بەڵێ دوا خستنی قه‌رز بردنه‌وه بۆ خاوه‌نه‌كه‌ی غه‌یبه‌ت كردن و سزادانی قه‌رزاره‌كه حه‌ڵاڵ ده‌كات
ئه‌گه‌ر كه‌سێكی قه‌رزار توانای هه‌بوو ئه‌و قه‌رزه‌ی كه له لایه‌تی بیداته‌وه و نه‌یدایه‌وه و ئه‌مڕۆ و به‌یانی ده‌كرد و دوای ده‌خست به بێ عوزر ئه‌وا دروسته بۆ خاوه‌ن قه‌رزه‌كه غه‌یبه‌تی قه‌رزاره‌كه بكات و بڵێ سته‌م و زوڵمی لێم كردووه و دروستیشه شكاتی بكات و حه‌بس و زیندانی و به‌ندی بكات و تۆڵه‌ی خۆیی لـێبسێنێته‌وه ، هه‌روه‌ها دروستیشه خه‌ڵكانی تری لـێ ئاگادار بكاته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی پاره و ماڵی خۆیانی نه‌ده‌نێ به قه‌رز .
عَنْ الشَّرِيدِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (ﷺ) قَالَ : ((لَيُّ الْوَاجِدِ يُحِلُّ عِرْضَهُ وَعُقُوبَتَهُ))(1).
واته : ئه‌و كه‌سه‌ی كه توانای هه‌یه قه‌رز بداته‌وه به‌ڵام نایداته‌وه و دوای ده‌خات ئه‌مه غه‌یبه‌ت كردن و سومعه‌ت شكاندن و سزا دان و تۆڵه لـێسه‌ندنه‌وه‌ی حه‌ڵاڵ ده‌كات .
قال العلماء : "يُحِلُّ عِرْضَهُ" : أي شكايته بأن يقول ظلمنـي أو يُحذر غيرهُ منهُ كي لا يعطوهُ أموالـهم .
وعقوبته : أي سجنه وحبسهُ وتعزيرهُ .
وقال الـحافظ : (وَاسْتُدِلَّ بِهِ عَلَى مَشْرُوعِيَّةِ حَبْسِ الْمَدِينِ إِذَا كَانَ قَادِرَاً عَلَى الْوَفَاءِ تَأْدِيبَاً لَهُ وَتَشْدِيدَاً عَلَيْهِ ، وَبِقَوْلِهِ : "الْوَاجِد" عَلَى أَنَّ الْمُعْسِرَ لَا يُحْبَسُ)(فتح الباري : (5 / 78)).
============
(1) صحيح سنن أبـي داود رقم (3628) وصحيح سنن النسائي رقم : (4689) ، وقد رواهُ البخاري تعليقاً فـي صحيحه انظر الفتح : (5 / 78) .
بۆ زانیارى زیاتر کتێبی : (حوكم و ئادابەكانى قەرزدان و قەرزكردن و قەرزدانەوە لە ژێر تیشكى ئایەتە پیرۆزەكانى قورئان و فەرموودە صەحیحەكان دا ) لە نوسینى (مامۆستا محمد عبدالرحمن) بخوێنەوە
گەر قەرز بدەم بە خەڵکى و لەسەریان بوەستم یان داشكاندن بۆ فەقیرەکان بکەم تا چەند خێرم دەگات؟چ كاتێك قهرزدان دهبێت به ریـبا ؟فەزڵ و پاداشتى قەرزدان و چاوەڕوانى لە کەسی قەرزارکەسێک قەرزار بێ و پارەى هەبێ لە ماڵدا بەڵام قەرزەکە نەداتەوە حوکمى چیە؟ئه‌گه‌ر كهسێك به هۆی كارهساتێكهوه كهوته ژێر قهرزهوه خاوەن قەرزەکان دەتوانن سجنى بکەن و داواى حەقى خۆیان بکەن؟
