ناوە پیرۆزەكانى خواى گەورە سنووردارنین بە ژمارەیەكى دیارى كراو، و بەڵگەش لەسەر ئەوە فەرموودەى پێغەمبەرى خوایە  ﷺ  بە صحیحى هاتووە و دەڵێت: ((... أسألك بكل اسم هو لك سميت به نفسك، أو أنزلته في كتابك، أو علمته أحداً من خلقك، أو استأثرت به في علم الغيب عندك...))⁽¹⁾
 واتە: خوایە داوات لێ دەكەم بەهەموو ئەو ناوانەى كە هى تۆن و ناوى خۆتت پێناون، یان لە كتێبەكەتدا داتبەزاندووە، یان فێرى یەكێكت كردووە لە دروستكراوانت، یاخود هێشتووتەتەوە لە زانستی پەنهانیدا لاى خۆت... كەوابوو ئەوەى خواى گەورە هێشتوویەتیەوە لاى خۆى لە زانستى پەنهانیدا ناتوانرێت بزانرێت و پەى بێ ببرێت، جا ئەوەش دیارو ئاشكرا نەبێت بەدڵنیاییەوە سنووردار و دیارى كراویش نیە.  
بەڵام ئەو فەرموودەیەى كە دەفەرموێت: ((إن لله تسعة وتسعين اسماً من أحصاها دخل الجنة)) ⁽²⁾
 . واتە: خواى گەورە نەوەدونۆ ناوى هەیە و ئەوەى بیانژمێرێت و بیانزانێت دەڕواتە بەهەشتەوە.
ئەمە ماناى ئەوە نیە كە خواى گەورە جگە لەم ناوانە ناوى ترى نیە، بەڵكو واتاى ئەوەیە ئەوەى لەناوەكانى ئەم نەوەدونۆ ناوە بژمێرێت ئەوا دەڕواتە بەهەشتەوە،كە دەڵێت: (من أحصاها) تەواوكەرى ڕستەى یەكەمە و ڕستەیەكى سەربەخۆ و دابڕاو نیە، هاوشێوەی ئەمەش لە زمانى عەرەبیدا هەیە وەكو دەوترێت: سەد سوارم هەیە و ئامادەم كردوون بۆ تێكۆشان لە پێناوى خوادا. جا ئەمە ماناى ئەوە نیە ئەو كەسە تەنها ئەو سەد سوارەى هەیە و بەس، بەڵكو لەنێو سوارەكانیدا ئەو سەد سوارە ئامادەكراوە بۆ ئەو مەبەستە.   
وە شێخى ئیسلام ابن تیمیە رحمەالله هاوڕایی شارەزایانى بوارى فەرموودەى باس كردووە لەسەر ئەوەى ژماردن و دیارى كردنى ئەو ناوانەى خوا لەلایەن پێغەمبەرى خواوە  ﷺ  صحیح نیە.
لەڕاستیدا ئەو - بەڕەحمەت بێت - ڕاستى ووتوە لەوبارەیەوە بەبەڵگەى ئەو ڕاجیاوازیە زۆرەى كە هەیە تێیدا، جا ئەوانەى كە هەوڵیان داوە فەرموودەكە بە صحیح دابنێن دەڵێن: ئەم بابەتە پرسێكى گەورە وگرنگە چونكە گەیشتنە بەبەهەشت و ناكرێت و ناگونجێت بەسەر هاوەڵاندا تێپەڕبووبێت و پرسیاریان نەكردبێت لە پێغەمبەر  ﷺ  دەربارەى دیارى كردنیان، بۆیە دەڵێن ئەمە خۆى لەخۆیدا بەڵگەیە لەسەر ئەوەى كە ئەو ناوانە دیارى كراون و دەستنیشان كراون لەلایەن پێغەمبەرى خواوە  ﷺ .
بەڵام وەڵامى ئەوە بەم شێوەیە دەدرێتەوە: بەوەى كە ناكرێ ئەو گومان و ئیحتیمالە دابنێین و ئەگەر وەهابووایە ئەوا ئەو ناوانە زانراو دەبوو زیاتر لە ڕوونێتى خۆر و لە هەردوو كتێبە صەحیحەكەى فەرموودە و جگە لەوانیش دەگێررایەوە، چونكە ئەمە پێویستیەك بوو وە هەوڵى لەبەركردنى دەدرا جا چۆن تەنها بەرێگەى گوماناوى و ناڕاستەوە بابەتێكى واگرنگ دەگێررێتەوە؟! جا پێغەمبەرى خوا  ﷺ  ئەو بابەتەى دیارى نەكردووە لەبەر حیكمەتێكى بالآ كە ئەویش بۆ ئەوەیە تاوەكو خەڵكى بە كۆششی خۆیان هەوڵى دۆزینەوەى بدەن لە میانەى تێڕامان و وردبوونەوەیان لە قورئان و سوننەتى پێغەمبەردا  ﷺ  هەتا ئەو كەسەى سوورە لەسەرى وپەرۆشە بۆى دەربكەوێ و جیابێتەوە لەو كەسەى كە سوور نیە وبەپەرۆش نیە.   
 وە ماناى ئەوەى كە لە فەرموودەكەدا دەڵێت (أحصاها) واتە بیانژمێرێت ئەوە نییە كە بنووسرێتەوە و پاشان بەردەوام دووبارە بكرێتەوە هەتا لەبەردەكرێت، بەڵكو ماناكەى بەم شێوەیەیە:
یەكەم: باش خوێندنەوەى ووشەكە بەتەواوەتى.
دووەم: تێگەیشتن لە ماناكەى.
 سێ یەم: خواپەرستى كردن بە پێى ناوەرۆكى ئەو ووشەیە، ئەوەش دوو شێوازى هەیە:
یەكەم: داواكارى و پاڕانەوە لە خوا بەوناوانە لەبەر ئەم ئایەتە كە خواى گەورە دەفەرموێت: (فَادْعُوهُ بِهَا ) (الأعراف: من الآية180) واتە: بە ناوە پیرۆزەكانى خوا هەرچى داواكارى و پاڕانەوەتان هەیە لـێ بكەن. بەوەى كە ئەو ناوە بكەیت بە وەسیلە وهۆكار بۆ داواكاریەكەت، و ناوى گونجاو هەڵبژێریت و دەستنیشانى بكەیت بۆ  ووتنى داواكاریەكەت لاى خوا، بۆ نمونە: لەكاتى داواى لێخۆشبوون دەڵێیت: (يا غفور اغفر لي) بۆیە گونجاو و شیاو نیە كە لەو كاتەدا بڵێیت: (يا شديد العقاب اغفر لي) بەڵكو ئەگەر وا بڵێیت ئەوا لە گاڵتەكردن دەچێت تاوەكو لە دوعاكردن بەڵكو دەڵێـیت: (أجرني من عقابك) .
دووەم: بەشێوەیەك خواپەرستیەكەت ئەنجام بدەیت كە ڕەنگدانەوەى ناوەرۆكى ئەو ناوانە بێت و هەست بەوە بكەیت كە ئەو ناوە داخوازى چی دەكات، بۆ نمونە: ناوەرۆكى ناوى پیرۆزى (الرحیم) ڕەحمەت و بەزەییە، جا تۆش ئەو كردەوە چاكەیە ئەنجام بدە كە دەبێتە هۆى بەدەستهێنانى ڕەحمەت و بەزەیی خوا، ئا ئەوە ماناى (إحصاء)و ژماردنی ناوەكانى خواى گەورەن، جا ئەگەر بەو شێوەیە بوو ئەوا شیاوى ئەوەیە كە خاوەنەكەى بڕواتە بەهەشتەوە.  
 سەرچاوە : کتێبی فتاوى أرکان الإسلام: زاناى پایەبەرز : محمد بن صالح العثیمین - رحمه الله –

(1) أخرجه أحمد (1/391) .
(2) أخرجه البخاري، كتاب الشروط، باب ما يجوز من الشروط ... (2736)، ومسلم، كتاب الذكر والدعاء، باب في أسماء الله تعالى وفضل من أحصاها (2677).