أ / كڕین و فرۆشتن و گۆڕینه‌وه‌ی پاره‌ به‌ قه‌رز به‌ بێ زیاده‌ دەبێت بە ڕیبا .
ئه‌گه‌ر كڕین و فرۆشتن و گۆڕینه‌وه‌ی پاره‌ به‌ قه‌رز بوو به‌ بێ زیاده‌ ئه‌وا ئه‌م جۆره‌ مامه‌ڵه‌یه‌ ده‌بێت به‌ (ریـبا) و له‌ شه‌رعدا پێی ده‌وترێت [ربا النسيئة].
وه‌ك ئه‌وه‌ی كه‌سێك سه‌د (100) دۆلار بفرۆشێت به‌ كه‌سێكی تر و سه‌د دۆلاره‌كه‌ش بدات به‌ كابرای كڕیار به‌رامبه‌ر به‌ (118.000) دینار ، به‌ڵام كابرای كڕیار دوای جیا بوونه‌وه‌ی له‌ بفرۆشه‌كه‌ له‌ (مه‌جلسی كڕین و فرۆشتنه‌كه‌دا) به‌ ماوه‌یه‌ك (118.000) دیناره‌كه‌ ته‌سلیم به‌ بفرۆشه‌كه‌ بكات ، ئه‌گه‌ر چی ئەوماوه‌یه‌ چه‌ند كاتژمێرێكی كه‌میش بێت .
ب / كڕین و فرۆشتن و گۆڕینه‌وه‌ی پاره‌ به‌ قه‌رز به‌ زیاده‌وه‌ .
وه‌ك ئه‌وه‌ی كه‌سێك سه‌د (100) دۆلار بفرۆشێت به‌ كه‌سێكی تر به‌رامبه‌ر به‌ سه‌دوبیست هه‌زار (120.000) دینار به‌ قه‌رز ، به‌ڵام ئه‌گه‌ر به‌ نه‌قدی بیفرۆشێت ئه‌وا به‌ (118.000) دینار ده‌یدات .
واته‌ : ئه‌گه‌ر كڕین و فرۆشتنه‌كه‌ به‌ نه‌قدی بێت ئه‌وا سه‌د (100) دۆلار به‌ (118.000) دیناره‌ ، به‌ڵام ئه‌گه‌ر به‌ قه‌رز بیبات ئه‌وا به‌ (120.000) سه‌دوبیست هه‌زار دینار پێی ده‌فرۆشیت ، دوو هه‌زار (2.000) دینار زیاتری لـێوه‌رده‌گرێت له‌ به‌رامبه‌ر دوا خستنی هێنانه‌وه‌ی (118.000) دیناره‌كه‌.
(100 دۆلار = 118.000 دینار) به‌ نه‌قدی .
(100 دۆلار = 120.000 دینار) به‌ قه‌رز .
وه‌ ئه‌م شێوازه‌ش دوو جۆر ریبای له‌ خۆ گرتووه‌ :
أ / ربا الفضل: ریبای زیاده‌ ، چونكه‌ دوو هه‌زار (2.000) دینار زیاتری لێ وه‌رده‌گرێت له‌ به‌رامبه‌ر دوا خستنی هێنانه‌وه‌ی (118.000) دیناره‌كه‌ .
ب / ربا النسيئة : ریبای دوا خستن ، چونكه‌ كڕین و فرۆشتنی پاره‌كه‌ به‌ قه‌رز بوو .
به‌ڵگه‌ش له‌ سه‌ر ئه‌مه‌ :
عَنْ الْمِنْهَالِ قَالَ : سَأَلْتُ الْبَرَاءَ بْنَ عَازِبٍ وَزَيْدَ بْنَ أَرْقَمَ (رضي الله عنه) عَنِ الصَّرْفِ ، ... فَكِلاَهُمَا يَقُولُ : ((نَهَى رَسُولُ اللَّهِ (ﷺ) عَنْ بَيْعِ الذَّهَبِ بِالْوَرِقِ دَيْنَـاً)) صحيح البخاري رقم : (2180 ـ 2181) .
واته‌ : پرسیارم كرد له‌ دوو صه‌حابه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا (ﷺ) (البراء بن عازب وزيد بن أرقم ) ده‌رباره‌ی پاره‌گۆڕینه‌وه‌ (الێصرف) ... جا هه‌ردووكیان فه‌رموویان : پێغه‌مبه‌ری خوا (ﷺ) كڕێن و فرۆشتنی دینار (زێڕ) به‌ درهه‌م (زیو)ی قه‌ده‌غه‌ كردووه‌ .
فهذا الـحديث دليل صريح على تحريم بيع عملةٍ بعملةٍ أخرى ديناً .
قال ابن دقيق العيد في ((إحكام الأحكام)) : (وهو نصٌ في تحريـم ربا النسيئة فيما ذكر فيه ، وهو الذهب بالوَرِق ، لاجتماعهما في علة واحدة : وهي النقدية) العـدة في شرح إحكام الأحكام : (3 / 542).
واته‌ : ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌ ده‌قێكی ڕوونه‌ بۆ حه‌رامێتی ریبای قه‌رز و دواخستن له‌وه‌ی كه‌ تێیدا باس كراوه‌ كه‌ بریتییه‌ له‌ (دینار به‌ درهه‌م) ، چونكه‌ هه‌ردووكیان یه‌ك ده‌گرنه‌وه‌ له‌ یه‌ك هۆدا كه‌ بریتییه‌ له‌وه‌ی هه‌ردووكیان (پاره‌ و نرخ و دراون) .
وفـي رواية أخرى : أَنَّ النَّبِيَّ (ﷺ) قَالَ : ((مَا كَانَ يَدَاً بِيَدٍ فَخُذُوهُ ، وَمَا كَانَ نَسِيئَةً فَذَرُوهُ)) صحيح البخاري رقم : (2497) و (2498).
واتە : پێغەمبەری خوا (ﷺ) سەبارەت بە فرۆشتنی ئاڵتون و زیو و پارە گۆڕینەوە فەرموویەتی : ئەوەی كە دەست بە دەستە وەریبگرن ، وە ئەوەشی كە بە قەرزە و دوا دەخرێت ئەوا وازیلێبێنن .
قال الـحافظ : (مَعْنَى قَوْلِهِ : "مَا كَانَ يَدَاً بِيَدٍ فَخُذُوهُ" أَيْ مَا وَقَعَ لَكُمْ فِيهِ التَّقَابُضُ فِي الْمَجْلِسِ فَهُوَ صَحِيحٌ فَأَمْضُوهُ ، وَمَا لَمْ يَقَعْ لَكُمْ فِيهِ التَّقَابُضُ فَلَيْسَ بِصَحِيحٍ فَاتْرُكُوهُ) فتح الباري شرح صحيح البخاري : (5 / 199).
واته‌ : ئه‌وه‌ی كه‌ له‌ مه‌جلیسی كڕین و فرۆشتن و گۆڕینه‌وه‌كه‌دا ده‌ست به‌ ده‌ست وه‌رده‌گیرێت ئه‌وه‌ دروسته‌ و بیبه‌نه‌سه‌ر ، وه‌ ئه‌وه‌ی كه‌ ده‌ست به‌ ده‌ست وه‌رناگیرێت له‌و مه‌جلیسه‌دا ئه‌وه‌ دروست نىیه‌ وازی لێبێنن و ئه‌و كڕین و فرۆشتنه‌ مه‌كه‌ن .

 کتێبی : (حوكم و ئادابەكانى قەرزدان و قەرزكردن و قەرزدانەوە لە ژێر تیشكى ئایەتە پیرۆزەكانى قورئان و فەرموودە صەحیحەكان دا ) لە نوسینى (مامۆستا محمد عبدالرحمن)