الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على نبينا محمد وعلى آله وأصحابه أجمعين.
خوای پەروەردگار فەرموویەتی: ﴿وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَمَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ﴾
واتە : ئا ئەوا سنوری خودایە ، هەرکەسێک سنوری خودا ببەزێنێت ئەوا بەتەئکید ستەمی لەنەفسی خۆی کردووە .

جا خوای پەروەردگار کاتێکی دیاری کراوی داناوە بۆ کاتی خۆ گرتنەوە و واز هێنان لەخواردن وخواردنەوە وەهەروەها بەهەمان شێوە کاتی ڕۆژو شکاندنیشی دەستنیشان کردووە ، بەنیسبەت کاتی خۆ گرتنەوە و واز هێان لەخواردن وخواردنەوەوە خوای پەروەردگار فەرموویەتی : ﴿وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْر﴾
واتە : بخۆن وبخۆنەوە هەتا وەکو سپێتی ڕۆژتان لە تاریکی شەو لە بەرەبەیاندا بۆ ڕوون دەبێتەوە .

دەبینی لێرەدا خوای پەروەردگار کاتی واز هێنانی لەخواردن وخواردنەوە دەست نیشان کردووە کەئەوەش دەرکەوتنی سپیایی بەربەیانە ، بۆیە بەهیچ شێوەیەک سوننەت نی یە مرۆڤ پێش ئەو کاتە واز لەخواردن وخواردنەوە بێنێت وەک ئیحتیات یاخود خۆ نزیک کردنەوە لەخودا ؛ چونکە ئەو شێوازە لەخۆ نزیک کردنەوە لەخودا شەرعی نی یە ، وئیحتایتێکە کەلەجێگەی خۆیدا نی یە .

وە پێغەبەر عليه الصلاة والسلام بەهاوەڵەکانی فەرموو : «إن بلال يؤذن بليل فكلوا واشربوا حتى يؤذن ابن أم مكتوم». واتە : بیلال بەشەو بانگ دەدات بۆیە بخۆن وبخۆنەوە تاوەکو ئیبن و ئوم مەکتوم بانگ دەدات .

وەگێڕدراوەتەوە کەلەنێوان بانگی بیلال و ئیبن و ئوم مەکتوم دا تەنها ئەوەندە بوو ئەمیان دابەزێت وئەوی تریان سەرکەوێت بۆ بانگ دان .

جا ئەم ڕیوایەتە هەرچەند جێی سەرنجە ، بەڵام بەهەر حاڵ پێغەمبەر عليه الصلاة والسلام فەرمانی بەهاوەڵەکانی کرد بەوەی بخۆن وبخۆنەوە تاوەکو ئیبن و ئوم مەکتوم بانگ دەدات وفەرمووی : «فإنه لا يؤذن حتى يطلع الفجر».
واتە : ئیبن و ئوم مەکتوم بانگ نادات تاوەکو فەجر دەرنەکەوێت .

ئائەوا سوننەتە کەئاماژەمان پێدا ، بەڵام ئەوەی هەندێ کەس ئەنجامی دەدەن بەشێوازێک واز لەخورادن وخواردنەوە دێنن پێش چەند دەقەیەک لەبانگ دان بێگومان ئەواهەڵەیەکی دیار وڕوونە وپێچەوانەی سوننەتە .

هەر بۆیە مرۆڤ دەخوات ودەخواتەوە تاوەکو فەجر دەردەکەوێت جا خودی خۆی بیبینێت وەک ئەوەی لەچۆڵەوانیەکدا بێت ، ویاخود گوێی لەبانگی کەسێکی جێی سقە بێت بەشێوەیەک بانگ نەدات تاوەکو فەجر دەردەکەوێت .
وەهەروها بەنیسبەت ئاوا بوونی خۆرەوە مرۆڤ فەرمانی پێکراوە هەرکات دڵنیا بوو لەئاوا بوونی خۆر زوو ڕۆژوەکەی بشکێنێت ، جا پێویستە لەسەر موسڵمان هەرکات خۆر ئاوا بوو ڕۆژەوەکەی بشکێنێ با بانگیشی نەدابێ .

بۆ نموونە گەر وا ڕێک کەوت تۆ لەشوێنێکی چۆڵ بوویت ویاخود لەجێگەیەکی بەرز بوویت وبۆت دەرکەوت خۆر ئاوا بووە ئەوا ڕۆژەوەکەت دەشکێنیت با گوێتیش لەبانگ نەبێت ، گەرنا ئەوا ئیعتیماد دەکەیتە سەر بانگبێژێکی جێی سقە کە پێش ئاوا بوونی خۆر بانگ نادات .

بۆیە هەرکات گوێت لەبانگ بوو و هێشتا خۆر ئاوا نەبوو بوو ئەوا دروست نی یە بۆت ڕۆژووەکەت بشکێنێت تاوەکو خۆر ئاوا نەبێت .

وەڵامى زانایى پایەبەرز محمد بن صالح العثیمین - رحمه الله-
المصدر: سلسلة فتاوى نور على الدرب > الشريط رقم [74]