بەڵێ دوا خستنی قه‌رز بردنه‌وه بۆ خاوه‌نه‌كه‌ی غه‌یبه‌ت كردن و سزادانی قه‌رزاره‌كه حه‌ڵاڵ ده‌كات
ئه‌گه‌ر كه‌سێكی قه‌رزار توانای هه‌بوو ئه‌و قه‌رزه‌ی كه له لایه‌تی بیداته‌وه و نه‌یدایه‌وه و ئه‌مڕۆ و به‌یانی ده‌كرد و دوای ده‌خست به بێ عوزر ئه‌وا دروسته بۆ خاوه‌ن قه‌رزه‌كه غه‌یبه‌تی قه‌رزاره‌كه بكات و بڵێ سته‌م و زوڵمی لێم كردووه و دروستیشه شكاتی بكات و حه‌بس و زیندانی و به‌ندی بكات و تۆڵه‌ی خۆیی لـێبسێنێته‌وه ، هه‌روه‌ها دروستیشه خه‌ڵكانی تری لـێ ئاگادار بكاته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی پاره و ماڵی خۆیانی نه‌ده‌نێ به قه‌رز .
عَنْ الشَّرِيدِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (ﷺ) قَالَ : ((لَيُّ الْوَاجِدِ يُحِلُّ عِرْضَهُ وَعُقُوبَتَهُ))(1).
واته : ئه‌و كه‌سه‌ی كه توانای هه‌یه قه‌رز بداته‌وه به‌ڵام نایداته‌وه و دوای ده‌خات ئه‌مه غه‌یبه‌ت كردن و سومعه‌ت شكاندن و سزا دان و تۆڵه لـێسه‌ندنه‌وه‌ی حه‌ڵاڵ ده‌كات .
قال العلماء : "يُحِلُّ عِرْضَهُ" : أي شكايته بأن يقول ظلمنـي أو يُحذر غيرهُ منهُ كي لا يعطوهُ أموالـهم .
وعقوبته : أي سجنه وحبسهُ وتعزيرهُ .
وقال الـحافظ : (وَاسْتُدِلَّ بِهِ عَلَى مَشْرُوعِيَّةِ حَبْسِ الْمَدِينِ إِذَا كَانَ قَادِرَاً عَلَى الْوَفَاءِ تَأْدِيبَاً لَهُ وَتَشْدِيدَاً عَلَيْهِ ، وَبِقَوْلِهِ : "الْوَاجِد" عَلَى أَنَّ الْمُعْسِرَ لَا يُحْبَسُ)(فتح الباري : (5 / 78)).
============
(1) صحيح سنن أبـي داود رقم (3628) وصحيح سنن النسائي رقم : (4689) ، وقد رواهُ البخاري تعليقاً فـي صحيحه انظر الفتح : (5 / 78) .
بۆ زانیارى زیاتر کتێبی : (حوكم و ئادابەكانى قەرزدان و قەرزكردن و قەرزدانەوە لە ژێر تیشكى ئایەتە پیرۆزەكانى قورئان و فەرموودە صەحیحەكان دا ) لە نوسینى (مامۆستا محمد عبدالرحمن) بخوێنەوە
چ كاتێك قهرزدان دهبێت به ریـبا ؟حوکمى ئەو کەسە چیە کە لە کاتى دیارى کراودا قەرز ناهێنێتەوە؟ئایا حوكمى دواخستنى مارهیى چییه له ئیسلامدا ئایا دروسته؟حوكمی فرۆشتنی ئاڵتون چی یە بەقەرز؟ئەگەر کەسێک مرد و قەرزار بوو ئایا پێش دابەشکردنى میراتەکەى واجبە قەرزەکانى بدرێتەوە؟
