1ـ حیكمەت لە پارشێو :
خوای پەروەردگار ڕۆژووی لەسەر فەرز كردووین هەر وەكو چۆن لەسەر ئوممەتانی خاوەن پەڕتوك ( أهل الكتاب ) ی لە پێشدا فەرز كردووە ، خوای پایە بەرز دەفەرمووێ : [ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ] [البقرة : 183].
بەشێوەیەك كە ڕۆژووەكەمان لەكات و حوكمدا لەگەڵ ڕۆژووی ئوممەتانی خاوەن پەڕتوك ( أهل الكتاب ) دا یەكیان دەگرتەوە ، كە پێویست بوو خواردن و خواردنەوە و جووت بوون لەگەڵ خێزاندا نەكرێت دوای خەوتن : واتە ئەگەر یەكێك لێیان خەوی لێ بكەوتبایە ئەوا بۆی ڕەوا نەبوو خواردن بخوات تا شەوەكەی تری بەسەردا دێت ، ئەویش لەسەر موسوڵمانان فەرز كرا ، بەڵام كاتێ‌ ( نەسخ ) كرایەوە ، پێغەمبەری خوا ﷺ فەرمانی كرد بە پارشێو كردن بۆ جیا كردنەوەی ڕۆژووی موسوڵمانان لە ڕۆژووی ئوممەتانی خاوەن پەڕتوك ( أهل الكتاب ) .
لە (عَمر)ی كوڕی (العاص) ەوە رضي الله عنه دەگێڕنەوە فەرموویەتی : پێغەمبەری خوا ﷺ فەرمووی : " فَصْلُ مَا بَيْنَ صيامِنَا وَصيامِ أهْلِ الكِتابِ : أكْلَةُ السُّحُرِ " أخرجه مسلم رقم : ( 1096 ) . (66).
واتە : جیا كەرەوەی ڕۆژووی ئێمە و ڕۆژووی ئوممەتانی خاوەن پەڕتوك ( أهل الكتاب ) : خواردنی پارشێوە .
2 ـ چاكەكانی پارشێو :
أ / پارشێو كردن بەرەكەتی تیایە :
لە ( سلمان ) ەوە رضي الله عنه دەگێڕنەوە فەرموویەتی : پێغەمبەر ﷺ فەرمووی : " البَّرَكَةُ في ثَلاثَةٍ : الجَمَاعَة ، والثَّريْد ، والسُّحُور " أخرجه الطبراني في (الكبير) رقم : (6127) ،، وسنده حسن في الشواهد .
واتە : بەرەكەت لە سێ شت دایە : جەماعەت ، و تریت ( نانەوڵە ) ، و پارشێو كردن .
وە لە ( أبو هریرە ) وە رضي الله عنه دەگێڕنەوە فەرموویەتی : پێغەمبەر ﷺ فەرموویەتی: " إِنَّ اللهَ جَعَلَ البَرَكَةَ في السُّحُورِ والكَيْلِ " أخرجه الشيرازي في ( الألقاب ) ـ كما في ( الجامع الصغير ) رقم : ( 1715 ) . واتە : خوای پەروەردگار بەرەكەتی خستووەتە پارشێو و پێوانەكردنەوە .
وە لە (عبد الله)ی كوڕی (الحرث)ەوە دەگێڕنەوە لە پیاوێك لە هاوەڵانی پێغەمبەرەوە ﷺ فەرمووی : خەریكی پارشێو كردن بووم پێغەمبەر ﷺ هاتە ژوورەوە و پێ‌ی فەرمووم :  " إنَّها بَرَكَةٌ أعْطَاكُم اللهُ إيَّاهَا فَلا تَدَعُوه " أخرجه النسائي : ( 4 / 145 ) ، و أحمد : ( 5 / 270 ) ، وسنده صحيح .
واتە : ئەم پارشێوە بەرەكەتە خوا پێی بەخشیون ، نەكەن لە دەستی بدەن .
بەرەكەتی پاشێوكردنیش ئاشكرایە ، چونكە شوێن كەوتنی سوننەتە ، بە هێزكەریشە بۆ بە ڕۆژوو بوون لەبەر سووكی ڕۆژووەكە لەسەر ڕۆژووان ، هەروەها ئەنجام دانی پێچەوانەی كاری ئوممەتە خاوەن پەڕتوكەكانە ( أهل الكتاب ) ە ، چونكە ئەوان پارشێو ناكەن
ب / خوای پەروەردگار و فریشتەكانی صەڵاوات دەدەن لەسەر ئەو كەسانەی پاشێو دەكەن :
لەوانەیە گەورەترین بەرەكەتی پارشێو ئەوە بێ كە ڕۆژووانان لێ خۆشبوونی خوای پایە بەرز و پاك و بێگەرد دەیانگرێتەوە و ڕەحمەتی خۆی بە سەردا ڕشتوون ، وە هەروەها فریشتەكانی ئەو خوا میهرەبان و بەڕەحمە دەپاڕێنەوە و داوای لێ خۆشبوونیان بۆ دەكەن ، بۆ ئەوەی لە كۆمەڵی ڕزگار بووانی خوا بژمێررێن لە مانگی ڕەمەزانی پیرۆزدا .
لە (أبو سعید الخدری)ەوە رضي الله عنه دەگێڕێتەوە فەرموویەتی : پێغەمبەر ﷺ فەرموویەتی : " السُّحُورُ أكْلَةٌ بَرَكَة ، فَلا تَدْعُوهُ ، وَلَو أنْ يَجْرَعَ أحَدُكُم جُرْعَةً مِنْ مَاءٍ ، فَإنَّ اللهَ ، وَمَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلى المُتَسَحِّرينَ " أخرجه ابن أبي شيبة : ( 3 / 8 ) ، و أحمد : ( 3 / 12 ) و ( 3 / 44 ) من ثلاثة طرق عن أبي سعيد الخدري ، و يشد بعضها بعضا .
واتە : پارشێو كردن خواردنێكی بە بەرەكەتە ، نەكەن لە دەستی بدەن ، ئەگەر بە خواردنەوەی قومێك ئاویش بۆ بێ ، چونكە خوای پەروەردگار و فریشتەكانی صەڵاوات دەدەن لەسەر ئەو كەسانەی پارشێو دەكەن . بۆیە پێویستە هیچ موسوڵمانێك ئەم پاداشتە گەورەیەی خوای بەڕەحم و میهرەبان لە دەست نەدات .
وە باشترین خواردن لە پارشێودا ( خورمایە ) : پێغەمبەر ﷺ فەرموویەتی : " نِعْمَ سُحُور الـمُؤْمنِ التَّمْرُ " أخرجه أبو داود : ( 2 / 303 ) ، وابن حبان رقم : ( 223 ) ، والبيهقي : ( 4 / 237 ) من طُرِقٍ عن محمد بن موسى عن سعيد المقبري عن أبي هريرة ، وسنده صحيح .
واتە : باشترین خواردنی ئیماندار لە پارشێودا بریتییە لە : خورما ، وە ئەگەر كەسێك هیچ شتێكی دەست نەكەوت ئەوا هیچ نەبێ با قومێك ئاو بخواتەوە لەبەر ئەو شتانەی كە باسمان لێ وە كردن ، وە لەبەر فەرموودەی پێغەمبەر ﷺ كە فەرموویەتی : " تَسَحَّرُوا وَلَوْ بِجُرْعَةِ مَاءٍ " أخرجه أبو يعلى رقم : ( 3340 ) عن أنس ، وفيه ضعف . ويشهد له حديث عبدالله بن عمرو عند ابن حبان رقم : ( 884 ) ، وفيه عنعنة قتادة ، فالحديث حسن . .
واتە : پارشێو بكەن ئەگەر بە قومێك ئاویش بێت .
3 ـ دوا خستنی پارشێو :
سوننەت وایە پارشێو دوا بخرێت بۆ كەمێك پێش دەركەوتنی فەجری ڕاستەقینە ، چونكە پێغەمبەر ﷺ لەگەڵ ( زید بن پابت ) c كاتێك كە لە پارشێوەكەیان بوونەوە ، پێغەمبەر ﷺ هەستا بۆ نوێژ و نوێژی كرد ، ماوەی نێوان لێ بوونەوەیان لە پارشێو كردنەكە و دەست پێ كردنی نوێژەكەیان نزیكەی خوێندنەوەی (50) پەنجا ئایەتی قورئانی پیرۆز دەبوو .
( أنس ) رضي الله عنه لە( زید ) ی كوڕی ( ثابت ) ەوە دوگێڕێتەوە كە فەرموویەتی : " تَسَحَّرْنَا مَعَ النَّبيِّ ﷺ ثُمَّ قَامَ إلى الصَّلاةِ ، قُلْتُ : كَمْ كَانَ بَيْنَ الأذانِ والسُّحُورِ ؟ قَالَ : قَدْرُ خَمْسينَ آيَة " أخرجه البخاري : ( 4 / 118 ) رقم : ( 1921 ) ، ومسلم رقم : ( 1097 ) . .
واتە : پارشێومان دەكرد لەگەڵ پێغەمبەردا ﷺ پاشان هەستا بۆ نوێژ ، ( أنس ) رضي الله عنه دەفەرمووێ : لێم پرسی : نێوان بانگ دان و نوێژ كردن چەندی خایاند فەرمووی نزیكەی (50) ئایەتی قورئانی پیرۆز بوو .
ئەوەش بزانە ئەی بەندەی خوا ـ خوای پەروەردگار ڕێنیشاندەرت بێ ـ : كە خواردن و خواردنەوە و جووت بوون لەگەڵ خێزانت ڕەوایە ئەگەر دوو دڵ بی لە دەركەوتنی فەجری ڕاستگۆ و ئاشكرا بوونی ، چونكە خوای پایە بەرز پێنوسی تاوانی هەڵگرتووە لەسەر هەڵە كردن و لە بیر چونەوە ، وە خواردن و خواردنەوە و جووت بوونی لەگەڵ خێزان دا حەڵاڵ كردووە تا كاتی ئاشكرابوونی فەجری ڕاستگۆ ، ئەو كەسەش گومانی لە دەركەوتنی هەبێ ، دەركەوتنی فەجری لا ئاشكرا نەبووە ، چونكە ئاشكرا بوون دڵنیا بوونە و ئەبێ گومانی لەو كارەدا نەبێ ، جا باش بزانە .
4 ـ حوكمی پارشێو :
لەبەر هەموو ئەو شتانەی كە باس كران دەبینین پێغەمبەری خوا ﷺ فەرمانی بە پارشێو كردن كردووە . فەرمانێكی جەخت لەسەر كراو لەو بارەیەوە دەفەرمووێ‌ : " مَنْ أرَادَ أن يَصُومَ فَلْيَتَسَحَّر بِشَىءٍ " رواه ابن أبي شيبة : ( 3 / 8 ) ، وأحمد : ( 3 / 367 ) ، وأبو يعلى : ( 3 / 438 ) ، والبزار : ( 1 / 465 ) ، واتە : ئەو كەسەی كە ئەیەوێت بە ڕۆژوو بێت ، با بە شتێك پارشێو بكات .
وە دەفەرمووێ‌ : " تَسَحَّروا فَإنَّ في السُّحورِ بَرَكَة " أخرجه البخاري : ( 4 / 120 ) رقم : ( 1923 ) ، ومسلم رقم : ( 1095 ) .
پاشان نرخی پارشێوی سەبارەت بە ئوممەتەكەی ئاشكرا كردووە ، و دەفەرمووێ : " فَصْلُ مَا بَيْنَ صِيَامِنَا وصِيَامِ أهلِ الكتِابِ أكْلَةُ السّحرِ" أخرجه مسلم رقم : ( 1096 ) .
وە ئەوەشی قەدەغە كردووە كە موسوڵمان وازی لێ‌ بێنێت و دەفەرمووێ‌ : " السُّحورُ أكلَةُ بَركَةٍ ، فلا تَدَعُوهُ ، وَلَو أن يَجْرَعَ أحَدُكُم جُرْعَةً مِن مَاءٍ ، فَإنَّ اللهَ ـ عز وجل ـ ومَلائِكَتَهُ يُصلونَ عَلَى المُتَسَحَرينَ " وە دەفەرموێت : " تَسَحَّرُوا وَلَو بِجُرْعَةٍ مِنْ مَاءٍ " . ئێمەیش لەم بارەیەوە دەڵێین : وا دەبینین فەرمانی پێغەمبەر ﷺ لێرەدا فەرمانێكی جەخت لەسەر كراوە لە سێ ڕووەوە :
أ / فەرمان پێ كردنی .
ب / دروشمی ڕۆژووی موسوڵمانانە ، وجیا كەرەوەی نێوان ڕۆژووی موسوڵمانان وئوممەتانی ترە .
ج / قەدەغە كردنی واز لێهێنانی .
ئەم سێ خاڵەش نیشانەی بە هێزن و بەڵگەی ئاشكران ، بەڵام سەرەڕای هەموو ئەو شتانە : دەبینین ئیمامی (الحافظ ابن حجر) لە (فتح الباری) دا : ( 4 / 139 ) یەك دەنگی و كۆڕای زانایان ( واتە : الإجماع ) دەهێنێتەوە لەسەر سوننەت بوونی پارشێو ، خواش زاناترە .

کتێبی : چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەر ﷺ