الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين ومن تبعهم بإحسان الى يوم الدين،
لەپاشاندا:
نەخۆشی حەسودی یەكێكە لەنەخۆشی یە بڵاوەكانی ناو كۆمەڵگاكەمان، جا هەركەسێك ئەم نەخۆشی یەی توش بوو خێرو خۆشی لەژیانی خۆی نابینێت وەكو پێویست، وە لەهەمووی ترسناك تر ئەوەیە كە ئەم نەخۆشی یە خوێندكاری زانستی شەرعی بگرێتەوە، ترسناكی حەسودی بۆ خوێندكاری زانستی شەرعی لەوەدایە كە: بەرەكەتی زانیاری ناهێڵێت، وهەوڵدانی بۆ زانیاری پێویست كەم دەكاتەوە، وەتوانای ئامادە بوونی بۆ فێربوون كەم دەكاتەوە، بەتایبەتی حەسودی لەنێوان هاوتەمەنەكاندا.
حەسودی لە ڕوانگەی ئیسلامەوە تاوانە وحەرامە، بەڵگەیش لەسەر حەرامێتی:-
1- خوای گەورە دەفەرمێت: [وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ] . (الفلق: 5).
واتە:... وە خوایە من پەنا دەگرم بە تۆ لە شەڕو خراپەی مرۆڤی حەسود كە حەسودی دەبات.
2- وەدەفەرمێت: [أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آَتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ] . (النساء:54).
واتە: یاخود حەسودی بەخەڵكی دەبەن لەسەر ئەو فەزڵ وچاكەیەی كە خوای گەورە پێ ی بەخشیون، مەبەست پێ ی جولەكەیە كە حەسودی یان بەپێغەمبەری خوا [ﷺ] دەبرد كە خوای گەورە بەخششی گەورەی پێغەمبەرایەتی پێ بەخشیوە، وەهەر ئەم حەسودی یە وای لە جولەكە كرد كە باوەڕ بە پێغەمبەرایەتی محمد [ﷺ] نەهێنن، چونكە لە خۆیان نەبوو.
3- پێغەمبەر [ﷺ] دەفەرمێت: [لا تحاسدوا] (مسلم: 2564، صحيح الجامع الصغير:1/2679).
واتە: حەسودی بەیەكتری مەبەن.
4- وەدەفەرمێت: [.... ولا يجتمعان في قلب عبد الإيمان والحسد] (صحيح الجامع الصغير: 2/7620).
واتە:.... وە حەسودی وباوەڕ لە دڵی هیچ بەندەیەكدا كۆنابنەوە.
حەسودی دەردەو چارەسەریشی هەیە، جا هەركەسێك ئەم نەخۆشی یەی هەیە با هەوڵی چارەسەر كردنی بدات و پشت گوێ ی نەخات، وبە نەخۆشی یەكی كەمی نەزانێت، چونكە وەكو كشتوكاڵ وایە تا ئاو بدرێت زیاتر گەشە دەكات، بەتایبەتی ئەگەر خۆتی لێ بێ ئاگا بكەیت و هەوڵی چارەسەر كردن و بنە بڕكردنی نەدەیت.
قال شيخ الإسلام (رحمه الله): (ولهذا يقال: ما خلا جسد من حسد، ولكن الكريم يخفيه، واللئيم يبديه) (مجموع الفتاوى: 10/ 77).
واتە: هیچ كەسێك نی یە حەسودی نەبێت، بەڵام چاكەكار وبەڕێز ئاشكرای ناكات، وە خراپەكار ئاشكرای دەكات.
مرۆڤی حەسود ئەگەر كەمێك بیر بكاتەوە بۆی ئاشكرا دەبێت كە حەسودی یەكەی ڕەخنە گرتنە لە بڕیاری خوای گەورە، چونكە پێی ناخۆشە كاتێك كە خوای گەورە خێرو خۆشییەك دەبەخشێت بە بەندەیەك لەبەندەكانی.
زیانی حەسودی كە نەخۆشی یەكە لە نەخۆشی یەكانی دڵ: زیاتر دڵ ڕەق دەكات، وەزیاتر بەندە دوور دەخاتەوە لەكاری خێر ئەنجام دان.
ئەگەر موسڵمانان دەرگای ئامۆژگاری لەسەر یەك دانەخەن وداوای ئامۆژگاری خێر بكەن لە هاوتەمەنەكان، ئەوكاتە لەم نەخۆشی یە پارێزراو دەبین، یەكێك لە زانایان كەناوی (الأحنف بن قیس) ە دەفەرمێت: (گلەیی كردن خێرترە لە ڕق وكینە بەرامبەر یەكتری).
ئەگەر هەر كەسێك(موسڵمانێك) كەم وكوڕی بینی لە برای موسڵمانی بە تایبەت لە خوێندكاری ئایینی خێرایی بكات بۆ ئامۆژگاری كردنی ودوعای خێری بۆبكات، برینداری نەكات، بێگومان زۆربەی كێشەكانمان چارەسەر دەبێت.
بەڵام نەخۆشی دەرونی خاوەنەكەی بەرەو خۆ بەزل زانین بانگ دەكات، ئەگەر خاوەنەكەی جڵەوی بۆ شل بكات.
نیشانەكانی حەسودی:
نیشانەكانی حەسودی كەم وزۆر دەكات بەگوێرەی ئاستی حەسودییەكە، هەندێك لە نیشانەكان باس دەكەم بە ئومێدی ئەوەی هەر كەسێك ئەم نیشانانەی تێدایە چارەسەری خۆی بكات و نەیهێڵێت، نیشانەكان زۆر كات لەناو قوتابی زانستی شەرعیدا ئاشكرا دەبێت.
نیشانەكان بریتین لە:
1- پێخۆشحاڵ بوونی بە هەڵەی هاوڕێكەی (براكەی)، چونكە وا گومان دەبات كە هەڵەی هاوڕێكەی هۆیەكە بۆ بەرز بوونەوەی پلەی حەسودەكە.
ئەم نیشانەیە كەم كەس هەیە تێیدا نەبێـت، لەگەڵ ئەوەیشدا شتێكی شاراوەیە خوای گەورە پێی دەزانێت، پاشان هاوڕێ كەی.
2- پێخۆشحاڵ بوونی بە دیار نەبوونی هاوڕێكەی (براكەی) لە كارێكدا كە جێگەی ناكۆكی یە لەنێوانیاندا، بە گومانی ئەوەی ئەگەر هاوڕێكەی دیار نەبوو ئەم دەتوانێت دۆستی زیاتر بۆ خۆی پەیدا بكات.
3- پێخۆشحاڵ بوونی كاتێك كە باسی هاوڕێكەی(براكەی) دەكرێت بە خراپی ولەپاشەملە باسی دەكرێت، بۆیە هەوڵا نادات بۆ نەهێشتنی باسكردنی هاوڕێكەی لەو شوێنەدا، گومانی تێدا نییە ئەم باس كردنە حەرامە، چونكە لە پاش ملە باسی دەكرێت.
4- ئەگەر پرسیاری لێ بكرێت دەربارەی هاوڕێكەی(براكەی) ئەم مرۆڤە حەسودە هەوڵ دەدات پرسیار لێ كراو لە بەر چاوی پرسیار كەر بخات.
5- دڵ گرانە كاتێك خەڵكی پرسیار لە هاوڕێكەی(براكەی) بكەن، یان داوا بكەن لە هاوڕێكەی ئامۆژگارییەك پێشكەش بكات كاتێك كە ئەم مرۆڤە حەسودە لەوێ ئامادەیە.
بەڵام ئەگەر بەجوانی بیر بكاتەوە تێ دەگات كەئەو پلەیەی كە هاوڕێكەی هەیەتی خوا پێی بەخشیوەو ڕازی بوونیش بەبەخشینی خوا نیشانەی مرۆڤی ئیماندارە.
6- بەكەم زانینی خێرو چاكەی هاوڕێكەی(براكەی) وكەم كردنەوەی پلەی زانستی هاوڕێكەی(براكەی) بەگومانی ئەوەی ناوبانگی ئەم مرۆڤە حەسودە كەم دەبێتەوە یان مافی دەخورێت.
7- هەوڵدان بۆ ڕەخنە گرتن لە قسەی هاوڕێكەی(براكەی) بۆ ڕوخاندنی و بەهەڵە لێكدانەوەی قسەی هاوڕێكەی(براكەی) دەكات بۆ بەجێهێنانی مەبەستی خۆی.
8- شاردنەوەی چاكەی هاوڕێكەی (براكەی)كە لەگەڵ ئەم مرۆڤە حەسودەدا ئەنجامی داوە، ئەمەیش نەخۆشییەكە چونكە هەست كردن بەچاكەی هاوڕێكەی (براكەی) پێ زانینی نیشانەی مرۆڤی موسڵمانە و حەق وایە دوعای خێری بۆ بكەیت.
چارەسەری حەسودی:
1- دوعای خێر كردن بۆ ئەو كەسانەی كە چاكەیان كردووە لەگەڵتدا، بۆ ئەوەی ڕق وكینەو دووبەرەكی نێوانتان كۆتایی پێ بێت.
2- هەوڵدان بۆ دروست كردنەوەی خۆشەویستی لە نێوانتاندا وپرسیاركردن لە حاڵی یەكتری بۆ ئەوەی كێشەكان كۆتایی پێ بێت.
لەوانەیە لەسەر دڵا قورس بێـت نزیك بوونەوە لەهاوڕێكەت ودروست كردنەوەی خۆشەویستی لەبەر خوا لەنێوانتاندا، بەڵام بیر لەم ئایەتە بكەرەوە ولێ ی تێ بگە بەباشی كە خوای گەورە دەفەرمێت: [وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ] . (فصلت: 34).
واتە: هەرگیز كردەوەی چاكە وەكو كردەوەی خراپە نییە ویەكسان نین، بەڵكو جیاوازی زۆر گەورە لە نێوانیاندا هەیە، تۆ بەرامبەر كردەوەی خراپەیش هەر كردەوەی چاكە ئەنجام بدەو بەكردەوەی جوان و چاكەكانت كردەوە خراپەكان ڕابماڵە، وبەرامبەر هەموو خراپەیەك تۆ هەر چاكە بكە، جا ئەو كاتە ئەو كەسەی لەگەڵتاندا ناكۆكی ودوژمنایەتیشی هەبێت وەكو دۆستێكی زۆر دڵسۆزی لێ دێت بۆت.
تێكۆشە لەگەڵ دەرونتا، پۆشاكی خۆبەزل زانین فڕێ بدە، ڕوح سوك بە لەگەڵ هاوڕێكەتدا، ئەو كاتە دەبینیت كە چۆن هاوڕێكەت هەڵوێستی دەگۆڕێت بەرامبەرت.
3- سەردانی هاوڕێكەت بكە بەمەبەستی ئەنجامدانی كارێكی چاك ونەهێشتنی ڕق وكینە لە نێوانتاندا، گومانی تێدا نییە ئەم سەردانە كاریگەری گرنگی دەبێت لەدڵ ودەرونی هاوڕێكەتدا، وەدەبێتە هۆی نەمانی كێشەكانتان.
4- ڕێگە نەدان بەباس كردنی هاوڕێكەت لە پاشملە، كە ئەمەیش خۆی لەخۆیدا كارێكی چاكە لەلای خوای گەورە، ئەم كارەیش ئەگەر بگاتە هاوڕێكەت بێگومان خۆشەویستی نێوانتان زیاد دەكات.
5- لە ناخی دڵتەوە خۆشەویستیت بوێت بۆ هاوڕێكەت وپێش خۆتە بخە، دەگونجێت بەیەك بگەن لە دانیشتندا جا ئەگەر پرسیارێك ئاراستەی تۆ كرا هەوڵ بدە با هاوڕێكەت وەڵام بداتەوە، جا ئەگەر هەڵەی تێدا بوو ڕاستی بكەرەوە، چونكە وازهێنان لەمافی خۆت بۆ ڕەزامەندی هاوڕێكەت ئەگەر زیانی تێدا نەبوو بۆ دینكەت تۆ پاداشت وەردەگریت لەسەری، چونكە مەبەستت ئاشت بوونەوە وچاك كردنی نێوانتانە.
6- داوای ئامۆژگاری خێر بكە لە هاوڕێكەت و ڕاوێژی پێ بكە، چونكە ڕاوێژ پێ كردنت وداوای ئامۆژگاری خێر لە هاوڕێكەت خۆشەویستیت زیاد دەكات لە دڵی هاوڕێكەتدا، وە تێ دەگات كە تۆ متمانەت بە هاوڕێكەت هەیە و خۆشت دەوێت، ئەنجام دانی ئەم كارەیشت إن شا‌ء الله دەبێتە هۆی ڕاماڵینی ڕق وكینەی نێوانتان.
وصلى الله وسلم على نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين.
مامۆستا عبدالکریم محمد / پێشنوێژ و وتار خوێنى مزگەوتى ئیمان - سلێمانی
ئەو تاوانانە چین كە ئەگەر كەسێك بیكات خوای گەورە تەوبەی لێ قەبوڵ ناكات؟سەیرکردنى فلیمى سێکسی لەگەڵ خێزانکەسێک بە هۆى قورسی ژیان و مەسروفى خێزان خۆى بکوژێت ئایا بە هەتا هەتایی لە ئاگردا دەبێت؟تاوان کردن لە کاتى تەنهایی و بە نهێنینەزەر کردن و تەماشا کردنى شتى حەرام و کاریگەرى لەسەر عەقڵ و زیرەکى ئینسان
