بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە ، وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا ، وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
چۆنێتی سه‌ربڕینی قوربانی و پاك كردنی
سوننه‌ته ئه‌و كه‌سه‌ی قوربانی سه‌رده‌بڕێـت ئه‌م ئادابانه په‌یڕه‌و بكات:
1 ـ تیژ كردنی چه‌قۆ و چاك سه‌ر بڕینی :
پێوێسته (واجب)ه به شێوه‌یه‌كی چاك و به په‌له و به چه‌قۆیه‌كی زۆر تیژ قوربانىیه‌كه سه‌رببڕێت .
عَنْ شَدَّادِ بْنِ أَوْسٍ (رضي الله عنه) عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (ﷺ) قَالَ : ((إِنَّ اللَّهَ كَتَبَ الإِحْسَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ ، فَإِذَا قَتَلْتُمْ فَأَحْسِنُوا الْقِتْلَةَ ، وَإِذَا ذَبَحْتُمْ فَأَحْسِنُوا الذَّبْحَ ، وَلْيُحِدَّ أَحَدُكُمْ شَفْرَتَهُ وَلْيُرِحْ ذَبِيحَتَهُ))(1).
واته: خوای گه‌وره چاكه‌كاری له‌سه‌ر هه‌موو شتێك (واجب) كردووه ، جا ئه‌گه‌ر شتێكتان كوشت ئه‌وا چاك بیكوژن ، وه ئه‌گه‌ر شتێكتان سه‌ربڕی ئه‌وا چاك سه‌ری ببڕن ، وه با یه‌كێك له ئێوه چه‌قۆكه‌ی تیژ بكات ، وه سه‌ربڕاوه‌كه‌ی نجات بدات بۆ ئه‌وه‌ی پشوبدات .
وه پێغه‌مبه‌ر (ﷺ) له كاتی سه‌ربڕینی قوربانىیه‌كه‌یدا به دایكه عائیشه‌ی فه‌رموو : ((يَا عَائِشَةُ هَلُمِّي الْمُدْيَةَ)) ، ثُمَّ قَالَ : ((اشْحَذِيهَا بِحَجَرٍ))(2).
واته : ئه‌ی عائیشه چه‌قۆكه‌م بۆ بێنه ، وه تیژی بكه به به‌ردێك.
2 ـ ده‌بێت حه‌یوانی قوربانییه‌كه به جوانی ببات بۆ شوێنی سه‌ربڕینی و ئازاری نه‌دات :
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِيرِينَ : ((رَأَى عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ (رضي الله عنه) رَجُلاً يَسْحَبُ شَاةً بِرِجْلِهَا لِيَذْبَحَهَا ، فَقَالَ لَهُ : وَيْلَكَ ! قِدْها إِلَى الْمَوْتِ قَوْدَاً جَمِيلاً))(3).
واته : عومه‌ری كوڕی خه‌تتاب (رضی الله عنه) پیاوێكی بینی پێی شه‌كێكی ڕاده‌كێشا بۆ ئه‌وه‌ی سه‌ریببڕێت جا پێی فه‌رموو : ده‌ك تیابچیت ! به شێوازێكی جوان بیبه بۆ مردن .
3 ـ چۆنێتی سه‌ر بڕینی حه‌یوانه‌كه (كيفية النحر و الذبح):
ئه‌گه‌ر قوربانىیه‌كه وشتر بوو ئه‌وا به پێوه له‌سه‌ر هه‌ردوو قاچی و ده‌ستی ڕاستی ده‌وه‌ستێنرێت و ده‌ستی چه‌پی به په‌تێك (حه‌بلێك) ده‌به‌سترێته‌وه ، ئه‌نجا چه‌قۆكه ده‌كرێت به ژێر ملیدا له نزیك قوڕگىیهوه بۆ ئه‌وه‌ی به لادا بكه‌وێت ، ئه‌نجا سه‌ریده‌بڕێت.
4 ـ وتنی: (بسم الله و الله أكبر) :
واجب)ه له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سه‌ی شتێك سه‌رده‌بڕێت له كاتی سه‌ربڕینیدا بڵێت: (بِسْمِ اللَّهِ) ، به‌لێم له كاتی سه‌ربڕینی قوربانیدا سوننه‌ته دوای وتنی : (بِسْمِ اللَّهِ) بڵێت : (وَاللَّهُ أَكْبَر) ، واته : ده‌ڵێت : (بِسْمِ اللَّهِ وَاللَّهُ أَكْبَر) .
عَنْ أَنَسٍ (رضي الله عنه) قَالَ : ((ضَحَّى رَسُولُ اللَّهِ (ﷺ) بِكَبْشَيْنِ أَمْلَحَيْنِ أَقْرَنَيْنِ ، وَرَأَيْتُهُ يَذْبَحُهُمَا بِيَدِهِ وَرَأَيْتُهُ وَاضِعَاً قَدَمَهُ عَلَى صِفَاحِهِمَا ، [وَيَقُولُ : بِاسْمِ اللَّهِ وَاللَّهُ أَكْبَرُ]))(4).
وه دوای وتنـی (بِسْمِ اللَّهِ وَاللَّهُ أَكْبَر) كه (واجب)ـه ، سوننه‌تیش وایه بڵێت : (اللهُـمَّ تَقـبَّـلْ مِنِّـي) (5).
5 ـ رووكردنی حه‌یوانه‌كه له قیبله له كاتی سه‌ر بڕیندا:
قال الإمام الألبانِي : (ويذبَحها مستقبلاً بِها القبلة ، فيه حديث مرفوع عن جابر وغيره ، مُخرَّجٌ في "الإرواء" : (1138) ، وآخر عند البيهقي: (9 /285) ، ورُويَ عن ابن عمر " أنَّهُ كان يستحب أن يستقبل القبلة إذا ذبح" ، ورَوَى عبد الرزاق : (8585) بإسنادٍ صحيح عنهُ : " أَنَّهُ كَانَ يَكْرَهُ أَنْ يَأْكُلَ ذَبِيحَةً ذُبيحَت لِغَيْرِ الْقِبْلَةِ "(6).
واته : ابن عمر پێی خۆش بوو له كاتی سه‌ربڕیندا ڕوو له قیبله بكات ، وه پێی ناخۆش بوو له سه‌ربڕاوێك بخوات كه له كاتی سه‌ربڕینیدا ڕووی له قیبله نه‌كرابێت.
[ لە كتێبی (چۆنێتى قوربانى كردن لەسەر دەمى پێغەمبەردا ﷺ) وەرگیراوە لە نوسينی مامۆستا محمد عبدالرحمن]
------------------------------------------------
(1) صحيح مسلم رقم : (1955) وصحيح سنن الترمذي رقم : (1409).
(2) صحيح مسلم رقم : (5064).
(3) رواه عبد الرزاق بسنده في الـمصنف : (4 / 493) ، ورواه البيهقي في سننه : (9 / 281) ، وذكره الشيخ الألباني في سلسلة الأحاديث الصحيحة : (1 / 68)
(4) صحيح البخاري رقم : (5558)، وصحيح مسلم رقم : (1966) و (1999) واللفظ لهُ.
(5) صحيح مسلم رقم : (1967).
(6) مناسك الـحج والعمرة في الكتاب والسنة وآثار السلف للألبانـي رحمه الله ، ص: (35) .
دروست نییە قەصاب كرێی سەر بڕینەكەی لە قوربانییەكە پێ بدرێـتئەو کەسەى دەیەوێ قوربانى بکات دروستە توک و نینۆکى لابەرێت؟كاتی سەربڕینی قوربانیپوختەى حوکم و ئادابەکانى قوربانی کردن لە (٣٠) خاڵدافەرموودە (ضعيف) و لاوازەكانی بابەتی (قۆچ) و (قوربانی كردن) کامانەن؟
