قەدەغەكراوەكانی ڕۆژوو
چەند شتێك هەیە پێویستە ڕۆژووان لێ ی دوور بكەوێتەوە :
بزانه ـ ئه‌ى به‌نده‌ى سه‌ركه‌وتوو بۆ گویڕایه‌ڵی په‌روه‌ردگار پایه به‌رز ـ كه ڕۆژووان ئه‌و كه‌سه‌یه ئه‌ندامه‌كانى به ڕۆژوو بن له تاوان و زمانیشی له درۆكردن و ووته‌ى پڕو پووچ و ناڕه‌وا ، وه خۆشى بگریته‌وه له خواردن و خواردنه‌وه‌و جووت بوون له‌گه‌ڵ خیزانى ، ئه‌گه‌ر قسه‌یشى كرد ووته‌یه‌ك ناڵی روشینه‌رى ڕۆژووه‌كه‌ى بیت ، وه كرده‌وه‌یه‌كیش ناكات ڕۆژووه‌كه‌ى به‌تاڵ بكاته‌وه ، به‌و شیوه‌یه ده‌بینین ووته و كرده‌وه‌شى چاك ده‌بیت . ئه‌مه‌یه ئه‌و ڕۆژووه‌یه‌ى كه خواى په‌روه‌ردگار و پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ى ﷺ له موسوڵمانان ده‌یانه‌وێ ئه‌نجامى بده‌ن ، نه‌ك ته‌نها خۆ گرتنه‌وه له خواردن و خواردنه‌وه و ئاره‌زووه‌كان ، چونكه ڕۆژوو : ڕۆژوو گرتنى ئه‌ندامه‌كانه له تاوان و خوَگرتنه‌وه‌یه له خواردن و خواردنه‌وه ، هه‌ر وه‌كو چۆن خواردن و خواردنه‌وه ڕۆژوو به‌تاڵ ده‌كاته‌وه به‌هه‌مان شیوه تاوانكردنیش پاداشته‌كانى ده‌بڕیت و به‌رهه‌مه‌كانى له‌ناو ده‌بات و واى لی ده‌كات هاوشیوه بی له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌ســـه‌ى كه ڕۆژووى نه‌گرتووه . هه‌روه‌ها ده‌بینین پێغه‌مبه‌ر ﷺ موسوڵمانى ڕۆژووانى هانداوه خۆى بڕازێنیته‌وه به جوانترین و باشترین ڕه‌وشت و ، دوریش بكه‌ویته‌وه له ووته‌ى بی نرخ و خراپ و هاوار كردن و دریژه دادڕى ، جا ئه‌گه‌ر ئه‌م كرده‌وه خراپانه‌ى كه قه‌ده‌غه كراون له‌سه‌ر موسوڵمانان له ڕه‌مه‌زاندا و جگه له ڕه‌مه‌زاندا داوایان لی كراوه لی یان دوور بكه‌ونه‌وه له‌هه‌موو كاتیكدا ، به‌لآم قه‌ده‌غه كردنى له ڕه‌مه‌زاندا و له كاتى ئه‌نجامدانى فه‌رزى ڕۆژوودا زیاتر جه‌ختى له‌سه‌ر كراوه .
بۆیه له سه‌ر هه‌موو موسوڵمانیكى ڕۆژووان پیویسته دوور بكه‌ویته‌وه له ئه‌و كرده‌وانه‌ى ئه‌بنه هۆى ڕوشاندنى ڕۆژووه‌كه‌ى بۆ ئه‌وه‌ى سوود له ڕۆژووه‌كه‌ى وه‌ربگریت و هۆى له خوا ترسانى بی ، ئه‌و له خوا ترسانه‌ى كه خواى په‌روه‌ردگار باسی لی وه ده‌كات و ده‌فه‌رمووی : [ يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ] البقرة
چونكه ڕۆژوو ڕیگه‌یه‌كه بۆ له خوا ترسان ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ڕیگره له به‌رامبه‌ر (نه‌فس) بۆ زۆر له‌و تاوانانه‌ى كه (نه‌فس) ئه‌یه‌وێ ئه‌نجامى بدات ، پێغه‌مبه‌رى خوا ﷺ ده‌فه‌رمووێ : " الصَّوْمُ جُنَّةٌ ".
ئێستایش ـ براى موسوڵمان ـ ئه‌و كاره ناڕه‌وایانه‌ت بۆ ئاشكرا ده‌كه‌ین كه پێویسته به ئاگا بیت لێیان بۆ ئه‌وه‌ى فه‌رمان به نه‌كردنیان بكه‌یت و خۆتیش بپارێزیت له‌وه‌ى بكه‌ویته داویانه‌وه ، خوایش له شاعیر خۆش بی كه ده‌فه‌رمووێ:
عرفت الشر لا للشرِّ لكن لتوقيه ومن لم يعرف الشر من الخير يفع فيه
جا ئەو شتانەى کە واجبە کەسی بەڕۆژوو لێى دوور بکەویتەوە بریتین لە :
1 ـ ووتەی درۆ :
له ( أبو هريرة ) وه ـ رضي الله عنه ـ ده‌گیڕنه‌وه فه‌رموویه‌تى : پیغه‌مبه‌رى خوا ـ ﷺ ـ فه‌رموویه‌تى : " مَنْ لَم يَدَعْ قَوْلَ الزُّورِ وَالعَمَلَ بِه ِفَلَيْسَ للهِ ـ عز وجل ـ حَاجَةً أنْ يَدَعَ طَعَامَهُ وَشَرَابَه " (1)
واته : ئه‌گه‌ر ڕۆژووان واز نه‌هێنێ له ووته‌ى درۆ و كرده‌وه‌پێ كردنى ، خواى به‌تواناو گه‌وره پیویستى به‌وه نىیه واز له‌خواردن و خواردنه‌وه‌كه‌ى بینیت.
2 ـ ووتەی پڕ و پوچ و بێ سود:
له ( أبو هريرة ) وه ـ رضي الله عنه ـ ده‌گێڕنه‌وه فه‌رموویه‌تى : پیغه‌مبه‌ر ـ ﷺ ـ فه‌رمووی : " لَيْسَ الصَّيامُ مِنْ الأكلِ والشُّرْابِ ، إنَّمَا الصَّيام مِن اللغْوِ وَ الرَّفَثِ ، فَإِنْ سَابَّكَ أحَدٌ أو جَهِلَ عَلَيْكَ فَقُلْ : إنّي صَائِمٌ " (2) .
واته : ڕۆژوو ته‌نها خۆگرتنه‌وه نیه له خواردن و خواردنه‌وه ، به‌ڵكو ڕۆژوو بریتى یه له خۆگرتنه‌وه له ووته‌ى پڕوپوچ و بی سوود ، وه ئه‌گه‌ر هاتوو كه‌سیك جوینى پی داى یان نه‌زانینیكى ( كرده‌وه‌یه‌كى نه‌فامانه‌ى ) به‌رامبه‌رت ئه‌نجامدا ( واته : هه‌ڵه‌یه‌كى به‌رامبه‌رت كرد ) ئه‌وا پێی بڵێ : من به‌ڕۆژووم ، من به‌ڕۆژووم .
بۆیه ده‌بینین هه‌ڕه‌شه‌ى توند له لایه‌ن پیغه‌مبه‌ره‌وه ـ ﷺ ـ دراوه له‌و كه‌سانه‌ى ئه‌م خراپانه ئه‌نجام ده‌ده‌ن ، پیغه‌مبه‌رى ڕاستگۆ و به ڕاست دانراو له‌لایه‌ن خواوه ، ئه‌و پیغه‌مبه‌ره‌ى كه به‌پێى ئاره‌زووه‌كانى هیچ ووته‌یه‌ك ناڵی ، ده‌فه‌رمووێ : " رُبَّ صَائِمٍ حَظُّةُ مِنْ صِيَامِهِ الجُوعُ وَالعَطَشْ "(3).
واته : زۆر ڕۆژووان هه‌یه ته‌نها برسیتى و تینویه‌تى بۆ ده‌مینیته‌وه . هۆكارى ئه‌وه‌ش ئه‌وه‌یه ئه‌و كه‌سه‌ی ئه‌و كرده‌وانه ئه‌نجام ده‌دات له ڕاستى ڕۆژوو تێ نه‌گه‌شتووه كه خواى په‌روه‌ردگار فه‌رمانى پێ كردووه و سزایشى ده‌دات به‌و كرده‌وانه‌ى به‌بیبه‌ش كردنى له ئه‌جر و پاداشتى ڕۆژووه‌كه‌ى (4).
هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌شه زانایانى پیشینه پیاو چاكه‌كان (سەلەفی ساڵح) ى ئه‌م ئوممه‌ته جیاوازیان كردووه له نیوان قه‌ده‌غه كردنیك تایبه‌ت بی به خودى په‌رستنه‌كه‌وه و به‌تاڵی بكاته‌وه ، له‌گه‌ڵ قه‌ده‌غه كردنیك تایبه‌ت نه‌بی به‌خودى په‌رستنه‌كه‌وه‌و به‌تاڵی ناكاته‌وه (5).
============
(1) أخرجه البخاري : ( 4 / 99 ) رقم : ( 1903 ) .
(2) أخرجه ابن خزيمة رقم : ( 1996 ) ، والحاكم : ( 1 / 430 – 431 ) ، وسنده صحيح .
(3) أخرجه ابن ماجه : ( 1 / 539 ) ، والدارمي : ( 2 / 211 ) ، وأحمد : ( 2 / 441 و 273 ) ، والبيهقي : ( 4 / 270 ) من طريق سعيد المقبري من أبي هريرة ، وسنده صحيح .
(4) وانظر ( اللؤلؤ والمرحبان فيما اتفق عليه الشيخان ) رقم: ( 707 ) ، و( رياض الصالحين ) رقم: ( 1215 )
(5) راجع لهذا ( جامع العُلوم والـحِكَم ) ص : ( 58 ) لابن رجب .
ڕوكنەكانی ڕۆژوو کامانەن؟ئەگەر ئافرەت پێش بانگی بەیانی پاك بوەوە بەڵام فریای خۆشۆردن نەکەوت ئایە كە بەڕۆژوو ئەبێت ئەو ڕۆژەی بۆ حساب دەكرێت ؟ئایا فەجری (صادق) و فەجری (كاذب)چۆن مرۆڤ لەیەكیان جیا بكاتەوەو تێكەڵیان نەكات؟ وە مانای(الْخَيْطُ الأَبْيَضُ والْخَيْطِ الأَسْوَدِ) چییە؟حوكمی بەڕۆژووبون چی یە بەشێوەیەكی گشتی لە ڕەمەزاندا؟ ئاو ڕادانە ناو دەم و لوت بۆ ڕۆژوەوان لە کاتى دەستنوێژدا
