1. ناوی : (أبو الفتح) ، (عمر بن إبراهيم الخيَّامي النيسابوري)یە ، (شاعر ، وفەيلسوف) بووە ،خەڵکی نەیسابوورە ، ولەوێ لەدایک بووە وهەر لەوێش مردووە .

2. لەساڵی 408 کۆچی ، لە گوندی نەیسابوور لەدایک بووە ، ولەساڵی (517 کۆچی ، یاخود : 515 کۆچی) کۆچی دوایی کردووە .

3. شارەزا بووە لە بوارەکانی بیرکاری وگەردون ناسی وزمان وفیقه ومێژوودا .

4.لەبەر شارەزایی لەزانستی گەردوون ناسیدا کراوە بەچاودێری گەردوونی بەغداد ، وەهەروەها لەبەر زۆر گرنگی دانی بە فەلسەفە ناوی لەگەڵ ناوی ابن سينا دەهێندرێت ، ئەو ابن سیانەیەی کەچەند بۆچوونێکی کوفری هەیە کەمرۆڤ لەئیسلام دەباتە دەرەوە ۰

5. وەهەروەها بەناو بانگ بووە بەشیعر ، لەگرنگترین شیعرەکانی ( " الرُّباعيات ")ـە ، کەپڕە لەکوفر وبێباوەڕی وقسەی بێڕەوشتی ، بۆیە جێی سەر سوڕمان نی یە کاتێ دەبینی وڵاتانی ڕۆژ ئاوا گرنگی یەکی زۆریان بەنوسراوەکانی داوە و وەریان گێڕاوەتە سەر زمانەکانی : ئینگلیزی ،وفەڕەنسی ، وڕوسی ، ئەڵمانی ، وجگە لەمانەش ، وئینگلیزەکان ئیستیفادەیەکی زۆریان لەشیعرە بێڕەوشتیەکانی کردووە کەلە ( " رباعيه ")کەیدا بانگەشەی بۆ کردووە ، وەئەو شعرەیان لەو وڵاتانەدا بڵاو دەکردەوە کەداگیریان دەکرد وەک هند وئێران ، وئەویان داوەتە پاڵ یەکێک لەموسوڵمانان بەڵکو بەیەکێک لەناودارەکانی ئیسلام دەزانرێت ! .

6. یەکێک لەشیعرەکانی لەبارەی عەڕەقەوە کەلە(الرباعيات)ـەکەیدا گوتوویەتی - :
إشرب الراَّح فهْي رُوح الرَّوْح
عەرەق بخۆرەوە بەڕاستی عەرەق ئارمی ڕوحە
بلْسم النفس والحشا والمـروح
خۆراکی دەرون وجەرگ ووزە بەخشە
وإذا مـا دهـاك طـوفان هـمٍّ
وەهەرکات خەفەت شاڵاوی بۆت هێنا
فانْـجُ فيـها فـذي سفينة نوحِ
ئەوا پەنا ببە بەر عەرەق ، عەڕەق کەشتیەکەی نوحە !

7. وەلەبارەی ئینکاری کردنی زیندو بونەوەوە لەدوای مردنەوە دەڵێت :

فلستَ يا هذا الغبيُّ عسـجدَا
ئەی گەمژە خۆ تۆ زێڕ نیت
حتى تُوارى في الثرى وتُخرجا
تاوەکو زیندو ببیتەوە ودەربهێندرێیت

8. وەلەیەکێک لەشیعرە بەد ڕەوشتیەکانیدا دەڵێت :

ما اسطعتَ كن لبني الخلاعة تابعاً
تا دەواتی شوێنی بێ ڕەوشتان بکەوە
واهدِم بناء الصـوم والصـلوات
بنتەمەڵ و بینای نوێژ وڕۆژو بڕوخێنە
واسمع عن الخيَّـام خيـر مقالة
گوێ لەباشترین قسەی خەیام بگرە
إشرب وغنِّ وسِر إلى الخـيرات
بخۆرەوە وگۆرانی بڵێ و بڕۆ بەرەو خەیرات .

9. وەهەروەها لەجێگەیەکدا گاڵتە کردن بەشەرع و خودا دەکات ، ولەبارەی تەوبە کردنەوە دەڵێت :

كلَّ يوم أنوي المتاب إذا ما
جاءني الليل عن كؤوس الشراب
فأتـاني فصلُ الزهـور وإنـي
فيه يا ربُّ تائـبٌ عـن متـابي

10. هەندێ لەلێکۆڵەرەوان وەک (الزِّركلي ) باس لەوە دەکات کە تەوبەی کردووە وحەجی کردووە ، وهەندێکی تر لەلێکۆڵەرەوان وەک (عبد الحق فاضل) گومانیان هەیە لەوەی شیعری ( الرباعيات ) هی ئەو بێت !

بەهەر حاڵ شیعری ( الرباعيات ) ئەوەی تێدا نی یە تەوبەی کردبێت ، بەڵکو بەئاشکرا کوفر وبێڕەوشتی تێدا بەدی دەکرێت ، وتیایدا خۆی بەری کردووە لە تەوبە کردن ، بەڵکو وای لێ دەخوێندرێتەوە کە خاوەنی ئەو شیعرە باوەڕی بەخودا وڕۆژی دوایی نەبووە .

جا گومان خستنە سەر ئەوەی شیعری ( الرباعيات )هی ئەو نەبن زۆر بەهێز نی یە ؛ چونکە زۆر کەس ئەو کتابەیان داوەتە پاڵ ئەو ، وە خوداش زاناترە بەحەقیقەت وڕاستی .

بۆ زانینی ژیان ناماکەی بڕوانە : " الأعلام " للزركلي 5 / 38 ، و "معجم المؤلفين " لعمر رضا كحالة 2 / 549 ، و " عمر الخيام بين الكفر والإيمان " لإحسان حقي ، و " ثورة الخيام " لعبد الحق فاضل . وصلى الله على نبينا محمد .