قەدەغەكراوەكانی ڕۆژوو
چەند شتێك هەیە پێویستە ڕۆژووان لێ ی دوور بكەوێتەوە :
بزانه ـ ئه‌ى به‌نده‌ى سه‌ركه‌وتوو بۆ گویڕایه‌ڵی په‌روه‌ردگار پایه به‌رز ـ كه ڕۆژووان ئه‌و كه‌سه‌یه ئه‌ندامه‌كانى به ڕۆژوو بن له تاوان و زمانیشی له درۆكردن و ووته‌ى پڕو پووچ و ناڕه‌وا ، وه خۆشى بگریته‌وه له خواردن و خواردنه‌وه‌و جووت بوون له‌گه‌ڵ خیزانى ، ئه‌گه‌ر قسه‌یشى كرد ووته‌یه‌ك ناڵی روشینه‌رى ڕۆژووه‌كه‌ى بیت ، وه كرده‌وه‌یه‌كیش ناكات ڕۆژووه‌كه‌ى به‌تاڵ بكاته‌وه ، به‌و شیوه‌یه ده‌بینین ووته و كرده‌وه‌شى چاك ده‌بیت . ئه‌مه‌یه ئه‌و ڕۆژووه‌یه‌ى كه خواى په‌روه‌ردگار و پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ى ﷺ له موسوڵمانان ده‌یانه‌وێ ئه‌نجامى بده‌ن ، نه‌ك ته‌نها خۆ گرتنه‌وه له خواردن و خواردنه‌وه و ئاره‌زووه‌كان ، چونكه ڕۆژوو : ڕۆژوو گرتنى ئه‌ندامه‌كانه له تاوان و خوَگرتنه‌وه‌یه له خواردن و خواردنه‌وه ، هه‌ر وه‌كو چۆن خواردن و خواردنه‌وه ڕۆژوو به‌تاڵ ده‌كاته‌وه به‌هه‌مان شیوه تاوانكردنیش پاداشته‌كانى ده‌بڕیت و به‌رهه‌مه‌كانى له‌ناو ده‌بات و واى لی ده‌كات هاوشیوه بی له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌ســـه‌ى كه ڕۆژووى نه‌گرتووه . هه‌روه‌ها ده‌بینین پێغه‌مبه‌ر ﷺ موسوڵمانى ڕۆژووانى هانداوه خۆى بڕازێنیته‌وه به جوانترین و باشترین ڕه‌وشت و ، دوریش بكه‌ویته‌وه له ووته‌ى بی نرخ و خراپ و هاوار كردن و دریژه دادڕى ، جا ئه‌گه‌ر ئه‌م كرده‌وه خراپانه‌ى كه قه‌ده‌غه كراون له‌سه‌ر موسوڵمانان له ڕه‌مه‌زاندا و جگه له ڕه‌مه‌زاندا داوایان لی كراوه لی یان دوور بكه‌ونه‌وه له‌هه‌موو كاتیكدا ، به‌لآم قه‌ده‌غه كردنى له ڕه‌مه‌زاندا و له كاتى ئه‌نجامدانى فه‌رزى ڕۆژوودا زیاتر جه‌ختى له‌سه‌ر كراوه .
بۆیه له سه‌ر هه‌موو موسوڵمانیكى ڕۆژووان پیویسته دوور بكه‌ویته‌وه له ئه‌و كرده‌وانه‌ى ئه‌بنه هۆى ڕوشاندنى ڕۆژووه‌كه‌ى بۆ ئه‌وه‌ى سوود له ڕۆژووه‌كه‌ى وه‌ربگریت و هۆى له خوا ترسانى بی ، ئه‌و له خوا ترسانه‌ى كه خواى په‌روه‌ردگار باسی لی وه ده‌كات و ده‌فه‌رمووی : [ يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ] البقرة
چونكه ڕۆژوو ڕیگه‌یه‌كه بۆ له خوا ترسان ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ڕیگره له به‌رامبه‌ر (نه‌فس) بۆ زۆر له‌و تاوانانه‌ى كه (نه‌فس) ئه‌یه‌وێ ئه‌نجامى بدات ، پێغه‌مبه‌رى خوا ﷺ ده‌فه‌رمووێ : " الصَّوْمُ جُنَّةٌ ".
ئێستایش ـ براى موسوڵمان ـ ئه‌و كاره ناڕه‌وایانه‌ت بۆ ئاشكرا ده‌كه‌ین كه پێویسته به ئاگا بیت لێیان بۆ ئه‌وه‌ى فه‌رمان به نه‌كردنیان بكه‌یت و خۆتیش بپارێزیت له‌وه‌ى بكه‌ویته داویانه‌وه ، خوایش له شاعیر خۆش بی كه ده‌فه‌رمووێ:
عرفت الشر لا للشرِّ لكن لتوقيه ومن لم يعرف الشر من الخير يفع فيه
جا ئەو شتانەى کە واجبە کەسی بەڕۆژوو لێى دوور بکەویتەوە بریتین لە :
1 ـ ووتەی درۆ :
له ( أبو هريرة ) وه ـ رضي الله عنه ـ ده‌گیڕنه‌وه فه‌رموویه‌تى : پیغه‌مبه‌رى خوا ـ ﷺ ـ فه‌رموویه‌تى : " مَنْ لَم يَدَعْ قَوْلَ الزُّورِ وَالعَمَلَ بِه ِفَلَيْسَ للهِ ـ عز وجل ـ حَاجَةً أنْ يَدَعَ طَعَامَهُ وَشَرَابَه " (1)
واته : ئه‌گه‌ر ڕۆژووان واز نه‌هێنێ له ووته‌ى درۆ و كرده‌وه‌پێ كردنى ، خواى به‌تواناو گه‌وره پیویستى به‌وه نىیه واز له‌خواردن و خواردنه‌وه‌كه‌ى بینیت.
2 ـ ووتەی پڕ و پوچ و بێ سود:
له ( أبو هريرة ) وه ـ رضي الله عنه ـ ده‌گێڕنه‌وه فه‌رموویه‌تى : پیغه‌مبه‌ر ـ ﷺ ـ فه‌رمووی : " لَيْسَ الصَّيامُ مِنْ الأكلِ والشُّرْابِ ، إنَّمَا الصَّيام مِن اللغْوِ وَ الرَّفَثِ ، فَإِنْ سَابَّكَ أحَدٌ أو جَهِلَ عَلَيْكَ فَقُلْ : إنّي صَائِمٌ " (2) .
واته : ڕۆژوو ته‌نها خۆگرتنه‌وه نیه له خواردن و خواردنه‌وه ، به‌ڵكو ڕۆژوو بریتى یه له خۆگرتنه‌وه له ووته‌ى پڕوپوچ و بی سوود ، وه ئه‌گه‌ر هاتوو كه‌سیك جوینى پی داى یان نه‌زانینیكى ( كرده‌وه‌یه‌كى نه‌فامانه‌ى ) به‌رامبه‌رت ئه‌نجامدا ( واته : هه‌ڵه‌یه‌كى به‌رامبه‌رت كرد ) ئه‌وا پێی بڵێ : من به‌ڕۆژووم ، من به‌ڕۆژووم .
بۆیه ده‌بینین هه‌ڕه‌شه‌ى توند له لایه‌ن پیغه‌مبه‌ره‌وه ـ ﷺ ـ دراوه له‌و كه‌سانه‌ى ئه‌م خراپانه ئه‌نجام ده‌ده‌ن ، پیغه‌مبه‌رى ڕاستگۆ و به ڕاست دانراو له‌لایه‌ن خواوه ، ئه‌و پیغه‌مبه‌ره‌ى كه به‌پێى ئاره‌زووه‌كانى هیچ ووته‌یه‌ك ناڵی ، ده‌فه‌رمووێ : " رُبَّ صَائِمٍ حَظُّةُ مِنْ صِيَامِهِ الجُوعُ وَالعَطَشْ "(3).
واته : زۆر ڕۆژووان هه‌یه ته‌نها برسیتى و تینویه‌تى بۆ ده‌مینیته‌وه . هۆكارى ئه‌وه‌ش ئه‌وه‌یه ئه‌و كه‌سه‌ی ئه‌و كرده‌وانه ئه‌نجام ده‌دات له ڕاستى ڕۆژوو تێ نه‌گه‌شتووه كه خواى په‌روه‌ردگار فه‌رمانى پێ كردووه و سزایشى ده‌دات به‌و كرده‌وانه‌ى به‌بیبه‌ش كردنى له ئه‌جر و پاداشتى ڕۆژووه‌كه‌ى (4).
هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌شه زانایانى پیشینه پیاو چاكه‌كان (سەلەفی ساڵح) ى ئه‌م ئوممه‌ته جیاوازیان كردووه له نیوان قه‌ده‌غه كردنیك تایبه‌ت بی به خودى په‌رستنه‌كه‌وه و به‌تاڵی بكاته‌وه ، له‌گه‌ڵ قه‌ده‌غه كردنیك تایبه‌ت نه‌بی به‌خودى په‌رستنه‌كه‌وه‌و به‌تاڵی ناكاته‌وه (5).
============
(1) أخرجه البخاري : ( 4 / 99 ) رقم : ( 1903 ) .
(2) أخرجه ابن خزيمة رقم : ( 1996 ) ، والحاكم : ( 1 / 430 – 431 ) ، وسنده صحيح .
(3) أخرجه ابن ماجه : ( 1 / 539 ) ، والدارمي : ( 2 / 211 ) ، وأحمد : ( 2 / 441 و 273 ) ، والبيهقي : ( 4 / 270 ) من طريق سعيد المقبري من أبي هريرة ، وسنده صحيح .
(4) وانظر ( اللؤلؤ والمرحبان فيما اتفق عليه الشيخان ) رقم: ( 707 ) ، و( رياض الصالحين ) رقم: ( 1215 )
(5) راجع لهذا ( جامع العُلوم والـحِكَم ) ص : ( 58 ) لابن رجب .
قنوت لە چەندی ڕەمەزانەوە دەست پێ دەكات ئایا لەسەرەتاوە قنوت دەخوێنرێت یاخود لە پانزەوە؟ تەماشا کردنی فلیم و دراما و یاری کۆنکان لە مانگى پیرۆزى ڕەمەزانسزاى ئەو کەسەى کە بە بێ هیچ عوزرێک ڕۆژوو ناگرێ ئایە ڕۆژوو تەنها لەسەر ئوممەتی ئیسلام فەرز كراوە یان لەسەر ئوممەتانی تریش فەرز كراوە؟کەسانێک دەڵێن بۆ نوێژ یان ڕۆژوو گرتن ئەگەر بە دڵ نیەتت هەبێت و بە زمانیش بیڵێی زیاتر مرۆڤ قەناعەتی پێدێت تا چەند وایە؟
