الحمد لله رب العالمين، اللهم صل وسلم وبارك وأنعم على عبدك ورسولك محمد وعلى آله وأصحابه وأتباعه ومن تبعهم بإحسان إلى يوم الدين. أما بعد:
بەڵێ، وتەی ئەو مامۆستایەمان بینی كە باسی ڕیوایەتێك دەكات ودەقەكەی بەم شێوەیە دەگێڕێتەوە، من تەنها ئەو بەشەی وتەكەیم بینیوە -پاشانیش دەقی نوسینەكەی د.سەلام ناوخۆش وەك خۆی باسدەكەین كە ئەم مامۆستایە لێوەی دەگێڕێتەوە-:
«پرۆفیسۆر د.سەلام ناوخۆش ... لەم ماوەیەدا كتێبێكی بەهێزی دەركردوە بە ناونیشانی: «كوردستانی ساسانی وكوردستانی ڕۆمی»، لە ب1 ل68 ئەفەرموێ: ڕۆژێ حەزرەتی فاتمە لە باوكی دەپرسێ (پێغەمبەر) ﷺ: ئایا زمانی غەیری عەرەبی هەیە لە دونیادا باوە گیان؟ پێغەمبەر ﷺ دەفەرموێ: بەڵێ كچم، زمانی غەیرە عەرەبیش زۆرە لە جیهاندا، بۆ نمونە: زمانی كوردی. ئەڵێ: باوە گیان جا كوردی چ زمانێكە؟! لەو كاتەدا لە دەرگای دەدرێت، فاتیمە دەچێت دەرگاكە بكاتەوە، یەكێك لەبەر دەرگایە (ئینسانێك) پێی دەڵێ: میمكە «مەمەد» لە ماڵە؟ پێغەمبەری خوا ﷺ دەفەرموێ: ئەوە جوبریلە لەسەر شكڵی ئینسان هاتوە بە زمانی كوردی قسە دەكات، پێی بڵێ: بەڵێ «مەمەد» لە ماڵە. میمكە: یەعنی: دادە «مەمەد» لە ماڵە. ئەها ئێستا زۆر جار بیرم لێكردۆتەوە باشە بۆ كورد ناوی «مەمەند»ی هەبوە، ناوی: «مەمەد»ی هەبوە، «حەمەد»ی هەبوە، ئەوە بە كوردی هەر ناوی «محەمەد»ە» ت.و.
دەقەكەشی لەلای د. سەلام ناوخۆش بەم شێوەیەیە –بێ دەستكاری-:
«ئەوەتە محەمەد مەلا مەحمود 2014 لە «ل82-83»ی كتێبی «كورد لە سەردەمی پێغەمبەردا» لە عەلی ئەكبەر دەگوازێتەوە كە لە «ل180»، «فصل الدال المهملة» دا دەڵێ: «ڕۆژێ حەزرەتی فاتمە خوای لێ ڕازی بێت لە پێغەمبەری باوكی پرسی: ئایا زمانی غەیری عەرەبی هەیە؟ پێغەمبەریش ﷺ فەرمووی : بەڵێ زۆرە، وەكو زمانی كوردی. فاتیمەش سەری سوڕما ئاخۆ دەبێ كوردی چ زمانێك بێت! لەو كاتەدا یەكێك لە دەرگای دا حەزرەتی فاتیمە چوو دەرگای كردەوە، سەیری كرد پیاوەكە وتی: میمكە زەحمەت نەبێ «مەمەد» لە ماڵە؟ پێغەمبەریش ﷺ فەرمووی: ئەوە زمانی كوردییە و ئەوەش جوبرەئیلە، بڕۆ، بڵێ: «مەمەد» لە ماڵە»....».
پاشان باسی ئەوە دەكات كە پەیامبەر جلوبەرگی كوردی لەبەر كردوە، وئەڵێ:
«جابانی كوردی لە ل19ی «كورد لە فەرهەنگی شیعەدا» دەنووسێت: «شێخی ئەلبانی ئەو فەرموودەی بە «حەسەن» داناوە و ئیبن حەجەریش لە «فتح الباری» باسی دەكات هەروەها ئەسڵی چیرۆكەكەش لە «بوخاری»دا هاتووە» ت.و.
جا شتیوان بەخوا تیشكێك دەخەمە سەر ئەم بابەتە تا ببێتە ڕونكردنەوەی ئەو بابەتە ووەڵامێك بۆ ئەو پرسیارەش، وبەرچاو ڕۆشنیەك بداتە خۆێنەرانی كورد وئەوانەی كە مەبەستیانە حەقیقەت وڕاستی ئەو روداوە وهاوشێوەكانی بزانن:
• ئێمە سەرباری گومانی خێر بردنمان كە لەوانەیە نیەتی باش پاڵنەر بوبێت بۆ ئەم كارە وهاوشێوەكانی، بەڵام نابێت نیەتباشی مرۆڤ ببات بەسەر هەڵەدا، چەندەها كەس هەیە نیەتی خێری هەیە وبەڵام خێر ناپێكێت، بەڵكو زۆربەی ئەهلی بیدەع نیەتی باش -وەك دەردەكەوێت- پاڵی پێوە ناون لەو بیدعانەی كردویانە، وەكو شیعە لە خۆشویستنی ئالو بەیت، وقەدەریەكان لە نكوڵیكردنی قەدەر وخەلقی خوا بۆ كردەوەكانی ئادەمیزاد، وخەوارج ولە خروج ونكوڵیكردن لە شەفاعەت وبە خالددانانی ئەنجامدەری تاوانی گەورە، وجەهمیەكان لە نكوڵیكردنی ناو وسیفەتەكان، وموعتەزیلەكان لە نكوڵیكردن لە سیفەتەكان وهتد ئەو گروپ وشتانەی تر بە ناهەق بڕوایان پێبوە.
• پاشان هەق نە بە درۆكردن سەر دەكەوێت نە پێویستی بە درۆكردنە، بەڵام بەداخەوە هەمیشە كۆمەڵێك هەبون وهەن، هەم لە مێژوی ئیسلامدا وهەم ئێستاش، چونكە پێیان وایە ئیسلام نوقصانە –وەك دەردەكەوێت- بۆیە پێیان ڕەوایە درۆ بكەیت بە دەم پەیامبەرەوە بەڵام لە دژی نا، لە بەرژوەندی ئەو، لە دژی ئیسلام نا، بەڵكو لەبەر خاتری، ئەمەش بێگومان حەرام ودرۆ وگومڕاییە.
• حافـظـی عێڕاقی بە ڕەگەز كوردی ڕازیانی (لە دایكبوی 725 كۆچی - ولە 806 كۆچی وەفاتی كردوە، بەرامبەر 1325 - 1404 زاینی) لە ئەلفیەكەی خۆیدا كە سەرەتاكەی بەم شێوە دەستپێدەكات:
يَقُوْلُ رَاجِي رَبِّهِ المُقْتَدِرِ    عَبْدُ الرَّحيمِ بنُ الحُسَيْنِ الأَثَريْ

واتا: عەبدولڕەحیمی كوڕی حوسەینی ئەسەری (سەلەفی) ئەڵێ، كە ئومێددارە بە میهرەبانی پەروەردگارە بە تواناكەی:
ئەڵێ:
وَالوَاضِعُوْنَ لِلحَدِيْثِ أضْرُبُ             أَضَرُّهُمْ قَوْمٌ لِزُهْدٍ نُسِبُوا

قَدْ وَضَعُوْهَا حِسْبَةً، فَقُبِلَتْ              مِنْهُمْ، رُكُوْناً لَهُمُ ونُقِلَتْ

فَقَيَّضَ اللهُ لَهَا نُقَّادَهَا                          فَبَيَّنُوا بِنَقْدِهِمْ فَسَادَهَا

نَحْوَ أبي عِصْمَةَ إذْ رَأَى الوَرَى            زَعْمَاً نَأوْا عَنِ القُرَانِ، فافْتَرَى

لَهُمْ حَدِيْثَاً في فَضَائِلِ السُّوَرْ           عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، فبئسَمَا ابْتَكَرْ

... وَجَوَّزَ الوَضْعَ -عَلَى التَّرْغِيْبِ-      قَوْمُ ابنِ كَرَّامٍ، وَفي التَّرْهِيْبِ

واتە:
حەدیس هەڵواسان تا حەز كەی زۆرن       خواناسەكانیان خراپترین جۆرن

نیەتیان خوا بو لە هەڵواسینی                 خەڵكیش وەریان گرت بێ پشكنینی

تا كەڵە پیاوان لێی ڕاست بونەوە            ڕاست وبێكەڵكیان بۆ جیاكردنەوە

وەك ئەبو عیصمە كە خەڵكی بینی            لە قورئان دورن، درۆی هەڵچنی

لەبارەی فەزڵی گشت سورەتەكان               لە عەبدوڵاوە، خراپی دا هێنان

حەدیس هەڵواسین بۆ ترس یا هاندان     هیچ قەیدی نیە لای كەرڕامیەكان

جا ئەمانەی كە لەبەر خوا حەدیس هەڵدەواسن، ئەگەر چی بەهۆی چاكی سەر وسیمایانەوە، یا دینداری ودونیا نەویستی زاهریانەوە، خەڵك بێ پشكنین وتوێژینەوە ولێكۆڵینەوە وەری حەدیسەكانیان وەردەگرن، بەڵام كۆمەڵێك كەڵە پیاو هەیە خوا تبارك وتعالی دەیانێرێت بۆ جیاكردنەوەی پاك وپیس، بۆیە لە كۆن وتازە بەم ئەركە هەستاون.
جا لەوانەشی كە حەدیسی لەبەر پاداشت وئەجر هەڵواسی، كەسێك بو بەناوی: «ئەبو عیصمە نوحی كوڕی ئەبو مەریەمی مەروەزی»، دادوەری ناوچەی «مەڕو»، ئەوەتا «حاكم» بەسەنەدەكەی خۆی دەگێڕێتەوە، لە ئەبو عەمماری مەروەزیەوە، كە بە ئەبو عیصمە وتراوە: «ئەمەت لە كوێ بو، ئەڵێی: لە عیكریمەوە لە ئیبن عەبباسەوە، لەبارەی فەزڵی سورەت بە سورەتی قورئان حەدیس دەگێڕیتەوە! لە كاتێكدا خوێندكارەكانی عیكریمە شتی وا شك نابەن؟؟!! ئەویش وتی: تەماشام كرد خەڵك پشتیان لە قورئان كردوە، خۆیان سەرقاڵكردوە بە فیقهی ئەبو حەنیفە ومەغازی ئیبن ئیسحاقەوە، بۆیە ئەم حەدیسەم لەبەر خوا هەڵواسی.
هەروەها كەسێكی تریش هەبوە بە ناوی مەیسەرەی كوڕی عەبد ڕەببەوە، وەك ئیبن حیببان لە پێشەكی «تاريخِ الضُّعفاءِ» ەكەیدا دەگێڕێتەوە لە «عبدالرحمنی كوڕی مەهدی»ەوە، ئەڵێ: «بە مەیسەرەم وت: ئەم حەدیسانەت لە كوێوە هێناوە: كێ ئەوە بخوێنێت ئەوە وئەوەی بۆ هەیە؟! وتی: خۆم دامنا ودروستمكرد تا خەڵك هانبدەم بۆ خوێندنیان».
هەروەها -وەك ئیبن حیببان باس دەكات-: موئەممەل «المؤمَّل»ی كوڕی ئیسماعیل دەگێڕێتەوە ئەڵێ: شێخێك حەدیسێكی بۆ گێڕامەوە، منیش پێموت: كێ بۆی گێڕایتەوە؟! وتی: پیاوێكی خەڵكی «مەدائن» ناوی فڵانە وهێشتا لە ژیاندایە، منیش خۆم گەیاند پێی، وتم: كێ بۆی گێڕایتەوە؟! وتی: شیخێكی خەڵكی «واسط» ناوی فڵانە وهێشتا لە ژیاندایە، منیش ڕۆیشتم بۆلای، وتم: كێ بۆی گێڕایتەوە؟! وتی: شیخێكی خەڵكی «بەصــڕە» ناوی فڵانە وهێشتا لە ژیاندایە، منیش ڕۆیشتم بۆلای، وتم: كێ بۆی گێڕایتەوە؟! وتی: شیخێكی خەڵكی «عەبادان» ناوی فڵانە وهێشتا لە ژیاندایە، منیش ڕۆیشتم بۆلای، وتم: كێ بۆی گێڕایتەوە؟! ئەوەبو دەستی گرتم وبردمیە ماڵێكەوە، تەماشا دەكەم خەڵكێكی سۆفی لێیە، وشێخێكیان لەگەڵدایە، وتی: ئا ئەم شێخە بۆی گێڕاومەتەوە، وتم: ئەی شێخ كێ بۆی گێڕایتەوە؟! وتی: كەس بۆی نەگێڕاومەتەوە، بەڵام بینیمان خەڵك پشتیان لە قورئان كردوە، ئێمەش ئەم حەدیسانەمان دروستكرد بۆ ئەوەی ڕو لە قورئان بكەن».
جا ئەمانە وهاوشێوەكانیان لە وەڵامی حەدیسەكانی پێشودا كە نابێت درۆ بكەیت بە دەم پەیامبەرەوە ﷺ وەك حەدیسی: «مَنْ كَذَبَ عليَّ». ئەڵێن: حەدیسەكە ئەفەرموێ: «عليَّ». بەڵام ئێمە: «نكذب له» لە پێناوی ئەو، وبەرژەوەندی ئەو، وبەهێزكردنی شەرعەكەی درۆ دەكەین، نەك «علیه». بۆیە ئێمە ناگرێتەوە، ئەمەش گومڕاییەكی ئاشكرایە. نسألُ اللهَ السلامةَ من الخِذْلانِ.
• وخراپترین وگەورەترین درۆكان، درۆكردنە بە ناوی وەحیەوە، بەشێكی وەحیش بریتیە لە وتەی پەیامبەر ﷺ، پەیامبەر ﷺ ئەفەرموێ: «إنَّ أعظمِ الفِرى أن يقولَ الرجل على رسولِ اللهِ ﷺ ما لم يقُلْ». واتە: « بەڕاستی لە مەزنترین درۆكان ئەوەیە، قسەیەك بكرێت بەدەم پەیامبەرەوە ونەیوتبێت».
• زانایانیش جیاوازیان هەیە ئایا ئەو كەسەی درۆ بكات بە دەم پەیامبەرەوە كافرە یان تاوانێكی گەورەیە ولەناوبەرە وپێی كافر نابێت مەگەر بە حەڵاڵی بزانێت، بۆچونی یەكەمیش هی جوەینی شافعیە وهەندێكی تری زانایانە، ئەوەی دووەمیش بۆچونی جمهوری زانایانە.
• لەم بارەشەوە پەیامبەری خوا ﷺ ئەفەرموێ: «إن كذبًا علي ليس ككذب على أحد، من كذب علي متعمدًا فليتبوأ مقعده من النار» رواه البخاري (1229) واتە: درۆكردن بە ناوی منەوە وەك دەمهەڵبەستن نیە بە دەم كەسی ترەوە، جا هەركەس بە ئەنقەست درۆم بە دەمەوە بكات، ئەوا شوێنی خۆی لە ئاگر مسۆگەر بكات». هەروەها ئەفەرموێ: «لا تكذبوا علي، فإنه من كذب علي فيلج النار» رواه البخاري (106). واتە: «درۆم بە دەمەوە مەكەن، چونكە هەركەس درۆم بە دەمەوە بكات، بێگومان دەڕواتە ئاگرەوە». هەروەها ئەفەرموێ: «من حدث عني بحديث يَرى [وفي رواية: يُرى] أنه كذب فهو أحد الكاذبَيْنِ [وفي رواية: الكاذبِيْنَ]» رواه مسلم . واتە: «هەركەس حەدیسێكم لێ بگێڕێتەوە وبزانێت [ڕیوایەتەكەی تر: وا گومان ببیات] درۆیە ، ئەوا یەكێكە لە دو درۆزنەكە (ئەوەی درۆكەی كردوە لەگەڵ گوازەرەوەكەی) [ڕیوایەتەكەی تر: ئەوا یەكێكە لە درۆزنەكان (لەوانەی ئەم درۆیەیان گواستۆتەوە)]».
• هەروەها ئەگەر بمانەوێ ئەتوانین بە ڕاست؛ ڕاستیەكانمان بۆ خەڵك ڕون بكەینەوە، وبەهەق ئەو پەیامە هەقەی خۆمان بگەیەنین، چونكە هەم هەڵەیە، هەم هەرگیز ناتوانین بیدعە چارەسەر بكەین بە بیدعە، یا كوفر چارەسەر بكەین بە كوفر، شیرك بە شیرك چار بكەین، درۆ عیلاج بكەین بە درۆ...
جا هەمیشە هەمو لاریەك بە ڕێكی چار دەبێت... بۆیە زۆر پیویستە پابەندی ئەمە بین...
• بۆ نمونە لەم باسەدا -كە مەبەستە شەریفەكەش ئەوەیە-: میللەتی كورد ببەسترێتەوە بە ئیسلامەوە لە ڕووی مێژوەوە وسەلماندنی ئەوەی پەیامبەر ڕقی لە كورد نەبوە ودۆستیان بوە ... هتد ئەو جۆرە مەبەستانە...، دەتوانین ئەم هەقیقەتە بە چەندین هەق بسەلمێنین بێئەوەی ناهەقی وناڕاستیەك بڵێین بە ناوی پەیامبەرەوە ﷺ، لەوانە:
1. لە خزمەتی پێغەمبەری خوا ﷺ وشەی كوردی بەكارهێنراوە.
2. هەروەها پەیامبەر ﷺ جلی كوردیشی لەبەر كردوە -جلی كوردی ئەوكاتە-: ئەوەتا ئەبوداود لە سونەنەكەی خۆیدا حەدیسێك دەگێڕێتەوە و شێخی ئەلبانی بە حەسەنی داناوە و ئیبن حەجەریش لە فتح الباری باسی دەكات ، ئەسڵی چیرۆكەكەش لە بوخاریدا هاتووە دایكمان عائیشە ئەفەرموێ: : «صَلَّى رَسُولُ اللَّهِ ﷺ فِي خَمِيصَةٍ لَهَا أَعْلَامٌ، فَقَالَ: شَغَلَتْنِي أَعْلَامُ هَذِهِ، اذْهَبُوا بِهَا إِلَى أَبِي جَهْمٍ، وَأْتُونِي بِأَنْبِجَانِيَّتِهِ. حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُعَاذٍ حَدَّثَنَا أَبِي حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ -يَعْنِي ابْنَ أَبِي الزِّنَادِ- قَالَ سَمِعْتُ هِشَامًا يُحَدِّثُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ بِهَذَا الْخَبَرِ، قَالَ: وَأَخَذَ كُرْدِيًّا كَانَ لِأَبِي جَهْمٍ» جارێكیان ئەبوجەهم كراسێك بە دیاری دەنێرێت بۆ پێغەمبەری خوا ﷺ كە ڕەسولی خوا نوێژی پێوە دەكات مەشغوڵی دەكات، -چونكە جل و بەرگەكە سادە نەبووە خەت خەت بووە ، نیشانەی پێوە بووە- ، جا ئەوەی بۆ دەنێرێتەوە و كراسێكی كوردی لە جیاتی لەبەر دەكات ، كراسە كوردیەكە بە باشتر ئەزانێ لەوەی پیشوتر-..
لە كاتێكدا ئەو جابانی كوردیەی ئەو باسی دەكات، گەڕاینەوە بۆ كتێبەكەی «كورد لە فەرهەنگی شیعەدا» لە ل18-19ی دا باسی ئەمەی كردوە، ئیتر چ پێویست دەكات بە ڕیوایەتی درۆ وهەڵبەستراو؟!
3. هەروەها یار ویاوەر وسەحابیەكی پەیامبەرمان ﷺ هەیە بەناوی جابانی كوردی ، كە ئەوەش بەڵگەی ئەوەیە ناوی كورد ئا بەو شێوازە بەو تەركیبە پێش هاتنی ئیسلامیش بەكارهێنراوە، بەڵام چونكە میللەتی كورد بە هاتنی ئیسلام لە مێژوودا بە شێوەیەكی بەرچاو دەركەوت و لەوەو پێش ناوی بە شێوەیەكی بەرچاو نەهێنراوە و هەمیشە فەرامۆشكراوە ، بۆیە بە هاتنی ئیسلام دەبینی مێژووی كورد و ناوی كوردیش بوژانەوەیەكی بەرچاو بە خۆوە دەبینێت. جا ئەبو نوعەیمی ئەصبەهانی لە «معرفة الصحابة» دا باسی هاوەڵێك دەكات كە كورد بووە. ولە ژێر ناونیشانی: «هاوەڵێك كە كوڕەكەی میمونی كوردیە و لە باوكیەوە حەدیسی لە پێغەمبەرەوە گێڕاوەتەوە، و وتراوە: ناوی: جابانە»، ئەڵێت: حدثنا سليمان بن أحمد ، ثنا محمد بن علي بن زيد الصائغ ، ثنا أحمد بن عمر العلاف الرازي قال: ثنا أبو سعيد مولى بني هاشم عن أبي خلدة قال: سمعت ميمونًا الكـــردي -وهو عند مالك بن دينار -، فقال له مالك بن دينار: ما للشيخ لا يحدث عن أبيه؟! فإن أباك قد أدرك النبي ﷺ، وسمع منه، فقال ميمون: كان أبي لا يحدثنا عن النبي ﷺ مخافة أن يزيد أو ينقص، وقال: سمعت رسول الله ﷺ يقول: «من كذب علي متعمدا فليتبوأ مقعده من النار ».
واتـە: «سولەیمانی كوڕی ئەحمەد بۆیگێڕاینەوە ، موحەممەدی كوڕی عەلی كوڕی زەیدی كوڕی صائغ بۆیگێڕاینەوە ، موحەممەدی كوڕی عومەری عەللافی ڕازی بۆیگێڕاینەوە ، ئەڵێت: ئەبو سەعیدی مەولای بەنی هاشم لە ئەبو خەلدەوە بۆیگێڕاینەوە ، ئەڵێت: مەیمونی كوردی لە لای مالكی كوڕی دینار بوو ، گوێم لێبوو مالكی كوڕی دینار لێی پرسی: ئەرێ ئەو شێخە چیەتی لە باوكیەوە حەدیس ناگێڕێتەوە، خۆ باوكت پەیامبەری خوای ﷺ بینیووە و حەدیسی لێوە بیستووە ؟! مەیمونیش وتی: باوكم حەدیسی بۆ نەدەگێڕاینەوە لە ترسی ئەوەی نەوەك زیاد و كەمی لێبكات و نەزانێ ، جا ئەیوت: گوێم لە پێغەمبەری خوابوە ﷺ فەرمویەتی: «هەركەس درۆم بە دەمەوە بكا بە ئەنقەست ، ئەوا با شوێنی خۆی لە ئاگر مسۆگەر بكات».
هەیسەمی ئەڵێت: ئەمەش تەبەڕانی لە «الأوسط» ڕیوایەتی كردوە، سەنەدەكەشی حەسەنە -إن شا‌ء الله-.
پاشان مەیمون ئەڵێت: بەڵام حەدیسێكتان بۆ دەگێڕمەوە گوێم لێبووە چەند جار گێڕایەتیەوە، نە جارێك، و نە دوو جار، و نە سێجار، ئەیوت: گوێم لە پێغەمبەری خوا بووە ﷺ دەیفەرمو: «هەركەسێك ئافرەتێك بخوازێ و نیەتی نەبێت دوایی مارەیەكەی پێ بدات ، لە قیامەت كە دەگاتە خوای گەورە بە زیناكەر، وهەركەسێك دینارێك قەرز بكات و نیەتی دانەوەی نەبێت و پاشان بمرێت و نەیدابێتتەوە ، لە قیامەت كە دەگاتە خوای گەورە بە دز». هەیسەمیش ئەڵێت: تەبەڕانی لە «الأوسط» و «الصغیر» ڕیوایەتی كردوە و پیاوانی سەنەدەكەشی سیقەن. شێخی ئەلبانیش ڕەحمەتی خوای لێبێ لە صەحیحی تەرغیب و تەرهیبدا بە صەحیحی داناوە.
بڕوانە: كتێبی «كورد لە فەرهەنگی شیعەدا» ل ل18-19، هی: جابانی كوردیی. كە ئەوان ئاماژەیان پێداوە.
ئێمە ئەتوانین ئەم توراسەوە وەرگرین لە باوباپیرانی كوردمانەوە، ئەویش ترسانە لە درۆكردن بەناوی پەیامبەرەوە ﷺ ئەوەتا ئەم هاوەڵە بەرێزەمان باو باپیری كۆنی كورد ئەڵێ: حەدیسی نەگێڕاوەتەوە لە ترسی ئەوەی نەوەك لە قسەی پەیامبەر ﷺ زیاد وكەم بكات. الحمد لله.
لەگەڵ چەندین خاڵی تردا كە دەرفەت نیە بیخەینە ڕو.
1. سەبارەت بەو ڕیوایەتە باسكراوە: شتی وا لە حەدیسی پەیامبەر ﷺ نەهاتوە. نە بە سەحیحی ونە بە زەعیفی. بەڵكو درۆیەكی ڕون وناڕاستیەكی هەڵبەستراوە وئەسڵ وئەساسی نیە «لا أصل له»، واتە: ئەوە نەبێت ڕاویەك ودوان وسیانی لاواز وضـەعیف بن، نەخێر، بەڵكو بێسەنەد وڕچەیە، ودرۆ وهەڵبەستراوە. وشوێنەواری هەڵبەستنی لە چەندین ڕوانگەوە پێوە دیارە -وەك باسی دەكەین-. وپەیامبەری خواش ﷺ ئەفەرموێ: «يكونُ في آخِرِ الزمانِ دَجَّالُونَ كَذَّابُونَ، يأتونَكم من الأحاديثِ بما لم تَسْمَعُوا أنتم ولا آباؤُكم، فإيَّاكم وإيَّاهم؛ لا يُضِلُّونَكم ولا يَفْتِنُونَكم» أورده مسلم في مقدمة الصحيح. واتە: «لە ئاخر زەماندا خەڵكانێك پەیدا دەبن چاوبەست ودرۆزنن، حەدیسی واتان بۆ باس دەكەن نە ئێوە ونە باوباپیرانتان نەیانبیستوە جا ئاممان وریایان بن، گومڕاتان نەكەن وتوشی فیتنەتان نەكەن».
2. هەروەها یەكێك لە نیشانەكانی حەدیسی زەعیف ئەوەیە: شوێنەواری هەڵبەستن ودرۆی پێوە دیارە، واتە: سەر وسیمای وتەكە دیارە درۆیە وحەدیس نیە. ئەم ڕیواتەش بە ئاشكرا نەك بۆ پسپۆر بەڵكو لای عەوامی موسڵمانان دیارە چ جای مامۆستا ومەلاكان. بۆیە جێی داخە قورئان لە سنگ شتی وا بگێڕێتەوە.
3. هەروەها بونی ڕەكاكەت وناڕێكی لە حەدیسدا بەڵگەی هەڵبەستنیەتی. وەك ئەم ڕیوایەتە هەڵبەستراوە.
4. هەروەها تەماشا دەكەیت، ئەڵێ: «زەحمەت نەبێ»، ئەمەش بەڵگەی درۆیەتی ڕیوایەتەكەیە ودیارە تازە هەڵواسراوە ومێژووی هەڵواسینەكەی زۆر كۆن نیە، هەربۆیە ئەو ڤیدیۆ كورتەی بۆ من نێردراوە كە مامۆستامە دەگاتە ئەو شوێنە گتێك دەكات ونایهێنێ ودەیبڕێ.
5. پاشان ئەو لەهجە وزمانەی ئەو ڕیوایەتە هەمان ئەو لەهجە وزمانەی ئێستایە كە كورد قسەی پێدەكات، ئەمەش خۆی بۆ خۆی ئەوە دەردەخات كە ئەم ڕیوایەتە دروستكراو وتازەیە وهەڵبەستراوە.
لە كاتێكدا لەهجە وزمانی ئەوسا وئێستای هەمو زمانەكان جیاوازە، كەسێكی «ئینگلیزی زمان» لەهجە وزمانە كۆنەكەی جیاوازە لەوەی ئەمڕۆ، هەروەها توركێك، هەروەها فارسێك، هەروەها عەرەبێك ... هتد، بەڵكو لەوەی كۆن حاڵی نابن مەگەر تا ڕادەیەك، تەنانەت زمانی عەرەبیش كە لە هەمو زمانێك -بە ڕەهایی- بەهێزترە وڕەسانەیەتی زیاتر پاراستوە، عەرەبێك لە شیعری شاعیرە كۆنەكانیان حاڵی نابێت بە كەمی نەبێت، بەڵكو ئەو قورئانەی پێبدە خوا بۆی ناردون، بەباشی لە زمانی قورئان حاڵی نابێت، كە لە شیعرە عەرەبیەكان زۆر ئاسانترە، كەچی پێویستیان بە تەفسیرە بۆ لێتێگەیشتنی زۆرێكی، ئەمە ‎زمانی عەرەبی كە هەموو شارەزا ولێكۆڵەرێك ئەزانێت ‎رەسەنایەتی زۆری تێدایە و پارێزگاری زۆریشی لێكراوە، كەچی هێشتا وای بەسەردا هاتووە كە نەوەی پاشین لە لەهجەی پێشینی خۆیان باش حاڵی نابێت
ئەی چ جا زمانی كوردی كە نە ئەو كاتە خاوەن كیانێك نە دەوڵەتێك بوە، نە خاوەن شارستانیەتیەكی ئاشكرا. تۆ بڵێی چەند گۆڕانكاری بەسەردا هاتبێت؟!
ئەمەش بە پێچەوانەی هەندێ خەڵك كە دەڵێن خاوەنی دەوڵەتی «میدیا» بوە تەنانەت ڕۆیشتون ساڵێكی بەناو كوردیان داناوە كە پەیوندی بە كوردەوە نیە وهیچ بەڵگەیەك نیە بیسەلمێنێت.
• جا من ئامۆژگاریم خۆم پاشان ئەو مامۆستا بەڕێزە پاشان هەموو مامۆستا بەڕێزە ئایینیەكان وئەوانی تر كە پەروەردەكەری خەڵكن، چاو ساغن، رێنمایی كارن لە هەر بوارێك ولە هەر چین و تۆێژكن، هەمیشە ناڕاستی بە ڕاستی عیلاج بكەن سەردەكەون نەك بە پێچەوانەوە.
خوای گەورە هیدایەتی من وهەموو لایەك بدات بەتایبەت مامۆستاكان كە چاو ساغی خەڵكن هیدایەت بوونی ئەوان ورێی خوا گرتنی ئەوان واتە رێی خوا گرتن وهیدایەت وەرگرتنی كۆمەڵگا. والله الموفق.

مامۆستا على خان وەڵامى داوەتەوە