داواکارین بە کورتى وپوختى فەزڵ و حوکم و ئادابەکانى مانگى پیرۆزی ڕەمەزانمان بۆ باس بکەن
بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە ، وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا ، وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
لە وەڵامى ئەم پرسیارەدا بە کورتى ئەوەندەى بتوانین فەزڵ و حوکم و ئادابەکانى ڕۆژووى مانگى پیرۆزى رەمەزان لە (23) بەشدا دەخەینە ڕوو بە ئومێدى ئەوەى سودمەند بێ بۆ هەموو خوشک و برایەکى موسڵمان .
یەکەم: ماناى ڕۆژوو لەڕووی زمانەوانی و شەرعییەوە
- ڕۆژوو لە زمانەوانییەوە :
واتە : خۆگرتنەوە .
- ڕۆژوو لە شەرعدا:
(( بریتییە لەخۆ گرتنەوەیەكی تایبەت : كەئەویش خۆ گرتنەوەیە لەخواردن وخواردنەوە ، وجیماع كردن لە سپێدەوە تاوەكو مەغریب و لەگەڵ هەبوونی نییەت بەوەی كەبەڕۆژو دەبێت
دووەم : فەزڵ و پاداشت و تایبەت مەندییەكانی ڕۆژوو
بێگومان ڕۆژوو چه‌ند ڕێز و فەزڵ و تایبه‌تمه‌ندییه‌كی هه‌یه ، له‌وانه :
1- ڕۆژوو یه‌كێكه له‌و كرده‌وانه‌ی كه‌خودا په‌یمانی داوه به‌هۆیه‌وه له‌خاوه‌نه‌كه‌ی خۆش بێت و پاداشتێكی گه‌وره‌ی بداته‌وه .
2- ڕۆژوو خێرێكی گه‌وره‌یه بۆ موسوڵمان گه‌ر بزانێت .
3- ڕۆژوو هۆكارێكه له‌هۆكاره‌كانی به‌ده‌ست هێنانی ته‌قوا وخۆ پارێزی
4- ڕۆژوو پارێزه‌ره ، ومرۆڤی موسوڵمان خۆی پێ ده‌پارێزێت له‌ئاگر .
5- ڕۆژوو پارێزه‌ری مرۆڤه له شه‌هه‌وات و ئاره‌زووه‌كان .
6- به‌ڕۆژوو بوونی یه‌ك ڕۆژ له‌پێناو خوادا حه‌فتا ساڵ مرۆڤ له‌ئاگری دۆزه‌خ دوور دەخاته‌وه
7- به‌ڕۆژوو بوونی یه‌ك ڕۆژ له‌پێناو خوادا به‌قه‌د دووری نێوان ئاسمان وزه‌وی مرۆڤ له‌ئاگری دۆزه‌خ دوور دەخاته‌وه .
8- ڕۆژوو ئامۆژگاری پێغه‌مبه‌ره صلی الله علیه وسلم ،و هاوشێوه‌ی نییه
9- ڕۆژوو خاوه‌نه‌كه‌ی له‌ده‌رگای ڕه‌یانه‌وه ده‌كاته ژووره‌وه بۆ نێو به‌هه‌شت
10- ڕۆژوو ده‌بێته هۆی سڕینه‌وه‌ی تاوانه‌كان .
11- پاداشتی ڕۆژووانان پاداشتێكی دیاری نه‌كراوه :
12- ڕۆژووان دوو خۆشی بۆ هه‌یه :
13- بۆنی ده‌می ڕۆژووان له‌لای خوا له بۆنی میسك خۆشتره :
14- ڕۆژوو وله‌گه‌ڵ قورئانی پیرۆزدا ده‌بنه شه‌فاعه‌ت كار بۆ خاوه‌نه‌كه‌یان له‌ڕۆژی دواییدا .
15- ڕۆژوو دەبێتە هۆى بەدەستهێنانى چه‌ند ژوورێكی به‌رزی له‌نێو به‌هه‌شتدا .
سێیەم : سوود و قازانجەكانی ڕۆژوو لەڕووى شەرع و تەندروستیەوە
یەکەم : لە ڕوی ئاینیەوە :
* نەفسمان پاك ڕائەگرێ و خۆیشمان ئەپارێزێ و ئاگری شەهوەت لە جەستەمان ئەكوژێنێتەوە، بە مەش لە ئەنجامدانی تاوانی گەورە ئەمانپارێزێت و تاوان كەمتر ئەكەین.
* تۆوی ڕحمەت و بەزەیی لە هۆش و ویژدان و دڵەكانمان ئەنێژێ و فێری ئارامگرتنمان ئەكات.
* وامان لێدەكات هەردەم هەژارانمان لە یاد بێت و دەستی یارمەتیان بۆ درێژ بكەین.
* فێری چاكە كاریمان ئەكات و لە درۆ و دوو ڕووی و زمان پیسی ئەمان پارێزێ.
* فێری لە خوا ترسان و خوا پەرستی ڕاستەقینەمان ئەكات.
* دڵەكانمان نەرم ئەكا و گوێیەكانمان ڕائەهێنێ بۆ زیاتر گوێگرتن لە قورئان و ئامۆژگاری.
* باشترین ڕێگایە بۆ ڕزگار بوون لەتاوان.
* لە پلانە هەمیشەییەكانی شەیتان ئەمانپارێزێ.
* هۆكارێكە بۆ چونە بەهەشت و لێخۆشبوونی پەروەردگار لێمان.
دووەم : لە ڕوی تەندروستیەوە :
جەستەمان لـــە چەندین نەخۆشی ئەپارێزێت: هەروەك دكتۆر (عبدالعزیز أحمد) لە وتارێكی دا ئەڵێت: ((بە شێوەیەكی زانستیانە دەركەوتوە كە ڕۆژوو وەسیلەیەكی سروشتی یە بۆ پاراستنی لەش لەهەندێ دەرد و نەخۆشی، ئەمەش لەژیانی یەكە یەكەی ئەو خەڵكەدا بەدی دەكرێت)، هەروەها لەپاش تاقیكردنەوەیەكی زۆر لە سەر ئاژەڵ و گیاندارانی تردا دكتۆر (روجية) گەیشتە ئەم ئەنجامە: ئەو گیاندارانەی بۆ ماوەیەكی دیاریكرا و خواردن و خواردنەوەیان لێ قەدەغە بكرێت بەرگری و بەرەنگاریان بۆ نەخۆشی زۆرتر دەبێت تا لەپێش قەدەغە كردنەكە.
چوارەم : چاكه و تایبه‌تمه‌ندیه‌كانى مانگى ڕه‌مه‌زان
ڕه‌مه‌زان مانگى خێر و به‌ره‌كه‌ته ، خواى په‌روه‌ردگار چه‌ندین چاكه و فه‌زڵى ئاشكراى پێ به‌خشیوه ، ئه‌وه‌ش ئه‌م شێوانه‌ى خواره‌وه‌یه :
1 ـ خواى گه‌وره قورئانه پیرۆزه‌كه‌ى ناردۆته خواره‌وه:
2 ـ شه‌یتانه‌كانى تێدا كۆت و زنجیر ده‌كرێن .
3- ده‌رگاكانى دۆزه‌خ داده‌خرێن .
4- ده‌رگاكانى به‌هه‌شت ده‌كرێنه‌وه .
5 ـ بوونى شه‌وى قه‌در ( ليلة القدر ) تیایدا:
6- ڕه‌مه‌زان مانگى وه‌ڵامدانه‌وه‌ى پاڕانه‌وه‌كان و ڕزگار بوونه له ئاگر:
7- ڕه‌مه‌زان مانگى سڕینه‌وه‌ى تاوانه‌كانه :
8- مانگى ڕه‌مه‌زان گه‌وره‌ترینى كاته‌كانه كه تێیدا خواى گه‌وره له تاوانه‌كان ده‌بورێت :
9- گه‌یشتن به‌مانگی ڕه‌مه‌زان وبه‌ڕۆژوو بوون تیایدا ده‌بێته هۆی به‌رز بوونه‌وه‌ی پله‌ی كه‌سی باوه‌ڕدار :
10- ماڵ به‌خشین له‌مانگی ڕه‌مه‌زاندا خێری زۆر تره له‌مانگه‌كانی تر،
پێنجەم : حوكمی ڕۆژوو گرتنی مانگى ڕەمەزان
ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زان واجبه به‌به‌ڵگه‌ی قورئان وفه‌رمووده و كۆده‌نگی زانایان له‌سه‌ر هه‌موو موسوڵمانێكی باڵغی عاقڵی ،وموقیم ،واته : له‌سه‌فه‌ردا نه‌بێت ، وهیچ ڕێگریه‌ك نه‌بێت له‌به‌رده‌م به‌ڕۆژوو بوونیدا ، وه‌ك سوڕی مانگانه ، یان زەیستانى (منداڵ بوون)
شەشەم : هاتن و سابت بوونى مانگی ڕەمەزان و کۆتایی هاتنى
هاتنی مانگی ڕەمەزان بەیەكێك لەم دوو شتە جێگیر دەبێت :
1- بینینی مانگی ڕەمەزان هەرچەند تەنها كەسێكیش بینیبێتی بەمەرجێك ڕاستگۆ وجێی سیقە و عادل بێت .
2- تەواو كردنی مانگی شەعبان ، واتە : هەركە (30) ڕۆژ لەمانگی سەبان تەواوكرا ئەوا ڕەمەزانە هەرچەندە مانگی مانگی ڕەمەزانیش نەبینرابێت .
وەهەروەها ڕەمەزان تەواو دەبێت بە :
1- یان بینینی مانگی شەوال هەرچەندە دوو كەسی ڕاستگۆ و جێی سیقەش بن ، واتە : بۆ تەواو بوونی مانگی ڕەمەزان پێویستە دوو كەسی ڕاستگۆ شایەتی ئەوە بدەن كە مانگی شەوالیان بینیوە .
2- یاخود تەواو كردنی مانگی ڕەمەزان ، واتە : هەركە (30) ڕۆژ لەڕەمەزان تێپەڕی ئەوا تەواو دەبێت هەرچەند مانگی شەوالیش نەبینرابێت
حەوتەم : جۆرەكانی ڕۆژوو
ڕۆژوو دەبێتە چوار بەشەوە ، بەم شێوەیەی لای خوارەوە :
جۆری یەكەم : ڕۆژووی فەرز
ئەویش ڕۆژوی مانگی ڕەمەزانە
جۆری دووەم : ڕۆژوی واجب
كەئەویش كەفارەتە و بەهۆی كەفارەتی هەندێ شتەوە مرۆڤ بەڕۆژو دەبێت
جۆری سێیەم : ڕۆژووی نەزر
ئەم جۆرە لەڕۆژوو واجب نی یە لەئەسڵدا بەڵام مرۆڤ خۆی لەسەر خۆی واجبی دەكات .
جۆری چوارەم : ڕۆژووی سوننەت
هەشتەم : شەرت و مەرجەكانی ڕۆژوو
شەرتەكانی واجب بوونی ڕۆژوو شەش دانەن : ڕۆژوو واجبە لەسەر هەموو موسوڵمانێكی بالغ ، وعاقڵ ، بەتوانا ، لەماڵ بێت ، واتە : لەسەفەردا نەبێت ، یەكێك لەڕێگرییەكانی ڕۆژوو نەبێتە ڕێگر لەبەردەم بەڕۆژوو بوونیدا وه‌ك سوڕی مانگانه ، یان زەیستانى (منداڵ بوون)
نۆیەم : پایە و ڕوكنەكانی ڕۆژوو
بێگومان ڕۆژوو دوو ڕوكن وپایەیی هەیە كە لەسەری بونیاد دەنرێت ، بەم شێوەیەیی لای خوارەوە :
ڕوكنی یەكەم : نیەت هێنان ، کە شوێنى نیەت دڵە نەک زمان
ڕوكنی دووەم : خۆ گرتنەوە لەهەموو ئەو شتانەی ڕۆژوو دەشكێنن لەكاتی بانگی بەیانییەوە تاوەكو ئاوا بوونی خۆر
دەیەم : ئەوانەی كە بۆیان هەیە بەڕۆژوو نەبن لە ڕەمەزاندا
ئەوانەی كە بۆیان هەیە بەڕۆژوو نەبن لە ڕەمەزاندا بریتین لە :
1- ڕێبوار ( مسافر ) :
2 ـ نه‌خۆش :
3 ـ ئه‌و ئافره‌تانه‌ى كه له بێنوێژدان یان له زه‌یسانیدان واتە : خوێنى دواى منداڵ بوون :
4 ـ پیاو و ئافره‌تى به‌ته‌مه‌ن :
5 ـ ئافره‌تى سك پڕو شیرده‌ر :
6- ئه‌و كه‌سه‌ی كه زۆری لێده‌كرێت ڕۆژوه‌كه‌ی بشكێنێت :
7- كه‌سێك پێویستی به‌شكاندنی ڕۆژوو بێت بۆ ئه‌وه‌ی كه‌سێك ڕزگار بكات له مردن :
8- كه‌سێك برسێتی وتینوێتی زۆری بۆ بێنێت به‌شێوه‌ك بترسێت زیانی پێ بگات وبمرێت :
یانزەیەم : بەتاڵكەرەوەكانی ڕۆژوو
زۆر شت هه‌ن پێویسته ڕۆژووان لێیان دوور بكه‌وێته‌وه ، چونكه ئه‌گه‌ر ئه‌و شتانه له ڕۆژانى ڕه‌مه‌زان دا ئه‌نجام بدات ڕۆژووه‌كه‌ى به‌تاڵ ده‌بێته‌وه و تاوانه‌كانى زۆر ده‌بن ، ئه‌و شتانه ئه‌مانه‌ن :
1 ـ خواردن و خواردنه‌وه به ئه‌نقه‌ست :
2 ـ خۆڕشانه‌وه‌ى به ئه‌نقه‌ست
3 ـ بێ نوێژى و زه‌یستانى
4 ـ ده‌رزى لێدانێك مه‌به‌ست پێى خواردن پێدان بێت
5 ـ جووت بوون له‌گه‌ڵ خێزان دا :
6 - ده‌رچوونی مه‌نی به‌ئاره‌زوو ، جا به‌هۆی ماچ كردنه‌وه‌وه بێت یاخود به‌ده‌س لێدان ، یاخود ده‌ستپه‌ڕ ،
7- نیه‌تی شكاندنی ڕۆژوو ، هه‌ركه‌سێك نیه‌تی شكاندنی ڕۆژوو بێنێت ئه‌وا ڕۆژووه‌كه‌ی ده‌شكێت ؛ چونكه نییه‌ت یه‌كێكه له‌ڕوكنه‌كانی ڕۆژوو
8 : هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه له‌دین وكافر بوون :
دوانزەیەم : مەرجەكانی ئەو شتانەی كەڕۆژوو دەشكێنن
مه‌رجه ئه‌و شتانه‌ی كه‌ڕۆژوو ده‌شكێنن جگه سوڕی مانگانه وخوێنی منداڵ بوون سێ مه‌رجى تێدابێ
مەرجى یەکەم : كه‌سه‌كه عیلمی هه‌بێت و بزانێ ڕۆژوو به‌و شته ده‌شكێت
مەرجى دووەم : ده‌بێ له‌بیری بێت وله‌بیری نه‌چوبێت ، جا ئه‌گه‌ر به‌له‌بیرچوونه‌وه شتێكی خوارد ئه‌وا ڕۆژووه‌كه‌ی سه‌حیحه وهیچ كێشه‌ی نی یه وقه‌زا كردنه‌وه‌ی له‌سه‌ر نی یه
مەرجى سێیەم : به‌كه‌یفی خۆی خواردنه‌وه‌كه بخواته‌وه وزۆری لێ نه‌كرابێت ، جا ئه‌گه‌ر به‌زۆر ئه‌و شته‌ی پێ كرا كه‌ڕۆژوو ده‌شكێنێت ، ئه‌وا ڕۆژووه‌كه‌ی ته‌واوه وهیچ كه‌فاره‌تێكی له‌سه‌ر نی یه
سیانزەیەم : قەدەغەكراوەكانی ڕۆژوو
چەند شتێك هەیە پێویستە ڕۆژووان لێ ی دوور بكەوێتەوە :
بزانه ـ ئه‌ى به‌نده‌ى سه‌ركه‌وتوو بۆ گویڕایه‌ڵی په‌روه‌ردگار پایه به‌رز ـ كه ڕۆژووان ئه‌و كه‌سه‌یه ئه‌ندامه‌كانى به ڕۆژوو بن له تاوان و زمانیشی له درۆكردن و ووته‌ى پڕو پووچ و ناڕه‌وا ، وه خۆشى بگریته‌وه له خواردن و خواردنه‌وه‌و جووت بوون له‌گه‌ڵ خیزانى ، ئه‌گه‌ر قسه‌یشى كرد ووته‌یه‌ك ناڵی روشینه‌رى ڕۆژووه‌كه‌ى بیت ، وه كرده‌وه‌یه‌كیش ناكات ڕۆژووه‌كه‌ى به‌تاڵ بكاته‌وه .
چواردەیەم : ئادابە سوننەتەكانی ڕۆژوو
ڕۆژوو كۆمەڵێك ئادابی هەیە كە سوننەتە موسڵمانی ڕۆژووان پارێزگاری لێ بكات و كردەوەی پێ بكات بۆ ئەوەی پاداشت و خێرێكی زۆری دەست بكەوێت ئەو ئادابانەش بریتین لە :
1- دواخستنى پارشێو کردن
2- زوو بەربانگ كردنەوە
3- زۆر خوێندنی قورئان و زیكر و دوعا كردن ، و نوێژ كردن ، و خێر كردن ، وعومرە كردن .
4- كات نەكوشتن بە شتی بێ سوود
5- نوێژی تەڕاویح لەگەڵ جەماعەتدا
6- خۆی بڕازێنێتەوە بەڕەوشتی سەلەف وپێشینان ،
7- باش وایە بۆكەسی ڕۆژووەوان گەر كەسێك جوێنی پێ دا بڵێت : من بەڕۆژووم
8- شوكری نیعمەتی خودا بكات لەسەر ئەوەی حودا تەوفیقی داوە لەسەر ڕۆژوو گرتن و كاری بۆ ئاسان كردووە وگەیاندوویەتی بەڕەمەزان
9- سیواك كردن ، سیواك كردن لەهەموو حاڵەتێكدا سوننەتە بۆ كەسێك بەڕۆژوو بێت یاخودا
پانزەیەم : ئەو شتانەی كەباش نین كەسی بەڕۆژو ئەنجامیان بدات
له‌و شتانه‌ی كه‌باش نییه ڕۆژووه‌وان ئه‌نجامیان بدات بریتن له :
1- زیادەڕەوی لەئاو لەدەم ولوت وەردان:
2- ماچ كردنی خێزان ، باش نییه بۆ كه‌سێك كه‌ئاره‌زوی بجوڵێت ماچی خێزانی بكات
3- دەست لێدان ، وباوش پیا كردن ، وئه‌و شتانه‌ی كه‌ده‌بنه هۆی جووت بوون :
4- قوت دانی بەڵغەم
5- تام كردنی خواردن بەبێ ئەوەی پێویستی بەتام كردنی هەبێت ،
6- ویساڵ كردن كه‌ئه‌ویش نه‌شكاندنی ڕۆژووه ونه‌خواردنه‌وه ی خواردن وخواردنه‌وه‌یه بۆ ماوه‌ی دوو یاخود سێ ڕۆژ
شانزەیەم : ئەو شتانەی كە حەڵاڵە بۆ ڕۆژووان
1 ـ ڕۆژووان دەتوانێ بە لەش گرانیەوە ڕۆژ بكاتەوە :
2 ـ سیواك كردن :
3 ـ ئاو ڕادانە ناو دەم و لووت :
4 ـ ماچ كردن و دەست بازی بۆ ڕۆژووان :
5 ـ تاقی كردنەوەی ( تەحلیل كردنی ) خوێن و دەرزی لێ دانێك مەبەست لێ ی خواردن پێدان نەبێت
6 ـ كەڵەشاخ كردن ( الحجامە ) :
7 ـ چێژ (تام) كردنی خواردەمەنی
بەڵام ئەم كارە بە مەرجێك ئەبێ خواردنەكەی نەڕواتە قوڕگەوەوە
8 ـ كل ( سورمە ) كردن و قەترە و هاوشێوەكانی لەو شتانەی كە دەكرێتە چاوەوە :
9 ـ ئاوی سارد كردن بە سەر سەردا و خۆشۆردن :
حەڤدەیەم : قەزا كردنەوە و فیدیەی ڕۆژوو و کەفارەت
یەکەم: ئەوانەی كە قەزاكردنەوەیان لەسەرە چوار كۆمەڵن
1- نه‌خۆشێك كه ئومێدی چاكبوونه‌وه‌ی هه‌بێ.
2- گه‌شتیار« موسافیر».
3- ئافره‌تێك له بێنوێژیدا بێ.
4- ئافره‌تێك له زه‌یستانیدا بێ.
دووەم: ئه‌وانه‌ی ته‌نها فیدیه‌یان له‌سه‌ره‌و، قه‌زایان له‌سه‌ر نییه پێنج كۆمه‌ڵ خه‌ڵكن:
1- پیره‌مێرد .
2- پیره‌ژن.
3- ئافره‌تی حامیله..
4- ئافره‌تی شیرده‌ر .
5- نه‌خۆشی به‌رده‌وام.
سێیەم کەفارەت
هه‌ركه‌سێك له‌گه‌ڵ خێزانیدا جووت ببێت له‌مانگی ڕه‌مه‌زاندا ، ئه‌وا چوار شتی له‌سه‌ر واجب ده‌بێت :
1- كه‌فاره‌ت ، كه‌ئه‌ویش به‌م شێوه‌یه‌یه :
أ - ئازادكردنی به‌نده‌یه‌یه‌كی باوه‌ڕدار ،
ب- گه‌ر به‌نده نه‌بوو ئه‌وا پێویسته دوو مانگ به‌سه‌ر یه‌كه‌وه به‌ڕۆژوو بێت
ج- جا ئه‌گه‌ر نه‌ی توانی دوو مانگ به‌سه‌ر یه‌كه‌وه به‌ڕۆژوو بێت ؛ ئه‌وا خواردنی شه‌ست هه‌ژار ده‌دات
2- به‌نیسبه‌ت باقی ئه‌و ڕۆژه‌ی ماوه كه‌جیماعی تیادا كردووه ، پێویسته به‌ڕۆژوو بێت ونابێت ئه‌و شتانه بكات كه‌ڕۆژوو ده‌شكێنن ویاخود خوردن وخواردنه‌وه بخوات وبخواته‌وه ؛ چونكه به‌بێ عوزرێكی شه‌رعی ڕۆژووی شكاندووه ، بۆیه هیچ ڕوخسه‌ێك نایگرێته‌وه .
3- پێویسته جگه له‌و دوومانگه ئه‌و ڕۆژه‌ش بگرێته‌وه كه‌جیماعی تیادا كردووه
4- پێویسته له‌سه‌ری ته‌وبه بكات و داوای لێخۆش بوون بكات له‌خودا
هەژدەیەم : نوێژی تەراویح
یەکەم: واتای نوێژی تەڕاویح :
نوێژی تەڕاویح بۆیە ناو نراوە بەو ناوەوە ؛ چونكە لەدوای هەر چوار ڕكاتێك ئیسارەحەت دەكرێت.
جا نوێژی تەڕاویح لەیەكەم شەوی ڕەمەزانەوە دەس پێ دەكات ،
دووەم : نوێژی تەڕاویح سوننەتێكی تەئكید لێكراوە
سێیەم : فەزڵ وڕێزی نوێژی تەڕاویح :
كاتێ موسوڵمان نوێژی تەڕاویح بكات باوەڕی وابێ كەحەقە و وچاوەڕێی پاداشت بێت لەخودا ، وتەنها مەبەستی خودا بێت ، ئەوا پاداشتێكی گەورەی دەس دەكەوێت
چوارەم : دروستیەتی نوێژی تەڕاویح بەجەماعەت :
پێنجەم : ژمارەی ڕكاتەكانی :
( عائشە ) ـ ڕەزای خوای لێبێت ـ فەرموویەتی :
پێغەمبەری خوا ﷺ لە یازدە ركات زیاتری نەدەكرد لە ڕەمەزاندا و جگە لە ڕەمەزانیش دا .
شەشەم : كاتی نوێژی تەڕاویح دوای نوێژی عیشایە لەگەڵ دوو ڕەكاتە سوننەتەكەی دوای عیشا ، پاشان نوێژە تەڕاویحەكەی دەكات
نۆزدەیەم : هەڵەی هەندێك لەڕۆژووەوانان
هه‌ندێ له‌ڕۆژووه‌وانان توشی هه‌ندێ هه‌ڵه ده‌بن ڕه‌نگه ببێته هۆی كه‌مبوونه‌وه‌ی پاداشته‌كه‌یان ، وكاریگه‌ری ده‌بێت له‌سه‌ر ته‌واوی ڕۆژووه‌كانیان ، یاخود كارێك ده‌كه‌ن پێچه‌وانه‌ی مه‌به‌ستی ڕۆژووه و ڕێز وفه‌زڵی ڕۆژووه‌كانیان كه‌م ده‌بێته‌وه ، جا هه‌ندێ له‌و سه‌رپێچیانه :
1- فێر نەبوونی ئەحكامەكانی ڕۆژوو
2- شەرم نەكردن لەخودا و نەپاراستنى زمان و چاو و دەست لە تاوان و خراپە
3- ئیسڕاف و زێدەڕەوی و بەفیڕۆدانی ماڵ لەشتی بێ هودەدا
4- تەكلیف كردنی كەس وكار بەوەی خواردن وخواردنەوەیەكی زۆر ئامادە بكەن
5- خەوتن لەكاتی پارشێو كردندا ، بەشێوەیەك خۆی بێبەش دەكات لە باشترین شت لەو كاتە پیرۆزەدا كە داوای لێخۆش بوون كردنە
6- نەكردنی نوێژی بەیانی ، یاخود بەجوانی نەیكات ویاخود پیاوان نوێژ لەماڵەوە بكەن ونەچن بۆ مزگەوت
7- زۆر خەوتن لەڕۆژدا ، حەتمەن ئەم كارە پێچەوانەی سوننەتی خودایە
8- بەفیڕۆ دانی كات لەنێوان خەوتن ، وتی وتیدا ،
9- ئیهمال كردنی قورئانی پیرۆز ، وبێ بەش بوون لەپاداشتەكەی
10- دوعا نەكردن لەكاتی ڕۆژوو شكاندندا وبەگشتی لەكاتی بەڕۆژوو بووندا
11- نەكردنی نوێژی مەغریب لەمزگەوت وخۆ خەریك كردن بەشكاندنی ڕۆژووەوە
12- نەكردنی نوێژی تەراویح نە لەمزگەوت بەجەماعەت و نەلەماڵ بەتەنها
13- شەو درەنگ خەوتن
14- بەپەلە ئەنجام دانی نوێژی تەڕاویح
بیستەم : شەوی قــەدر
١ـ فەزڵی شەوی قەدر:
بەسە بۆ پایەی شەوی قەدر كە چاكترە لە هەزار مانگ،٢
2ـ كاتی شەوی قەدر
ئەوەمان پێ گەیشتووە لە پێغەمبەری خواوە ﷺ كە ئەو شەوە شەوی بیست و یەك، و شەوی بیست سێ، و شەوی بیست و پێنج، و شەوی بیست و حەوت، و شەوی بیست و نۆ، وە شەوی كۆتایی مانگی ڕەمەزانه.
3- نیشانەكانی ئەم شەوە
شەوی قەدر شەوێكی بێ دەنگ و ڕوونە، نە گەرمە و نەسارد، خۆری بەیانیەكەی لاواز و سور دەبێ.
بیست و یەک : مانەوە لە مزگەوت بۆ خوا پەرستن ( الإعتكاف )
پێشەوا ابن عثیمین (بە ڕەحمەت بێت) دەڵێت: ئیعتیكاف واتە: پەیوەست بوون بەمزگەوتەوەو خۆتەرخانكردن بۆ خواپەرستی, كەئەوەش سوننەتێكی جێگیرەو بەڵگەی قورئان وفەرموودەی لەسەرە .
مەبەست لە مانەوە لەمزگەوت بۆ خواپەرستی:
مەبەست لە ئیعتیكاف ئەوەیە موسڵمان لە مزگەوتێك لە ماڵەكانی خوادا بمێنێتەوە بۆ خواپەرستی وگوێڕایەڵی كردنی خوای پەروەردگار, ئەوەش لەبەر دەستكەوتنی پاداشت وفەزڵ و گەیشتن بە شەوی قەدر,
بیست و دوو : فەزڵ و تایبەتمەندی و ئەركەكانی دە شەوی كۆتایی ڕەمەزان
ئەم دە شەوەی كۆتایی تایبەتمەندی زۆری هەیە لەوانە:
یەكەم: دابەزینی قورئان تێیدا:
دووەم: شەوی قەدر:
لەگەڵ ئەوەی كە قورئان مەزن وگەورەیە، لەشەوێكی گەورەومەزنیشدا هاتۆتە خوارەوە، كە خوای بەرزوبڵند گەورەوشكۆداری كردووەو ناوی لێناوە: (لیلة القدر) واتە: شەوی بەڕێز كە خاوەنی پلەوپایەیەكی بەرزو بڵندە
سێیەم: چوونە ناو مەككەو تێكشكانی كوفر وبێباوەڕی:
لە تایبەتمەندیەكانی ئەم دە شەوە بریتیە لە دەركەوتنی حەق وڕاستی وداڕمان وپووچەڵبوونەوەی باتڵ، لەم كاتەدا موسڵمانان چوونە ناو مەككەوەو لەدەست بێباوەڕان ڕزگاریان كرد
چوارەم: زۆر تێكۆشان و هەوڵدان لە عیبادەت وخواپەرستیدا:
لە تایبەتمەندیەكانی تری ئەم دە شەوە ئەوەیە كە پێغەمبەری خوا (ﷺ) زیاتر لە كات وڕۆژەكانی تر هەوڵی دەداو تێكۆشانی دەكرد لە خواپەرستیدا،
بیست و سێ : زەكاتی سەرفترە
١ ـ حوکمەکەی :
زەکاتی سەرفترە فەرز و واجبە
٢ ـ لەسەر کێ واجب دەبێ ؟
زەکاتی سەرفترە (واجب) دەبێ لەسەر ھەموو بچووک و گەورە و نێرینە و مێ ینە و ئازاد و بەندەیەک لە موسڵمانان
٣ـ پیاو لە جیاتی کێ دەیدا ؟
موسوڵمان سەرفترە دەدات بۆ خۆی و ھەموو ئەوانەی کە نەفەقەیان لە سەرێتی لە بچووک و گەورە و نێر و مێ و ئازاد و بەندە
٤ ـ بە کێ دەدرێت ؟
سەرفترە تەنھا دەدرێت بەو کەسانەی کە شایستەن ، ئەوانیش تەنھا بریتین لە ھەژار و کەم دەستەکان
5 ـ کاتەکەی :
یەکەم : زەكاتی سەرفترە لە دوای خۆر ئاوابوونی ئێوارەی شەوی جەژن واجب و فەرز دەبێت .
دووەم : وە باشتر و سوننەت وایە پێش دەرچوونی خەڵكی بۆ نوێژی جەژن ببەخشرێت
سێیەم : بەڵام روخسەت و ڕێگە دراوە بە ڕۆژێك یان دوو ڕۆژ یان سێ ڕۆژ پێش جەژن بدرێت بەو كارمەندانەی كە هەڵدەسن بە كۆكردنەوەی .
6 ـ حیکمەت لە سەرفترە :
خوای دانا و زانا سەرفترەی فەرز کردووە بۆ پاک کردنەوەی ڕۆژووان لە ووتەی پڕوپوچ و کرداری خراپە ، وە بۆ ئەوەی خواردنێکیش بێت بۆ فەقیر و ھەژاران
7 ـ چی دەدرێ بۆ زەکاتی سەرفترە ؟
زەکاتی سەرفترە دەبێت تەنھا بە خواردن (طعام) بدرێت ، لەو جۆرە خواردنانەی کە خەڵکی ھەر سەردەمێک دەیخوات
8 ـ بـڕەکەی :
أ ـ یەک (صاع) واتە چوار گوێل (مُد) دەدرێت بۆ سەرفترەی ھەر نەفەرێک ، بە کێشانەش نزیکەى دووکیلۆ و نیو دەکات بە پێوەرى ئێستا.
9 ـ پارەدان بۆ سەرفترە دروست نییە و دەبێت تەنھا خواردن بدرێت نەک پارە :
سەرفترەدان لە سەردەمی پێغەمبەردا (ﷺ) بە خواردن و قوتی ئەو سەردەمە دراوە نەک بە پارە ، وە لە مەزھەبی ئیمامی (شافعي)دا پەیڕەوی سوننەتی پێغەمبەر (ﷺ) کراوە تێیدا و دەبێت تەنھا خواردن بدرێت بە سەرفترە و پارە نابێت و دروست نییە .
10- ئەو خاڵانەى کە پێچەوانەى سوننەتى پێغەمبەرى خوایە ﷺ لە سەرفترەداندا :
وەک بیرخستنەوەیەک موسڵمانان زیاتر لەم خاڵانەی خوارەوەدا پێچەوانەی سوننەتی پێغەمبەر (ﷺ) دەکەن لە سەرفترەداندا :
یەکەم : پارەدان لە جیاتی خواردن !
دووەم : پێش خستنی سەرفترەدان زیاتر لە ڕۆژێک یان دوو ڕۆژ یان سێ ڕۆژ پێش جەژن ! یان دوا خستنی بۆ دوای جەژن !
سێیەم : تایبەت کردنی سەرفترەدان بە شێخ و مەلا و فەقێ ! چونکە سەرفترە تەنھا حەقی ھەژارەکانە و بەس ، وە تایبەت نییە بە شێخ و مەلاوە .
کۆکردنەوەى : ستافی وەڵامەکان
هاتنى مانگى ڕەمەزان وە کۆتایی هاتنى چۆن دەست نیشان دەکرێت؟ئەگەر کەسی بە ڕۆژوو ئاگای لێ نەبوو لەكاتی ئاو لە دەم وەرداندا ئاو گەیشتە قوڕگی ئایا ڕۆژوەکەى دەشکێ؟ بۆ موسوڵمانان بەڕۆژوو دەبن ، و حیکمەت لە واجب كردنى ڕۆژوو چیە؟ئەو هه‌ڵه و کارە خراپانە چین کە پێویستە کەسی بەڕۆژوو لێى دوور بکەوێتەوە؟ئەو شتانە چین كەباش نین كەسی بەڕۆژو ئەنجامیان بدات ؟ (مكروهات الصيام)
