ئه‌وانه‌ی ته‌نها فیدیه‌یان له‌سه‌ره‌و، قه‌زایان له‌سه‌ر نییه پێنج كۆمه‌ڵ خه‌ڵكن:
یه‌كه‌م: پیره‌مێرد .
دووه‌م: پیره‌ژن.
سێیه‌م: ئافره‌تی حامیله..
چواره‌م: ئافره‌تی شیرده‌ر .
پێنجه‌م: نه‌خۆشی به‌رده‌وام.
ئه‌وانه‌ی ته‌نها فیدیه‌یان له‌سه‌ره‌و، قه‌زایان له‌سه‌ر نییه پێنج كۆمه‌ڵ خه‌ڵكن:
یه‌كه‌م و دووه‌م : پیره‌مێرد و پیره‌ژن:
پیاوی پیرو ئافره‌تی پیری ئه‌گه‌ر گرتنی ڕۆژووی ڕه‌مه‌زان گران و ناڕه‌حه‌ت بوو له‌سه‌ریان و نه‌یان توانی بیگرن، ئه‌وه بۆیان دروسته به‌ڕۆژوو نه‌بن و له بری هه‌ر ڕۆژێك خواردنی ژه‌مێك بده‌ن به هه‌ژارێك.
سێیه‌م و چواره‌م : ئافره‌تی حامیله‌و ئافره‌تی شیرده‌ر:
ئه‌و ئافره‌تانه‌ی حه‌ملیان هه‌یه یان شیر ده‌ده‌نه منداڵه‌كانیان ئه‌گه‌ر هاتوو ڕۆژووگرتن مه‌ترسی و زیانی هه‌بوو بۆیان ، یان بۆ منداڵه‌كانیان ، ئه‌وه بۆیان دروسته به ڕۆژوو نه‌بن ، به‌ڵام ئه‌گه‌ر مه‌ترسی نه‌بوو بۆ خۆیان و منداڵیان و توانایان هه‌بوو ئه‌وه واجبه له‌سه‌ریان به ڕۆژوو ببن .
جا هه‌ر كاتێك به‌هۆی مه‌ترسی گیانی خۆیان یان منداڵیان ڕۆژیه‌كه‌یان شكان ، ئه‌وا سێ جۆر بۆ چوون هه‌یه له نێو زانایان .
1- هه‌ندێكیان ده‌ڵێن ته‌نها فیدیه ده‌ده‌ن گرتنه‌وه‌یان بۆ نیه: به‌به‌ڵگه‌ی ئه‌م فه‌رموودانه، عبدالله ی كوڕی عباس (ڕه‌زای خوای گه‌وره‌ی لێبێت) ، ده‌ڵێت : (إذا خافتِ الحاملُ على نفسها ، والمرضعُ على ولدها في رمضان قال : يُفطرانِ ، ويُطعمانِ مكانَ كُلِّ يوم مسكيناً ، ولا يقضيانِ صوماً) (1).
واته: هه‌ر كاتێك ئافره‌تی حامیله ترسا له نه‌فسی خۆی ، وه ئافره‌تی شیرده‌ر ترسا له منداڵه‌ی له مانگی ڕه‌مه‌زاندا ، ئه‌وه ڕۆژووه‌كه‌یان ده‌شكێنن ، وه خواردن ده‌ده‌ن به فه‌قیر له جیاتی گشت ڕۆژێكیان(واته: به‌رامبه‌ر هه‌ر ڕۆژێك ده‌بێت فه‌قیرێك تێر بكه‌ن) وه گرتنه‌وه‌یان بۆ نیه .
وه عبدالله ی كوڕی عباس و عبدالله ی كوڕی عومه‌ر ده‌ڵێن: (الحاملُ والمرضعُ تُفطرُ ولا تقضي) (2). واته: ئافره‌تی حامیله و شیرده‌ر ئه‌گه‌ر مه‌ترسیان هه‌بوو ڕۆژیان ده‌شكێنن و نایگرنه‌وه (ته‌نها دانی خواردنیان له‌سه‌ر)
2- وه هه‌ندێك له زانیان ده‌ڵێن ته‌نها گێڕانه‌وه‌یان له‌سه‌ره: ده‌ڵێن چونكه حوكمی ئه‌م جۆره ئافره‌تانه وه‌كو حوكمی كه‌سی نه‌خۆش وایه ، خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت:{ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ}
ده‌ڵێن خوای گه‌وره له‌م ئایه‌ته پیرۆزه‌دا ته‌نها باسی گرتنه‌وه‌ی كردووه باسی دانی خواردنی نه‌كردووه(3).
3- وه هه‌ندێك له زانایان ده‌ڵێن: ئه‌گه‌ر له‌به‌ر مه‌ترسی منداڵه‌كه‌ی ڕۆژووه‌كه‌ی بشكێنێت ئه‌وه ده‌بێت له‌گه‌ڵ گرتنه‌وه‌ی ڕۆژووه‌كه‌ی خواردنیش بدات ، به‌ڵام ئه‌گه‌ر له‌به‌ر مه‌ترسی خۆی بێت ته‌نها گێڕانه‌وه‌ی له‌سه‌ره .(4)
تێبینی : ئافره‌تان كرده‌وه به‌كام یه‌كێك له‌م بۆچونانه بكه‌ن بۆیان دروسته إن شا‌ء الله .(5)
كۆمه‌ڵی پێنجه‌م : نه‌خۆشی بـه‌رده‌وام
ئه‌گه‌ر كه‌سێك نه‌خۆش بێ و ئومێدی چاكبوونه‌وه‌ی نه‌بێ، واته نه‌خۆشیه‌كی درێژخایه‌ن بێ و نه‌توانێ به‌ڕۆژوو بێ یان ڕۆژووگرتن زه‌ره‌ری بۆی هه‌بێ، ئه‌ویش به هه‌مان شێوه دروسته بۆی به‌ڕۆژوو نه‌بێ و فیدیه بدات، واته حوكمی وه‌كو پیره‌مێردو پیره‌ژنه، له‌مه‌شدا زانایان و شه‌رعناسان یه‌كده‌نگن (6).
به‌ڵگه‌ش بۆ ئه‌وه خودا ده‌فه‌رمووێ: [ لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا] البقرة: ٢٨٦.
واته: «خودا ته‌كلیف له هیچ كه‌س ناكات ته‌نها به ئه‌ندازه‌ی توانای خۆی نه‌بێت».
سەبارەت بە بڕی فیدیەکە بریتی یە لە یەک کیلۆ و ڕوبعێک لە برنج .
واتە : بۆ (30) ڕۆژى مانگى ڕەمەزان بڕی (37.5) سی و حەوت کیلۆ و نیو برنج دەدات بە فەقیر ، وە ئەوەش بزانە کە دروست نیە پارە بدرێ بە فیدیە لە جیاتی خواردن .
================
(1) صحيح علي شرط مسلم ، (الارواء): 4/19.
(2) صححه الألباني في إرواء الغليل : 4/20 .
(3) فتاوي اللجنة الدائمة : 10/220 .
(4) مجموع فتاوي ورسائل ابن عثيمين : 19/164.
(5) مامۆستا عدنان بارام .
(6) رد المختار- (2/119)، المجموع-(6/258)، الروض المربع-(1/138).
ئەو ئافرەتانەی کەبەهۆی سوڕی مانگانەوە چەند ڕۆژێک لەڕەمەزانیان نەگرتووە ئایا سەرەتا ڕۆژووە فەرزەکە بگرن یاخود شەشەڵان بگرن ؟حوكمی قەزا کردنەوەی ڕۆژوو بۆ کەسێکی نەخۆش کە لەڕەمەزاندا مردووە ئایا قەزاكردنەوە پێویستە لەسەر ئەو كەسەی كە ڕشانەوە زۆری پێ دێنێت لە ڕۆژانی ڕەمەزاندا ؟سەرجێی کردن لەگەڵ خێزان لە شەوانى ڕەمەزان و غوسل دەرکردن لە دواى بانگی بەیانىکەفارەتی کوشتنی بەهەڵەم لەسەرە کە ڕۆژوو گرتنی دوو مانگە ئایا دروستە دوای بخەم و زستان ڕۆژووەکان بگرم؟
