پێویستێتی مەسح كردنی هەموو سەر لەبەر ئەوەیە كەوا فەرمان كردن بە مەسح لە قورئاندا نادیارە (مُجمل)ـە ، بۆیە بۆ روون كردنەوەی دەگەڕێیتەوە بۆ لای فەرموودە ، وە لە هەردوو (صحیح البخاری ومسلم) و جگە لەوانیشدا سەلمێنراوە كەوا پێغەمبەر (ﷺ) هەموو سەری مەسح كردووە ، وە ئەمەش بەڵگەیە لەسەر ئەوەی كەوا پێویستە هەموو سەر بە كامڵی مەسح بكرێت .
عَنْ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى الْمَازِنِيِّ عَنْ أَبِيهِ :
((أَنَّ رَجُلاً قَالَ لِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَيْدٍ - وَهُوَ جَدُّ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى - : أَتَسْتَطِيعُ أَنْ تُرِيَنِي كَيْفَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (ﷺ) يَتَوَضَّأُ ؟ فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ زَيْدٍ : نَعَمْ ، فَدَعَا بِمَاءٍ ، فَأَفْرَغَ عَلَى يَدَيْهِ فَغَسَلَ مَرَّتَيْنِ ، ثُمَّ مَضْمَضَ وَاسْتَنْثَرَ ثَلاَثًا ، ثُمَّ غَسَلَ وَجْهَهُ ثَلاَثًا ، ثُمَّ غَسَلَ يَدَيْهِ مَرَّتَيْنِ مَرَّتَيْنِ إِلَى الْمِرْفَقَيْنِ ، ثُمَّ مَسَحَ رَأْسَهُ بِيَدَيْهِ فَأَقْبَلَ بِهِمَا وَأَدْبَـرَ : بَدَأَ بِمُقَدَّمِ رَأْسِهِ حَـتَّى ذَهَبَ بِهِمَا إِلَى قَفَاهُ ، ثُمَّ رَدَّهُمَا إِلَى الْمَكَانِ الَّذِي بَدَأَ مِنْهُ ، ثُمَّ غَسَلَ رِجْلَيْهِ))(متفق عليه ).
واتە : پیاوێك وتی بە (عَبْدُ اللَّهِ بْنُ زَیْدٍ) : ئایا دەتوانیت پێشانمی بدەیت پێغەمبەری خوا (ﷺ) چۆن دەستنوێژی گرتووە ؟ (عَبْدُ اللَّهِ بْنُ زَیْد)یش فەرمووی : بەڵێ‌ ، بۆیە داوای ئاوی كرد ، جا ئاوی كرد بەسەر هەردوو دەستیدا و دوو جار شۆردنی ، ئەنجا سێ‌ جار ئاوی ڕادایە ناو دەم و لووتی ، ئەنجا سێ‌ جار روومەتی شۆرد ، ئەنجا دوو جار دوو جار هەردوو دەستی تاوەكو ئانیشكی (قوڕنێسكی) شۆرد ، ئەنجا هەردوو دەستی هێنا بە سەر سەریدا لە پێشەوە و لە پاشەوەش هەردووكیانی هێنا پێیدا : بە پێشەوەی سەری دەستی پێكرد تاوەكو هەردوو دەستی برد تا پشتی ملی ، ئەنجا هەردوو دەستی گێڕایەوە بۆ ئەو شوێنەی كە لە سەرەتادا دەستی پێ‌كرد ، ئەنجا هەردوو پێ‌یی شۆرد .
وە ئەگەر بوترێت : سەلمێنراوە لە فەرموودەی (الـمغیرە) كەوا پێغەمبەر (ﷺ) پێشە سەری و سەرەوەی عەمامەكەشی مەسح كردووە ؟
ئەوا وەڵامەكەی ئەوەیە كەوا : خۆیگرتەوە لە سەر مەسح كردنی پێشە سەر چونكە مەسح كردنی ئەوەی كە مایەوە لە سەر بە مەسح كردنی سەرەوەی عەمامەكەی تەواو كرد ، وە ئێمەیش ئەمە دەڵێین ، وە ئەمە بەڵگەی دروستێتی خۆگرتنەوە لە سەر مەسح كردنی پێشە سەر یان هەندێك لە سەری بە بێ‌ تەواو كردنی بە مەسح كردنی سەرەوەی عەمامەی تێدا نییە(تفسير ابن كثير : (2/24) بتصرف ).
دەرئەنجام ئەوەیە كەوا پێویستە هەموو سەر مەسح بكرێت ، وە ئەو كەسەی مەسح دەكات ئەگەر بیەوێت تەنها مەسحی سەر دەكات ، یان تەنها مەسحی سەر عەمامە دەكات ، یان مەسحی سەر و عەمامە دەكات پێكەوە ، هەموو ئەمانە ڕاست و دروست و سەلمێنراون .
وە هەردوو گوێ‌ بەشێكن لە سەر بۆیە پێویسە مەسح بكرێن :
لە بەر فەرمایشتی پێغەمبەر (ﷺ) : ((الْأُذُنَانِ مِنْ الرَّأْسِ))(صحیح سنن ابن ماجه) واتە : هەردوو گوێ بەشێکن لە سەر .
وە لەم فەرموودەیەدا كە دێت ڕوونكردنەوەی چۆنێتی مەسح كردنی هەردوو گوێ‌ی تێدایە :
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ :
((أَنَّ رَجُلاً أَتَى النَّبِيَّ (ﷺ) فَقَالَ : يَا رَسُولَ اللَّهِ كَيْفَ الطُّهُورُ ؟ فَدَعَا بِمَاءٍ فِي إِنَاءٍ ، فَغَسَلَ كَفَّيْهِ ثَلاَثًا ، ثُمَّ غَسَلَ وَجْهَهُ ثَلاَثًا ، ثُمَّ غَسَلَ ذِرَاعَيْهِ ثَلاَثًا ، ثُمَّ مَسَحَ بِرَأْسِهِ فَأَدْخَلَ إِصْبَعَيْهِ السَّبَّاحَتَيْنِ فِي أُذُنَيْهِ وَمَسَحَ بِإِبْهَامَيْهِ عَلَى ظَاهِرِ أُذُنَيْهِ وَبِالسَّبَّاحَتَيْنِ بَاطِنَ أُذُنَيْهِ ، ثُمَّ غَسَلَ رِجْلَيْهِ ثَلاَثًا ثَلاَثًا ، ثُمَّ قَالَ : هَكَذَا الْوُضُوءُ ، فَمَنْ زَادَ عَلَى هَذَا أَوْ نَقَصَ فَقَدْ أَسَاءَ وَظَلَمَ ـ أَوْ ظَلَمَ وَأَسَاءَ ـ))(حسن صحيح : دون قوله : " أَوْ نَقَصَ " ).
واتە : پیاوێك هات بۆ لای پێغەمبەر (ﷺ) و وتی : ئەی پێغەمبەری خوا چۆن دەستنوێژ دەگیرێت ؟ پێغەمبەریش (ﷺ) داوای ئاوی كرد لە قاپێكدا ، جا سێ‌جار هەردوو لەپـی شۆرد ، ئەنجا سێ‌جار ڕوومەتی شۆرد ، ئەنجا سێ‌جار هەردوو قۆڵی شۆرد ، ئەنجا مەسحی سەری كرد و هەردوو پەنجەی شایەتومانی خستە نێو هەردوو گوێ‌ی و بە هەردوو پەنجە گەورەكەی دەرەوەی گوێ‌ی و بە هەردوو پەنجەی شایەتومانیشی ناوەوەی گوێ‌ی مەسح كرد ، ئەنجا سێ‌جار سێ‌جار هەردوو پێ‌یی شۆرد ، ئەنجا فەرمووی : دەستنوێژ گرتن بەم شێوەیەیە ، وە هەركەسێك لە ئەمە زیاتر ئەنجامبدات ئەوا بەڕاستی خراپ و ستەمی كردووە ـ یان ستەم و خراپی كردووە ـ .

وەرگیراوە لە کتێبی : (كورتەیەك لە فیقهی سوننەت و قورئانی ئازیز ) لە وەرگێڕانى بەڕێز : مامۆستا محمد عبدالرحمن