زانایان سەبارەت بە دانیشتنى ئیستراحە سێ وتەیان هەیە:

وتەى یەكەم: سوننەتە بەڕەهایی.

وتەی دووەم: سوننەت نییە بەڕەهایی.

وتەى سێ یەم: وردبونەوە لەنێوان ئەو دوو بۆچونەدا واتە ئەو كەسەى كە ڕاستەوخۆ هەستان لەسەرى سەخت و ناڕەحەتە و بۆیە دادەنیشێت، وە ئەو كەسەشی كە لەسەرى سەخت وناڕەحەت نییە و دانانیشێت، لەكتێبـی المغنی بەشی 1 ى لاپەڕەى 529 ى دار المناردا هاتووە: (( ئەمەش كۆكردنەوەى نێوان وتەكانە و نێوەندگیرە، وەلە لاپەڕەكەى دواتردا هاتووە لە عەلی كوڕى ئەبی تالیبەوە ﷺ كە دەڵێت لە نوێژى فەرزدا سوننەتە كە كاتێك كەسێك لە دوو ركاتى یەكەمدا هەڵدەسێتەوە خۆى نەدات بەسەر دەستەكانیدا بەسەرزەویدا مەگەر كەسێكى گەورە تەمەن وپیر بێت ونەتوانیت)) رواه الأثرم^(١)، پاشان دەڵێت: فەرموودەى مالكى كوڕى حوەیرس كە پێغەمبەرى خــوا ﷺ كاتێك سەرى بەرز دەكردەوە لە سوجدەى دووەم دادەنیشت بەتەواوى و پاشان بەسەر زەویدا هەڵدەسا^(٢)، ئەمەش بەوە لێكدەدرێتەوە كە پێغەمبەرى خــوا ﷺ لەبەر ناڕەحەتى هەستان لەسەرى بەهۆى لاوازى و گەورەییەوە، چونكە هەر خۆى فەرموویەتى: ((إنِّي قد بدَّنْتُ أو بدُنْتُ فلا تسبِقوني بالرُّكوعِ والسُّجودِ )) . واتە: لەڕاستیدا من بەتەمەن و قەڵەو بوومە بۆیە پێشم مەكەونەوە لە ركوع و سوجدەدا.

وە ئەم بۆچونە من پەسەندى دەكەم لە كۆتاییدا ئەوەش لەبەر ئەوەى مالكى كوڕى حوەیرس هات بۆ لاى پێغەمبەر و ﷺ لەو كاتەدا سەرقاڵى خۆرێكخستن بوو بۆ غەزاى تەبوك^(٣).

وە پێغەمبەرى خــوا ﷺ گەورە و لاواز بوبوو.

 وفي صحيح مسلم ﷺ 506 تحقيق محمد فراد عبد الباقي عن عائشة – رضي الله عنها – قالت: (( لما بدن رسول الله ﷺ وثقل كان أكثر صلاته جالساً))^(٤)

 واتە: عائیشە - رضي الله عنها – دەڵێت: كە پێغەمبەرى خوا ﷺ گەورەو قورس بوو زۆربەى نوێژەكانى بەدانیشتنەوە دەكرد.

 وسألها عبد الله بن شقيق هل كان النبي ﷺ يصلي وهو قاعد؟ قالت: ((نعم ، بعدما حطمه الناس))^(٥).

 واتە: عبدالله ى كوڕى شقیق پرسیارى لە عائیشە كرد بەوەى كە ئایا پێغەمبەرى خوا ﷺ نوێژى بەدانیشتنەوە كردووە؟ ئەویش ووتى: بەڵێ، كاتێك كە گەورە وبەتەمەن بوو.

 وقالت حفصة – رضي الله عنها -: ((ما رأيت النبي ﷺ يصلي في سبحته قاعداً حتى كان قبل وفاته بعام فكان يصلى في سبحته قاعداً))^(٦). وفي رواية : ((بعام واحد أو اثنين)) واتە: حەفصە - رضي الله عنها – دەڵێت: نەمبینیوە پێغەمبەرى خوا ﷺ بەدانیشتنەوە نوێژى كردبێت ئەو كاتە نەبێت كە ساڵێك پێش وەفاتى بوو بەدانیشتنەوە نوێژى كرد. لەریوایەتێكى تردا: بە ساڵێك یان دوو.

جا هەموو ئەم ریوایەتانە لە صەحیحى موسلیمدایە، ئەوەش پشتگیریەتى كە لە فەرموودەكەى مالكى كوڕى حوەیریس دا دەڵێت جەختى لەسەر زەوى دەكرد وە جەخت كردن و إعتماد كردنە سەر شتێك لەكاتى پێویستدا دەبێت، وە پێدەچێت فەرموودەى عبدالله ى كوڕى بوحەینە رضي الله عنه  پاڵپشتى بكات كەلە بوخاری و جگەلەویشدایە و دەڵێت: (( أن النبي ﷺ صلى بهم الظهر ، فقام من الركعتين، ولم يجلس)) ^(٧)

 واتە: پێغەمبەرى خوا ﷺ نوێژى نیوەڕۆى پێیان كردووە، لە دوو ركاتدا بەپێوە بووە و ئیتر دانەنیشت.

جا ووشەى (ولم يجلس) گشتیە و دانیشتنى ئیستراحەیشی لێ بەدەر نیە، وە وتراویشە ئەو دانیشتنەى كە نەفى كراوە بریتیە لە دانیشتن بۆ تەحیات نەوەك دانیشتن بە ڕەهایی، والله أعلم.

 سەرچاوە : کتێبی فتاوى أرکان الإسلام: زاناى پایەبەرز : محمد بن صالح العثیمین - رحمه الله –