(ئیسراف) واته : زێده‌ڕه‌وی كردن له‌هه‌ر كارێكا كه‌مرۆڤ ئه‌نجامی ده‌دات ، هه‌ر چه‌ند ئه‌مه زیاتر بۆ نه‌فه‌قه به‌كار دێت . مفردات ألفاظ القرآن للأصبهاني، ص 407.
وه‌بێگومان (ئیسڕاف) واته : زێده‌ڕه‌وی كردن له‌نه‌فه‌قه‌دا ، وبه‌فیڕۆدانی ماڵ له‌شتێكدا كه سودی نه‌بێت ، خوای په‌روه‌ردگار فه‌رموویه‌تی: [ وَالَّذِينَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا] (سورة الفرقان، الآية: 67) .واته : موسوڵمانه ڕاسته‌قینه‌كان ئه‌وانه‌ن كاتێ مه‌سڕه‌ف بكه‌ن وماڵ ببه‌خشن ئیسڕاف ناكه‌ن ، وڕه‌زیلیش ناكه‌ن وله‌و نێوه‌نده‌دان و وسه‌تن .
جا ئیسڕاف هه‌ندێ جار له‌ئه‌ندازه‌ی شته‌كاندا ڕوو ده‌دات ، وهه‌ندێ جار له‌چۆنیه‌تی شته‌كاندا ڕوو ده‌دات ؛ هه‌ر بۆیه سوفیان ده‌یفه‌رموو : ((ما أنفقت في غير طاعة الله فهو سرف )) واته : هه‌ر شتێكت له‌غه‌یری گوێڕایه‌ڵی خوا سه‌رف كردبێت ئه‌وا ئیسڕافه .
خوای په‌روه‌ردگاریش فه‌رموویه‌تی: [ وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ] ( سورة الأنعام، الآية: 141.).
واته : ئیسڕاف وزێده ڕه‌وی مه‌كه‌ن چونكه به‌ته‌ئكید خودا كه‌سانی زێده‌ڕه‌وی خۆش ناوێت .
به‌ڵام ( التبذير ) بریتی یه له : جودا كردنه‌وه ، وئه‌سڵه‌كه‌ی : فڕێدانی تۆوه ، وه‌هه‌روه‌ها به‌كار هاتووه بۆ هه‌ر كه‌سێك كه‌ماڵه‌كه‌ی به‌فیڕۆ بدات ، جا حه‌تمه‌ن فڕێدانی (تۆو) ودانه‌وێڵه بۆ جێگایه‌ك كه‌نه‌زانێت سه‌ره‌نجامه‌كه‌ی چی یه و چۆن ده‌بێت ؟ زێده‌ڕه‌وییه ، خوای ته‌عالی فه‌رموویه‌تی: [ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا (26) إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا (27)] (سورة الإسراء).
واته: ماڵ به‌فیڕۆ مه‌ده له‌شتی بێ هوده‌دا ، به‌دڵنیایێه‌وه ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ماڵ به‌فیرۆ ده‌ده‌ن له‌شتی بێ هوده‌دا هاوڕێ وهاوكاری شه‌یتانن ، وبێگومان شه‌یتانیش كافره به‌په‌روه‌ردگاری .
وبێگومان زۆر كه‌س ئیسڕاف وزێده‌ڕه‌وی ده‌كه‌ن به‌تایبه‌ت له‌خواردن وخواردنه‌وه‌دا ، وئه‌و خورادنه‌ی لێیان بمێنێته‌وه فڕێی ده‌ده‌نه نێو زبڵدانه‌كان و ڕێگاكانه‌وه ، وه‌حه‌تمه‌ن ئه‌مه‌ش كارێكی ناشه‌رعییه ، هه‌روه‌ك خوای په‌روه‌ردگار فه‌رموویه‌تی : [ يَابَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ] ( سورة الأعراف، الآية: 31).
واته : ئه‌ی نه‌وه‌ی ئاده‌م جله‌كانتان له‌به‌ر بكه‌ن له‌كاتی چوونه مزگه‌وتدا ، وئیسڕاف وزێده‌ڕه‌وی مه‌كه‌ن ، چونكه خودا زێده‌ڕه‌وانی خۆش ناوێت .
وه‌ئیمامی بوخاری فه‌رمووده‌یه‌كی به‌موعه‌له‌قی كه‌ته‌ئكیدی له‌سه‌حیحی كردۆته‌وه هێناوه وده‌ڵێت پێغه‌مبه‌ر ﷺ فه‌رمووی : ((كلوا ، واشربوا، والبسوا، وتصدقوا في غير إسرافٍ ولا مخيلة ))
واته : بخۆن ، بخۆنه‌وه ، وجل بپۆشن ، وماڵ ببه‌خشن ، به‌بێ ئه‌وه‌ی ئیسڕاف بكه‌ن وخۆتانی پێوه هه‌ڵكێشن .
جا ئیسڕاف وزێده‌ڕه‌وی ته‌نانه‌ت له‌به‌كار هێنانی ئاویشدا خراپه ومه‌زموومه ، هه‌ر بۆیه پێغه‌مبه‌ر ﷺ فه‌رموویه‌تی : ((سيكون في هذه الأمة قوم يعتدون في الطهور والدعاء))
واته : له‌داهاتووه‌یه‌كی نزیكدا كۆمه‌ڵێك له‌م ئومه‌ته‌ی من په‌یدا ده‌بن زێده‌ڕه‌وی ده‌كه‌ن له‌به‌كار هێنانی ئاو و پاڕانه‌وه‌دا .
جا هه‌موو ئه‌و به‌ڵگانه‌ی ئاماژه‌مان پێدا به‌ڵگه‌ن له‌سه‌ر حه‌ڕامیه‌تی ئیسراف وزێده‌ڕه‌وی وسه‌رف كردن ماڵ له‌شتێكدا كه پێویست نه‌بێت وبه‌فیڕۆ دانی ماڵ ، هه‌ر بۆیه نابێ كه‌سی موسوڵمان یه‌كێك له‌و كارانه به‌ئه‌نقه‌ست ئه‌نجام بدات ، وبێگومان هه‌موان هه‌ست به‌زێده‌ڕه‌وی ده‌كه‌ن له‌مانگی ڕه‌مه‌زاندا وخه‌ڵكێكی زۆر خواردن وخواردنه‌وه‌یه‌كی بێ ئه‌ندازه وجۆره‌ها میوه له‌سه‌ر سفره‌كانیان داده‌نێن وزۆربه‌ی خه‌سار ده‌بێت وفڕێ ده‌درێته نێو زبڵدانه‌كانه‌وه .
هه‌ربۆیه ئیسلام شێوازی خواردن وخواردنه‌وه‌ی ڕێك خستووه ، هه‌روه‌ك مه‌عدانی كوڕی یه‌كڕوب ده‌ڵێ : گوێم له پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ده‌یفه‌رموو : ((ما ملأ آدميٌّ وِعَاءً شراً من بطنٍ، بحسب ابن آدم أُكلاتٌ يُقِمْنَ صُلْبَهُ، فإن كان لا محالةَ: فَثُلُثٌ لطعامه، وثلثٌ لشرابه، وثُلُثٌ لنَفَسِهِ))
واته : مرۆڤ هیچ قاپێكی پڕ نه‌كردووه له‌سكی خراپ تر ، ئه‌وه‌نده خواردن به‌سه كه مرۆڤ پشتی پێ ڕاگیر بكات ، جا ئه‌گه‌ر هه‌رحه‌زی لێ بوو زۆر بخوات با :
سێ یه‌كی سكی بۆ خواردن ته‌رخان بكات ، وسێ یه‌كی سكی بۆ خواردنه‌وه ته‌رخان بكات ، وسێ یه‌كی سكی بۆ نه‌فه‌سی ته‌رخان بكات .
وه له‌لایه‌كی تره‌وه بێگومان زۆری خۆراك وزیاد له‌پێویست زیانی خراپی هه‌یه بۆ دڵ و جه‌سته .
من زۆر ڕەش بینم هەرچەندە لە دین نزیك ئە بمەوە هەرماوەیەكى كەم باش ئەركی موسڵمان بەرانبەر دینەكەیحوكمی یاری بۆكسێن (الملاكمة) و زۆرانبازی لەگەڵ گا ، و زۆرانبازی ئازاد (المصارعة الـحرة) چیە؟چارەسەرى وەسوەسەى شەیتانىئافرەتێک منداڵ لەمنداڵدانیدا خۆی ناگرێت دروستە هێلکەى ئافرەتەکە وتۆوی مێردەکەى لەڕەحمى ئافرەتێکى تردا دابنرێت؟
