب رئيس اللجنة: عبد الرزاق عفيفي. الرئيس: عبد العزيز بن عبد الله بن باز
(٢٥) سورة: (البقرة) الآية: (41)
(٢٦) سورة: (المائدة) الآية: (44)
(٢٧) هو رفيع بن مهران، الامام المقرئ الحافظ المفسر، أبو العالية الرياحي البصري، أحد الاعلام.كان مولى لامرأة من بني رياح بن يربوع، ثم من بني تميم. أدرك زمان النبي ﷺ وهو شاب، وأسلم في خلافة أبي بكر الصديق، ودخل عليه، قال أبو عمرو الداني: (أخذ أبو العالية القراءة عرضا (القراءة على الشيخ حفظا أو من كتاب يسمى عندهم عرضا) عن أبي، وزيد، وابن عباس. ويقال: قرأ على عمر، روى عنه القراءة عرضا شعيب بن الحبحاب، وآخرون.
قال قتادة: قال أبو العالية: ( قرأت القرآن بعد وفاة نبيكم ﷺ بعشر سنين). (ابن سعد 7/113).
وروى معتمر بن سليمان، وغيره عن هشام بن حسان، عن حفصة بنت سيرين، قالت: قال لي أبو العالية: قرأت القرآن على عمر رضي الله عنه ثلاث مرار ابن عساكر: (6/134 أ).
وعن أبي خلدة، عن أبي العالية، قال: (كان ابن عباس يرفعني على السرير وقريش أسفل من السرير، فتغامزت بي قريش، فقال ابن عباس: هكذا العلم يزيد الشريف شرفا، ويجلس المملوك على الاسرة). ابن عساكر: (6/135 ب). قال أبو بكر بن أبي داود: (وليس أحد بعد الصحابة أعلم بالقرآن من أبي العالية، وبعده سعيد بن جبير).
وقد وثق أبا العالية الحافظان أبو زرعة وأبو حاتم). أنظر: سير أعلام النبلاء: (4/207-208)
(٢٨) تفسير ابن كثير: (1/149) ، الناشر: دار الكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون – بيروت. جامع البيان في تأويل القرآن: (1/565)، الناشر: مؤسسة الرسالة. فتح القدير: (1/90) ، الناشر: دار ابن كثير، دار الكلم الطيب - دمشق، بيروت.
(٢٩) تفسير القرآن العظيم (تفسير ابن كثير): (1/149)، دار الكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون - بيروت
(٣٠) تفسير القرآن العظيم (تفسير ابن كثير): (1/149)، دار الكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون.
(٣١) تفسير القرآن العظيم (تفسير ابن كثير): (1/149)، دار الكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون.
(٣٢) سورة: (هود) الآية: (15)
(٣٣) فتاوى الشيخ محمد بن الثيمين: (1/162) جمع أشرف عبدالمقصود
(٣٤) ئەم هاوەڵە بەڕێزە لەگەڵ (باوكى) و (ئەبو هورەیرە)دا لەیەك كاتدا موسوڵمان دەبن، لەساڵى (حەوت)ى كۆچى.
لە پاش وەفاتى پێغەمبەر  ﷺ ، خەلیفەى ئیمانداران (عومەر) رچی الله عنه (عیمران)ى نارد بۆ لاى ئەهلى (بەصرە)، هەتا شارەزایان بكات لە دینەكەى خواى گەورە، بۆیە ئیمامى (حەسەن) سوێندى دەخوارد و دەیفەرموو: (خەڵكى بەصرە هیچ كەسێكیان بۆ لا نەهاتووەن كە چاكتر بوبێت لە (عیمران)ى كوڕى (حصین) رچی الله عنه. بڕوانە كتێبی: سير أعلام النبلاء: (2/508)
(٣٥) أخرجه الترمذي برقم: (2917) وأحمد: (4/432 - 433- 439)، السلسلة الصحيحة برقم (257)، صحيح الجامع الصغير وزياداته برقم: (6467).
(٣٦) تحفة الأحوذي بشرح جامع الترمذي: (8/189)، دار الكتب العلمية - بيروت
(٣٧) أخرجه الطحاوي في (شرح المعاني): (2/10) وأحمد: (3/428، 444)، رواه الطبراني في الكبير أيضا كما في  (المجمع): (4/73) و قال: و رجاله ثقات، وفى الأوسط: (1/142/2)، (170/2)- من  زوائد المعجمين) وابن عساكر: (9/486/ 2)، وصححه الألباني في (السلسلة الصحيحة) برقم: (260) وقال: (إسناده صحيح).
(٣٨) التيسير بشرح الجامع الصغير (1/193): مكتبة الإمام الشافعي - الرياض
(٣٩) إقامة الدليل والبرهان على تحريم أخذ الأجرة على تلاوة القرآن: ص (12_13)
(٤٠) سورة: (البقرة) الآية: (41)
(٤١) سورة: (البقرة) الآية: (61)
(٤٢) سورة: (النساء) الآية: (29)
(٤٣) إقامة الدليل والبرهان على تحريم أخذ الأجرة على تلاوة القرآن: ص (8)
(٤٤) فتح القدير: (1/217)، دار ابن كثير، دار الكلم الطيب _ دمشق، بيروت
(٤٥) مجموع فتاوى ورسائل فضيلة الشيخ محمد بن صالح العثيمين: (17/220)  دار الوطن - دار الثريا.
(٤٦) شرح رياض الصالحين: (3/212-213)، الناشر: دار الوطن للنشر، الرياض .
(٤٧) متفق عليه: رواه البخاري: (1407) ومسلم: (593).
(٤٨) شێخ (ابن العثيمين) بەڕەحمەت بێت لە شەرحى كتێبى (رياض الصالحين)دا فەرمویەتى: (وأما إضاعة المال فهو بذله في غير فائدة لا دينية ولا دنيوية لأن هذا أيضا إضاعة له لأن الله تعالى قال: (ولا تؤتوا السفهاء أموالكم التي جعل الله لكم قياما) [وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِيَامًا] سورة: (النساء) الآية: (5)، فالمال قيام للناس، تقوم به مصالح دينهم ودنياهم، فإذا بذله الإنسان في غير ذلك فهذا إضاعة له، وأقبح من ذلك أن يبذله في محرم، فيرتكب في هذا محظورين: المحظور الأول: إضاعة المال. والمحظور الثاني: ارتكاب المحرم.
فالأموال يجب أن يحافظ عليها الإنسان، وألا يضعها وألا يبذلها إلا فيما فيه مصلحة له دينية أو دنيوية) شرح رياض الصالحين: (3/212-213)، الناشر: دار الوطن للنشر، الرياض .
(٤٩) زاناى پایەدار شێخ (محمد بن عبدالعزيز المانع) رحمه الله فەرمویەتى: (وأما أقوال العلماء الدّالة على بطلان الإجارة على التلاوة، فأشهر من أن تذكر، وأكثر من أن تحصر، امتلأت منها بطون الدفاتر، وعرفها من وفقه الله من ذوي البصائر، وإليك قطرة من فيض بحر، ودرَّة من عقد نحر) بڕوانە كتیبى: (إقامة الدليل والبرهان على تحريم أخذ الأجرة على تلاوة القرآن) لاپەڕە: (13)
(٥٠) مجموع الفتاوى: (23/364)
(٥١) سورة: (البقرة) الآية: (159)