لە ڕۆژگارى ئەمڕۆماندا زۆرێك لە موسوڵمانان چەندین كردەوە ئەنجام دەدەن، كە لە قورئان و  سوننەتدا شوێنى نابێتەوەو موسوڵمانان لەسەرى تاوانبار دەبن و زۆر جاریش هەست بەوە ناكەن، كە تاوانبارن لەو كارەدا و سەرپێچى خواى گەورە و پێغەمبەرەكەیان ﷺ كردووە، بەڵكو ئەوان وادەزانن، كە ئەو كارەیان عیبادەتێكى باشە و بە حیسابی خۆیان پێی لە خوای گەورە نزیك دەبنەوە، یاخود بۆ خۆپاراستن، كە لە بنچینەشدا هیچ بەڵگەیەكى لەسەر نیە.
یەكێك لەو كردەوانەش بریتییە لە هەڵواسینى قورئانی پیرۆز لەڕوى دیوار و شوێنەكانى تردا، كە بە چەندەها شێواز ئەنجامى دەدەن لەوانە:
أ_ لەناو موسوڵماناندا كەسانێك هەن، كە ئایەتەكانى قورئانی پیرۆز لە ڕوى دیوارى ماڵەكانیان و شوێنەكانى تر دەنوسن.
ب_ یان چەند ئایەت و سورەتێكى قورئانی پیرۆز لسەر  تابلۆ (مَنظَرَة) و كاشى دەنوسن و بەدیوارو شوێنى تردا هەڵیدەواسن، وەك: ئایەتى: (الكُرسى)، هەروەها ئایەتى: [ وَإِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ  ]^(١).
هەروەها  سورەتى (الإخْلاص، الفَلَقْ، النَّاس، الكَافِرُون،...) ... هتد.
جـ_ یخود قورئانى پیرۆز لە چەند شوێنێكدا هەڵدەواسن وەك: لەناو ئوتومبێل و ماڵ و شوێنى تردا.
 با بزانین حوكمى ئەو كردەوانە چییە، كە لەسەرەوە باسكران و موسوڵمانان ئەنجامى دەدەن ؟!
نوسین و هەڵواسینى ئایەتەكانى قورئانی پیرۆز بە ڕوى دیوارو شوێنەكانى تردا هەر كەسە و بۆ مەبەستێك دەیكات، بەلآم ئەوەى، كە ڕوون و ئاشكرا بێت ئەوەیە، كە: بەهەر مەبەستێك بكرێت هەر كارێكى باش نییە و لە سوننەتى پێغەمبەرماندا نییە  ﷺ .
ئیمامى (أبو عبيد قاسم)ى كوڕى (سلام) رحمه الله  لە ئیمامى (حەسەن)ى (بەصرى)یەوە رحمه الله  گێڕاوێتیەوە كە: (أَنَّهُ كَانَ يَكْرَهُ أَنْ يُغْسَلَ الْقُرْآنُ، وَيُسْقَاهُ الْمَرِيضُ، أَوْ يُتَعَلَّقَ الْقُرْآنُ)^(٢). واتە:(حەسەنى بەصرى رحمه الله  پێى درووست نەبوە و پێى ناخۆش بووە، كە ئاو بكرێت بە قورئاندا و ئاوەكە بدرێت بە نەخۆش، یان قورئانى پیرۆز هەڵبواسرێت).
هەروەها (محمد)ى كوڕى (زوبێر) رحمه الله  دەفەرموێت: (رَأَى عُمَرُ بْنُ عَبْدِ الْعَزِيزِ ابْنًا لَهُ يَكْتُبُ الْقُرْآنَ عَلَى حَائِطٍ فَضَرَبَه)^(٣). واتە: (پێشەوا (عومەر)ى كوڕى (عبدالعزیز) ڕەحمەتى خواى لێ بێت كوڕێكى بینى، كە لەسەر دیوارێك قورئانى پیرۆزى دەنووسى، ئیمامى عومەر كە ئەمەى بینى پیاى كێشا).
زانایانى دواتریش لەوانە (إبن العربي) رحمه الله  فەرمویەتى: (تَعْلِيقُ الْقُرْآنِ لَيْسَ مِنْ طَرِيقِ السُّنَّةِ، وَإِنَّمَا السُّنَّةُ فِيهِ الذِّكْرُ دُونَ التَّعْلِيقِ)^(٤). واتە: (هەڵواسینى قورئانى پیرۆز لە بەرنامەو ڕێبازى سوننەتدا نییە، بەڵكو سوننەت ئەوەیە، كە یادى بكرێت نەك هەڵبواسرێت).
بەهەمان شێوە ئەم بۆچونە چەسەندكراو و بۆچوونى زۆرینەى زانایانى هەر چوار مەزهەبەكەش ئەوەیە، كە پێیان باش نییە ئایەتەكانى قورئانى پیرۆز بەڕووى دیوار و شوێنى تردا بنوسرێت یان هەڵبواسرێت، لەوانە:
1_ مەزهەبى ئیمامى مالیك رحمه الله :
ئیمامى (قرطبي) رحمه الله  لە تەفسیرەكەیدا دەربارەى بەگەورە دانان و ڕێز گرتن لە قورئانى پیرۆز دەفەرموێت: (وَمِنْ حُرْمَتِهِ أَلاَّ يُكْتَبَ عَلَى الْأَرْضِ وَلَا عَلَى حَائِطٍ كَمَا يُفْعَلُ بِهِ فِي الْمَسَاجِدِ الْمُحْدَثَةِ)^(٥). واتە: (لە بەگەورەدانان و ڕێزگرتنى قورئانى پیرۆز ئەوەیە، كە  ئایەتەكانى قورئانى پیرۆز لەسەر زەوى و دیوار  نەنوسرێت، هەروەك چۆن ئێستا لە مزگەوتە تازەكاندا ئەو كارە دەكرێت).
هەروەها ئیمامى (ئەحمەد)ى كوڕى (محمد)ى (الدَّرْدِير) رحمه الله  كە لەساڵى (1201)ى كۆچییدا وەفاتى كردووە دەفەرموێت: (أن النَّقْشَ مَكْرُوهٌ وَلَوْ قُرْآنًا، وَيَنْبَغِي الْحُرْمَةُ لِأَنَّهُ يُؤَدِّي إلَى امْتِهَانِه كَذَا ذَكَرُوا، وَمِثْلُهُ نَقْشُ الْقُرْآنِ وَأَسْمَاءِ اللَّهِ فِي الْجُدَرَان)^(٦). واتە: (هەڵكۆڵین لەسەر دیوار حەرامە هەرچەندە قورئانی پیرۆزیش بێت، و پێویستە قورئان ڕێزى لێ بگیرێت، لەبەر ئەوەى  ئەو كارە سەردەكێشێت بۆ بێڕێزى كردن بە قورئانى پیرۆز هەر وەك باسكراوە. هاوشێوى ئەو كارەش وەكو هەڵكۆڵینى ئایەتەكانى قورئانى پیرۆز و ناوەكانى خواى گەورە، كە حەرامە).
بەهەمان شێوە زاناو پێشەوا (ئیمامى مالیك) رحمه الله  خۆیشى هەمان ئەو بۆچوونەى هەڵبژاردووە و پێ ى باش نەبووە ئایەتەكانى قورئانى پیرۆز لەسەر ڕووى دیوار بنوسرێت، یان قورئانى پیرۆز لەشوێنەكاندا هەڵ بواسرێت ^(٧).
2_ مەزهەبى ئیمامى ئەبوحەنیفە رحمه الله :
زاناى پایەدار (ابن نَجيم) رحمه الله  دەفەرموێت: (وَلَيْسَ بِمُسْتَحْسَنٍ كِتَابَةُ الْقُرْآنِ عَلَى الْمَحَارِيبِ وَالْجُدْرَانِ لِمَا يَخَافُ مِنْ سُقُوطِ الْكِتَابَةِ)^(٨). واتە: (شتێكى نەچەسپاوە و باش نیە (بەڵگەى لەسەر نییە) نوسینى قورئانى پیرۆز لەسەر بینا و دیوارەكان، ئەمەش لەبەر ترسانە لە كەوتنە خوارەوەى ئەو نوسینە و بەربونەوە و كەوتنە سەر زەوى).
3_ مەزهەبى ئیمامى شافیعى رحمه الله :
پێشەوا (النووي) رحمه الله  دەفەرموێت: (وَيُكْرَهُ كِتَابَتُهُ عَلَى الْحِيطَانِ، سَوَاءٌ الْمَسْجِدُ وَغَيْرُهُ، وَعَلَى الثِّيَابِ)^(٩). واتە: (نوسینى قورئانى پیرۆز لەسەر دیوار كارێكى باش نیە و خراپە، جا ئەو نوسینە لەمزگەوتدا بێ یان لە غەیرى مزگەوتدا بێ یەكسانە و جیاوازى نیە، هەروەها لەسەر پۆشاكیش).
لە ووتەیەكى تریدا ئەو ئیمامە بەرز و بەڕێزە دەفەرموێت: (لا تجوزُ كتابة القرآن بشيءٍ نجسٍ، وتُكره كتابته على الجدران عندنا)^(١٠). واتە: (درووست نیە و حەرامە قورئانى پیرۆز بە شتی پیس بنوسرێت، هەروەها لە لاى ئێمە (مەزهەبى شافعى) مەكروهە^(١١) قورئانى پیرۆز لەسەر دیوار بنوسرێت).
پێشەوا (الحافظ السُّيوطِي) رحمه الله  دەفەرموێت: (قَالَ أَصْحَابُنَا: وَتُكْرَهُ كِتَابَتُهُ عَلَى الْحِيطَانِ وَالْجُدْرَانِ وَعَلَى السُّقُوفِ أَشَدَّ كَرَاهَةٍ)^(١٢). واتە: (هاوەڵانمان لە زانایان و شارەزایان فەرمویانە: مەكروهە قورئانى پیرۆز لەسەر دیوار و سەقفەكان بنوسرێت، بەجۆرێكى وەها، كە زۆر كەراهەتى هەیە).
بەهەمان شێوە ئیمامی (الشرواني) رحمه الله  فەرمویەتى: (يُكْرَهُ كَتْبُ الْقُرْآنِ عَلَى حَائِطٍ وَسَقْفٍ وَلَوْ لِمَسْجِدٍ وَثِيَابٍ وَطَعَامٍ وَنَحْوِ ذَلِكَ)^(١٣). واتە: (نوسینى قورئانى پیرۆز لەسەر دیوار و سەقف باش نیە، هەرچەندە بۆ مزگەوتیش بێت، هەروەها نوسینى لەسەر پۆشاك خواردن و هاوشێوەى ئەوەش هەر باش نیە و خراپە).
4_ مەزهەبى ئیمامى ئەحمەد رحمه الله :
ئیمامى (الخلال) رحمه الله  دەفەرموێت: (سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَنِ السِّتْرِ يُكْتَبُ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ فَكَرِهَ ذَلِكَ، وَقَالَ لَا يُكْتَبُ الْقُرْآنُ عَلَى شَيْءٍ مَنْصُوبٍ لَا سِتْرَ وَلا غَيْرَهُ)^(١٤). واتە: (پرسیارم كرد لە باوكى (عبدالله) (واتە ئیمامى ئەحمەد) رحمه الله  دەربارەى نوسینى ئایەتەكانى قورئانى پیرۆز لەسەر  ڕووپۆش و ڕوكار و پەردە، ئیمامی (ئەحمەد) ئەم كارەى پێ ناخۆش بوو، هەروەها فەرموى: قورئانی پیرۆز لەسەر شتی چەسپاو نانوسرێت، نە لەسەر ڕووپۆش (وەك دیوار) نە لەسەر غەیرى ئەویش).
ئیمامی (منصور البهوتى الحنبلى) رحمه الله  دەفەرموێت:((وَتُكْرَهُ كِتَابَتُهُ) أَيْ: الْقُرْآنِ (فِي السُّتُورِ وَفِيمَا هُوَ مَظِنَّةُ بَذْلِهِ)^(١٥). واتە: (كەراهەتى هەیە و باش نییە نوسینى قورئانى پیرۆز لەسەر ڕووپۆش و پەردە).
یەكێك لە هۆكارەكانى نادرووستێتى ئەو كارەش ئەوەیە، كە زاناو پێشەوا (فخر الدين الزيلعي الحنفي) رحمه الله  دەفەرموێت: (لِمَا يَخَافُ مِنْ سُقُوطِ الْكِتَابَةِ)^(١٦). واتە: (درووست نیە، لەبەر ترسان لە بەربوونەوە و كەوتنە خوارەوەى).
بیگومان ڕاستێتى قسەى ئەو زانا بەڕێزە بەڕوونى لە ڕۆژگارى ئەمڕۆماندا دەردەكەوێت، چونكە زۆرجار بەچاوى خۆمان دەبینین، كە ئایەتى قورئان، كە كەلامى خوای گەورەیە، بە هەر هۆكارێك بێت دەكەوێتە سەرزەوى، كە پێشتر لەسەر دیوار یان شتى تر نوسرابوو وە هەڵواسرابوو، یان لەسەر لافیتە نوسراوە و كەوتۆتە خوارەوە، یاخود لەسەر كاغەز و دیوارەكان دراوە و دوایی كەوتۆتە خوارەوە، جارى واش هەیە دەكەوێتە ژێر پێى خەڵكییەوە، پەنابەخوا، یان بەهۆى ئاو و بارانەوە ئەو ئایەتانە دەكەونە ناو مەجارى و شوێنە پیسەكانەوە!
كە ئەمەش بەڕاستى گەورەترین كارەساتە، بۆیە ئەو زانایانە باش لەم مەسەلەیە تێگەیشتوون و ووتەكانیان بەتەواوى لەجێى خۆیانە و ڕاستیان فەرمووە لەوەدا، كە ئەو كارە بەدرووست و شەرعى دانانێن.
زاناى دیارى شام لە سەردەمى خۆیدا (اٍبن عابدين) رحمه الله  دەفەرموێت: (وتُكْرَهُ كِتَابَةُ الْقُرْآنِ وَأَسْمَاءُ اللَّهِ تَعَالَى عَلَى الدَّرَاهِمِ، وَالْمَحَارِيبِ وَالْجُدْرَانِ وَمَا يُفْرَشُ، والله تعالى أعلم)^(١٧). واتە: (نوسینى قورئانى پیرۆز و ناوەكانى خواى گەورە لەسەر (دراو)^(١٨) و لەسەر بینا و دیوار و لەسەر ئەوەش، كە ڕادەخرێت كارێكى باش نییە و خراپە، خواى گەورەش زاناترە).
لە ووتەى ئەو ئیمامە بەڕیزانەوە ئەوەمان بۆ ڕوون بووەوە، كە نوسینى ئایەتەكانى قورئانى پیرۆز لەسەر دیوار و لەسەر شوێنى تر كارێكى خراپە (مەكروه)ە.
بەكارهێنانى ووشەى (مەكروه)یش لەزاراوەى زانایانى سەلەفدا واتاى (حەرام) دەگەیەنێت و ئەنجامدانى (حەرامی)یش خاوەنەكەى لەسەرى تاوانبار دەبێت، هەر وەك پێشەوا (اٍبن القيم) رحمه الله  لە كتێبى (إعلام الموَقعين)دا باسێكى داناوە بەناوى (لفظ الكراهة يطلق على المحرم). واتە: (ووشەى كەراهەت واتاى حەرام دەگەیەنێت و بۆئەوە بەكاردێت)، وە تیایدا دەفەرموێت: (فَالسَّلَفُ كَانُوا يَسْتَعْمِلُونَ الْكَرَاهَةَ فِي مَعْنَاهَا الَّذِي اُسْتُعْمِلَتْ فِيهِ فِي كَلَامِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ، وَلَكِنْ الْمُتَأَخِّرُونَ اصْطَلَحُوا عَلَى تَخْصِيصِ الْكَرَاهَةِ بِمَا لَيْسَ بِمُحَرَّمٍ)^(١٩).
واتە: (زانایانى سەلەف ووشەى (كەراهەت)یان بەكاردەهێنا لەواتاى خۆیدا، وەك چۆن لە قورئان و فەرموودەكاندا بەكارهاتوە^(٢٠) (كە بۆ حەرام كردن بەكار هێنراوە)، بەڵام زانایانى دواتر، كە وشەى (كەراهەت)یان بەكارهێناوە تایبەتیان كردووە بەوەى، كە واتاى حەرام ناگەیەنێت).
بۆ ئەم وەڵامە سود وەرگیراوە لە کتێبی : (نیعمەتی ڕەحمان لـە ڕونكردنەوەی بابەتە فیقهی ‌و عەقیدەییەكانی پەیوەست بە قورئـان) لە نوسین و ئامادەکردنى : د. هردی صدیق

(١) سورة: (القلم) الاية: (51)
(٢) فضائل القرآن للقاسم بن سلام: (1/382) دار ابن كثير فى بيروت.
(٣) الجامع لأحكام القرآن = تفسير القرطبي: (1/30)، دار الكتب المصرية - القاهرة
(٤) عون المعبود شرح سنن أبي داود، ومعه حاشية ابن القيم: تهذيب سنن أبي داود وإيضاح علله ومشكلاته: (10/250)، دار الكتب العلمية - بيروت
(٥) الجامع لأحكام القرآن: (1/30)، دار الكتب المصرية - القاهرة
(٦) الشرح الكبير على مختصر خليل: (1/425)
(٧) سئل الإمام مالك عن المساجد، هل يُكره أن يكتب في قبلتها بالصبغ  مثل آية الكرسي وقل هو الله أحد والمعوذتين ونحوها فقال: (أكره أن يكتب في قبلة المسجد شيء من القرآن والتزويق وقال إن ذلك يشغل المصلي وكذلك ينبغي له أن يغير ما أحدثوه من إلصاق العمد في جدار القبلة وفي الأعمدة أو ما يلصقونه أو يكتبونه في الجدران والأعمدة وكذلك يغير ما يعلقونه من خرق كسوة الكعبة في المحراب وغيره فإن ذلك كله من البدع لأنه لم يكن من فعل من مضى) المدخل لابن الحاج: (2/214)، الناشر: دار التراث
(٨) مجمع الأنهر في شرح ملتقى الأبحر لأفندي: (1/127)، الناشر: دار إحياء التراث العربي، البحر الرائق شرح كنز الدقائق: (2/40)، الناشر: دار الكتاب الإسلامي
(٩) روضة الطالبين وعمدة المفتين: (1/80) الناشر: المكتب الإسلامي، بيروت- دمشق- عمان
(١٠) التبيان في آداب حملة القرآن  للنووي: (1/190)، ا لناشر: دار ابن حزم للطباعة والنشر والتوزيع - بيروت - لبنان
(١١) لاى زانایانى كۆن و زانایانى مەزهەبی شافیعى زۆرینەى جار وشەى (مەكروه)یان بۆ شتێكى حەرام بەكارهێناوە، هەر وەك لە دواتردا باسى دەكەین.
(١٢) الإتقان في علوم القرآن: (4/183)،  الناشر: الهيئة المصرية العامة للكتاب.
(١٣) تحفة المحتاج في شرح المنهاج: (1/156) الناشر: المكتبة التجارية الكبرى بمصر لصاحبها مصطفى محمد
(١٤) كتاب الورع للإمام أحمد من رواية الخلال: (1/151)، رقم: (455)، الناشر: دار الصميعي - الرياض - السعودية
(١٥) كشاف القناع عن متن الإقناع: (1/137)، الناشر: دار الكتب العلمية
(١٦) تبيين الحقائق في شرح كنز الدقائق: (1/58)
(١٧) حاشية ابن عابدين: (1/179)
(١٨) دەربارەى نوسینى ئایەتەكانى قورئانى پیرۆز لەسەر پارە و دراوەكان: نوسینى ئایەتەكانى قورئانى پیرۆز لەسەر دراوەكان: وەك ئێستا دەنوسرێت لەسەر هەندێك جۆرى دینار و دراوى تر، ئەمەش كارێكى باش نییە لە شەرعدا، چونكە زۆر جار ئەو دراوانە، كە ئایەتەكانى قورئانى پیرۆزیان لەسەر نوسراوە یان هەڵكۆڵراوە بێڕێزى پێ دەكرێت یان لە شوێنێكدا دادەنرێت، كە ئەو شوێنە شایستەى ئەوە نییە ئایەتەكانى قورئانى پیرۆزى تیادا دابنرێت.
 قال العلامة محمد بن مفلح (ت762ه) رحمه الله: (وقال أبو المعالي: يُكرهُ كتابَةُ القُرآنِ على الدَّراهمِ عندَ الضَّرْب) الفروع: (1/126) لابن مفلح، وانظر: (الإقناع): (1/42) لموسى الحجاوي.
قال الشيخ منصور البهوتي (ت: 1051هـ) رحمه الله: (وتُكره كتابةُ القرآن على الدرهم، والدينار، والحياصة) كشاف القناع عن متن الإقناع: (3/272)
قال شيخ الإسلام ابن تيمية (ت: 728ه)ـ رحمه الله: (وَأَمَّا حِيَاصَةُ الْفِضَّةِ، فَفِيهَا نِزَاعٌ بَيْنَ الْعُلَمَاءِ: وَقَدْ أَبَاحَهَا الشَّافِعِيِّ وَأَحْمَد فِي إحْدَى الرِّوَايَتَيْنِ. وَأَمَّا كِتَابَة الْقُرْآنِ عَلَيْهَا: فَيُشْبِهُ كِتَابَة الْقُرْآنِ عَلَى الدِّرْهَمِ وَالدِّينَارِ. وَلَكِنْ يَمْتَازُ هَذَا بِأَنَّهَا تُعَادُ إلَى النَّارِ بَعْدَ الْكِتَابَةِ وَهَذَا كُلُّهُ مَكْرُوهٌ فَإِنَّهُ يُفْضِي إلَى ابْتِذَالِ الْقُرْآنِ وَامْتِهَانِهِ وَوُقُوعِهِ فِي الْمَوَاضِعِ الَّتِي يُنَزَّهُ الْقُرْآنُ عَنْهَا. فَإِنَّ الْحِيَاصَةَ وَالدِّرْهَمَ وَالدِّينَارَ وَنَحْوَ ذَلِكَ. هُوَ فِي مَعْرِضِ الِابْتِذَالِ وَالِامْتِهَانِ. وَإِنْ كَانَ مِنْ الْعُلَمَاءِ مَنْ رَخَّصَ فِي حَمْلِ الدَّرَاهِمِ الْمَكْتُوبِ عَلَيْهَا الْقُرْآنُ فَذَلِكَ لِلْحَاجَةِ وَلَمْ يُرَخِّصْ فِي كِتَابَة الْقُرْآنِ عَلَيْهَا وَاَللَّهُ أَعْلَمُ.) مجموع الفتاوى: (25/66-67).
(١٩) إعلام الموقعين عن رب العالمين: (1/34)، الناشر: دار الكتب العلمية - ييروت
(٢٠) لە قورئانى پیرۆزدا: خواى گەورە فەرمویەتى: [وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُولَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ] سورة: (الحجرات)، الآية: (7)
لە فەرموودەدا: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرمویەتى: (إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ أَنْ تُؤْتَى رُخَصُهُ كَمَا يَكْرَهُ أَنْ تُؤْتَى مَعْصِيَتُهُ) صحيح الجامع الصغير وزيادته: (1886) واتە: (خواى گەورە پێی خۆشە ڕوخسەتەكانى وەربگرن، هەر وەك چۆن پێی ناخۆشە سەرپێچى ئەو بكەن).