ڕۆژووان بە چی بەربانگ دەكاتەوە ؟
پێغەمبەرى خوا ﷺ هانى ڕۆژوووانان دەدات بە خورما بەربانگ بكەن، ئەگەر خورمایان دەست نەكەوت بە ئاو، ئەمەش لە تەواوى بەزەیی و سور بوونیەتى ﷺ لەسەر ئوممەتەكەى و ئامۆژگارى كردنیان.
پەروەردگارى هەموو عالەم ئەو زاتەى (محمد)ى ﷺ ناردووە، وەك ڕەحمەتێك بۆ خەڵك دەفەرمووێ: [ لَقَدْ جَاءكُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُم بِالْمُؤْمِنِينَ رَؤُوفٌ رَّحِيمٌ ] (التوبة: 128)، چونكە بە پێدانى شتێكى شیرین بەلەش لەكاتى بەتاڵ بوونى گەدە، زیاتر واى لێ دەكات ئەو خواردنە وەربگرێت و ئەندامەكانى سودى لێ وەربگرن، بە تایبەت لەشی ساغ، پێی بەهێز دەبێت بەڵام سەبارەت بە ئاو: لەبەر ئەوەى لەش تووشی جۆرێك لە ووشكى دەبێت بەهۆى ڕۆژووەوە، ئەگەر بە ئاو تەڕ بێت زیاتر سوود وەردەگرێت لە خواردنەكە.
ئەوەش بزانە ئەى بەندەى گوێڕایەڵ كە خورما بەرەكەت و تایبەتمەندى هەیە. هەروەها ئاویش. لە كاركردنە سەر دڵەكان و پاك كردنەوەیان، ئەوەش جگە لەو كەسانە نەبێ كە شوێن كەوتووى سوننەتن كەسی تر نایزانێت.
لە (أنس) ى كوڕى (مالك) ەوە رضي الله عنه دەگێڕنەوە دەفەرمووێ: " كَانَ النَّبيُّ ﷺ يُفْطِرُ عَلَي رَطِابَاتٍ قَبْلَ أنْ يُصَلي، فَإنْ لم يَكُنْ رَطِابَاتٍ، فَتَمْراتٍ، فَإِنْ لم يَكُنْ تَمْرَاتٍ حَسَا حَسَواتٍ مِنْ مَاء " (1)
واتە: پێغەمبەر ﷺ بەر بانگى دەكرد بە چەند خورمایەكى تەڕ پێش ئەوەى نوێژ بكات، جا ئەگەر خورماى تەڕ نەبووایە، بە هەر خورمایەكى تر بەربانگى دەكرد، بەڵام ئەگەر خورماى هەر دەست نەكەوتبایە چەند قومێك ئاوى دەخواردەوە.
ڕۆژووان چی دەڵێن لە كاتى بەربانگ كردندا ؟ 
براى ڕۆژووان بزانە ـ خواى پەروەردگار ئێمە و تۆش سەركەوتوو بكات بۆ شوێنكەوتنى سوننەتەكانى پێغەمبەركەمان ﷺ ـ كە پاڕانەوەیەكت بۆ هەیە و وەڵامیش دەدرێتەوە، جا بە دەستى بێنە وەكو هەلێك، بشپاڕێرەوە و دڵنیابە بە وەڵام دانەوەى، ئەوەش بزانە خواى پەروەردگار وەڵامى پاڕانەوەى دڵی بێ ئاگا و دڵ ڕۆیشتوو ناداتەوە، وە لێی بپاڕێرەوە ئەوەى ئەتەوێ لە پاڕانەوەى چاك، بەڵكو چاكەى دونیا و دواڕۆژیشت بە دەست بێنى.
لە (أبو هريرة) وە رضي الله عنه دەگێڕنەوە فەرموویەتى: پێغەمبەر ﷺ دەفەرمووێ: " ثَلاثُ دَعَواتٍ مُسْتَجَابَاتٍ: دَعْوَةُ الصَّائِمِ، وَدَعْوَةُ المَظْلُومِ، وَدَعْوَةُ المُسَافِر " (2)
واتە: سێ پاڕانەوە هەن وەڵام دەدرێنەوە: پاڕانەوەى ڕۆژووان و پاڕانەوەى ستەم لێكروا و پاڕانەوەى رێبوار.
ئەو پاڕانەوەى كە ڕەت ناكرێتەوە لە كاتى بەربانگ دایە لەبەر فەرموودەى (أبو هريرة‌) رضي الله عنه لە پێغەمبەرەوە ﷺ كە دەفەرمووێ: " ثَلاثٌ لا تُرَدُّ دَعْوَتَهُم: الصَّائِمُ حِيْنَ يُفْطِرُ، وَالإمَامُ العَادِلُ، وَدَعْوَةُ المَظْلُومِ "(3)
واتە: سێ كەس پاڕانەوەكانیان ڕەت ناكرێتەوە: ڕۆژووان لە كاتى بەربانگ كردنیاندا، و پێشەواى دادپەروەر، و پاڕانەوەى ستەم لێكراو.
وە لە (عبد الله) ى كوڕى (عمر) ى كوڕى (عاص) ەوە رضي الله عنه دەگێڕنەوە فەرموویەتى: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: " إِنَّ لِلصَّائِمِ عِنْدَ فِطْرهِ لَدَعْوَةٌ مَا تُرَدُّ " (4)واتە: ڕۆژووان لە كاتى بەربانگیدا پاڕانەوەیەكى هەیە، هەرگیز ڕەت ناگرێتەوە.
وە باشترین پاڕانەوەش، ئەو پاڕانەوەیە كە لە پێغەمبەرەوە ﷺ
لە كاتى بەربانگ دا دەیفەرموو:" ذَهَبَ الظَّمَأ وَابْتَلَّت العُرُوقُ، وَثَبَتَ الأَجْرُ إِنْ شَاءَ اللهُ " (5)
واتە: تیونوێتى نەما قورگ تەڕ بوو، پاشان پاداشتیشمان جێگیر بوو بەویستى خوا.

مامۆستا عدنان بارام
=======================
(1) أخرجه أحمد: (3 / 163)، وأبو داود: (2 / 306)، و ابن خزيمة: (3 / 277 ـ 278)، والترمذي: (3 / 70) من طريقين عن أنس رضي الله عنه، وسنده صحيح.
(2) أخرجه العقيلي في (الضعفاء): (1/72)، وأبو مسلم الكَّجي في (جزئ) ومن طريقه ابن ماسي في (جزء الأنصاري): (ق9/ب) وسنده صحيح له لا عنعنة يحيي ابن أبي كثير. وله شاهد: وهو الآتي بعده.
(3) أخرجه الترمذي رقم: (2528)، وابن ماجه رقم: (1752)، وابن حبان رقم: (2407). وفيه جهالة أبي مدله.
(4) أخرجه ابن ماجه: (1/ 557)، والحاكم: (1 / 422)، وابن السني رقم: (128)، والطيالسي رقم: (299) من طريقين عنه. وقال البوصري (2 / 81): (هذا إسناد صحيح رجاله ثقات...) .
(5)أخرجه أبو داود: (2/306)، والبيهقي: (4/239)، والحاكم: (1/422)، وابن السني رقم: (128) والنسائي في (عمل اليوم والليلة) رقم: (269)، والبيهقي: (2/185) وقال: (إسناده حسن).قلنا: وهو كما قال.