كەفارەتی ئەو كەسەی كە لەگەڵ خێزانی جووت دەبێ :
1- (أبو هریرە) رضي الله عنه لە پێغەمبەرەوە ﷺ دەگێڕێتەوە و دەفەرمووێت:" أَتَاهُ رَجُلٌ فَقََالَ: يَا رَسَوُلَ اللهِ هَلَكْتُ ؟ قَالَ: وَمَا أَهْلَكَكَ ؟ قَالَ: وَقَعْتُ عَلَي امْرَأَتي في رَمَضَانَ، قَالَ: هَلْ تَسْتَطِيعُ أَنْ تَعْتِقَ رَقَبَةً ؟ قَالَ: لا، قَالَ: هَلْ تَسْتَطِيعُ أَنْ تَصُومَ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ ؟ قَالَ: لا، قَالَ: فَهَلْ تَسْتَطِيعُ أَنْ تُطْعِمُ سَتِّينَ مِسْكِينَا ؟ قَالَ: لا قَالَ: اجْلِسْ، فَجَلَسَ، فَأُتِيَ النَّبيُّ ﷺ بِعَرَقٍ فِيهِ تَمْرٌ، قَالَ: تَصَدَّقْ بِهِ، قَالَ: مَا بَيْنَ لابَتَيْهَا أَحَدٌ أَفْقَرَ مِنَّا، قَالَ: فَضَحِكَ النَّبيُّ ﷺ حَتَى بَدَتْ أَنْيَابُهُ، قَالَ: خُذْهُ فَأَطْعِمْهُ أَهْلَكَ " ثبت الحديث بألفاظ مختلفة عن البخاري: (11/516) رقم: (6709) و (1936)، ومسلم رقم: (1111)
واتە: پیاوێك هاتە خزمەتى پێغەمبەر ﷺ و پێی فەرموو: تیاچووم ئەى پێغەمبەرى خوا، ئەویش پێی فەرموو: چی لە ناوى بردیت ؟ فەرمووى: لەگەڵ خێزانەكەمدا جووت بووم لە مانگى ڕەمەزاندا، فەرمووى: ئایا دەتوانیت كۆیلەیەك ڕزگار بكەیت ؟ فەرمووى: نەخێر، فەرمووى: ئایا دەتوانیت دوو مانگ لە سەر یەك بە ڕۆژوو بیت ؟ فەرمووى: نەخێر، فەرمووى: ئایا دەتوانیت خواردنى شەست هەژار بدەیت ؟ فەرمووى: نەخیر، فەرمووى باشە دانیشە و چاوەڕێ بكە، ئەویش دانیشت، لەو كاتەدا سەبەتەیەك خورمایان هێنا بۆ پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرمووى: ئەم خورمایە بەرەو بیكە بەخێر، فەرمووى: لە نێوان ئەم پەڕو ئەو پەڕى ئەم شارەدا كەسێكى تر نیە لە ئێمە هەژارتر بێت، (أبو هریرە) رضي الله عنه دەفەرمووێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ پێكەنى تا دانەكانى دەركەوت و فەرمووى: بیبە، بە خواردنى خێزانەكەتى بدە.
كه‌واته هه‌ركه‌سێك له‌گه‌ڵ خێزانیدا جووت ببێت له‌مانگی ڕه‌مه‌زاندا ، ئه‌وا چوار شتی له‌سه‌ر واجب ده‌بێت :
یه‌كه‌م : كه‌فاره‌ت ، كه‌ئه‌ویش به‌م شێوه‌یه‌یه :
أ - ئازادكردنی به‌نده‌یه‌یه‌كی باوه‌ڕدار ،
ب- گه‌ر به‌نده نه‌بوو ئه‌وا پێویسته دوو مانگ به‌سه‌ر یه‌كه‌وه به‌ڕۆژوو بێت ، وه‌نابێت هیچ ڕۆژێك له‌نێوان ئه‌و دوو مانگه‌دا به‌ڕۆژوو نه‌بێت مه‌گه‌ر عوزرێكی شه‌رعی هه‌بێت ، وه‌ك : ئه‌وه‌ی یه‌كێك له‌دوو جه‌ژنه‌كه (جه‌ژنی ڕه‌مه‌زان وقوربان) به‌سه‌ریدا بێت ، یاخود تووشی نه‌خۆشی بێت ویاخود سه‌فه‌ر بكات ، به‌ڵام ده‌بێ تێبینی ئه‌وه بكرێت : نابێت له‌به‌ر به‌ڕۆژوو نه‌بوون سه‌فه‌ر بكات ، جا ئه‌گه‌ر یه‌ك ڕۆژ له‌نێوان ئه‌و مانگه‌دا به‌بێ عوزر به‌ڕۆژوو نه‌بوو ، ئه‌وا پێویسته له‌سه‌ره‌تاوه ده‌ست پێ بكات ، بۆ ئه‌وه‌ی ته‌رتیپی له‌ده‌س نه‌چێت كه‌واجبه لێره‌دا .
ج- جا ئه‌گه‌ر نه‌ی توانی دوو مانگ به‌سه‌ر یه‌كه‌وه به‌ڕۆژوو بێت ؛ ئه‌وا خواردنی شه‌ست هه‌ژار ده‌دات بۆ هه‌ر هه‌ژارێك نیو ساع له‌خواردنی ئه‌و وه‌ڵاته‌ی تێدا ده‌ژی ، ئه‌و خواردنه‌ی كه عاده‌ته‌ن زۆر به‌كاری ده‌هێنن ، وه‌ك برنج ، جا نیو ساعه‌كه ده‌كاته كیلۆ ونیوێك برنج .
دووه‌م : به‌نیسبه‌ت باقی ئه‌و ڕۆژه‌ی ماوه كه‌جیماعی تیادا كردووه ، پێویسته به‌ڕۆژوو بێت ونابێت ئه‌و شتانه بكات كه‌ڕۆژوو ده‌شكێنن ویاخود خوردن وخواردنه‌وه بخوات وبخواته‌وه ؛ چونكه به‌بێ عوزرێكی شه‌رعی ڕۆژووی شكاندووه ، بۆیه هیچ ڕوخسه‌ێك نایگرێته‌وه .
سێیه‌م: پێویسته جگه له‌و دوومانگه ئه‌و ڕۆژه‌ش بگرێته‌وه كه‌جیماعی تیادا كردووه ؛ به‌به‌ڵگه‌ی ئه‌و فه‌رمووده‌یه‌یی كه ئیمامی ئه‌بو داود گێڕاویه‌تیه‌وه و تیادا هاتووه : ((وصم یوماً)) واته : وڕۆژێكیش به‌ڕۆژوو ببه له‌جێگه‌ی ئه‌و ڕۆژه‌ی جیماعت تیادا كردووه .
چوارەم : پێویسته له‌سه‌ری ته‌وبه بكات و داوای لێخۆش بوون بكات له‌خودا ؛ به‌به‌ڵگه‌ی ئه‌و فه‌رمووده‌یه‌یی كه ئیمامی ئه‌بو داود گێڕاویه‌تیه‌وه و تیادا هاتووه : ((واستغفر الله)).
واته : داوای لێبوردن ولێخۆش بوون له‌خودا بكه .
وه ووتراوه : كه كه‌فاره‌تی جووت بوون به هه‌ڵبژاردنه ( التخيير ) نه‌ك به له‌دوا یه‌ك ( الترتيب ) ، به‌ڵام ئه‌وانه‌ی ڕیوایه‌تی له دوای یه‌ك ده‌گێڕنه‌وه زۆر ترن و ڕیوایه‌ته‌كه‌یان هه‌ڵبژارده‌تر ( أرجح ) ه ، چونكه ژماره‌یان زیاتره ، و زیاده‌ی زانستیان پێ یه . له كاتێكدا كۆ ڕان له سه‌ر ئه‌وه‌ی كه جووت بوون ڕۆژوو به‌تاڵ كه‌ره‌وه‌یه ، كه چی ئه‌مه ڕوی نه‌دا له ڕیوایه‌ته‌كانی تردا ، ئه‌و كه‌سه‌ش كه زانستی پێ بێ به‌ڵگه‌یه له سه‌ر ئه‌وه‌ی كه زانستنی پێ نى یه ، هه‌روه‌ها له‌و هۆكارانه‌ی كه ته‌رجیحی له دوای یه‌كه‌كه ( الترتيب ) ده‌ده‌ن ئه‌وه‌یه كه ئه‌مه‌یان باشتره ، وه له به‌ر ئه‌وه‌ی كه كار پێكردنی به‌تاڵ نىیه ئه‌گه‌ر بڵیین به هه‌ڵبژاردنه یان نه ، به پێچه‌وانه‌ی دژه‌كه‌ی .
2 ـ ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌فاره‌تدان بیگرێته‌وه و توانای نه‌بێ به سه‌ر ڕزگار كردن و ڕۆژوو و خواردندا كه‌فاره‌ته‌كه‌ی له سه‌ر ده‌كه‌وێ ، چونكه داواكاری ( واته : التكليف ) به‌ستراوه به تواناوه ، خوای پایه به‌رز فه‌رموویه‌تی : [ لاَ يُكَلِّفُ اللّهُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا ] [البقرة : 283] ، وه به به‌ڵگه‌ی كرداری پێغه‌مبه‌ر ـ ﷺ ـ كه كه‌فاره‌تی له سه‌ر پیاوه‌كه لادا كاتێ ده‌ست كورتی خۆی پێ ڕاگه‌یاند ، وه سه‌به‌ته‌یه‌ك خورمای پێ به‌خشی بۆ ئه‌وه‌ی به خواردنی خێزانه‌كه‌ی بدات .
3- وه هیچ كه‌فاره‌تێك ئافره‌ت ناگرێته‌وه ، چونكه پێغه‌مبه‌ر ـ ﷺ ـ كرده‌وه‌یه‌كی پێ ڕاگه‌یه‌نرا ڕوویدا بوو له نێوان پیاوه‌كه و خێزانه‌كه‌یدا ، ده‌بینین پێغه‌مبه‌ر ـ ﷺ ـ یه‌ك كه‌فاره‌ت زیاتری پێویست نه‌كرد . خواش زاناتره .
کە ژن ومێرد جیماعیان کرد لە کاتێکدا کە بەڕۆژوون ئایا كەفارەت تەنها لەسەر پیاوە یان لەسەر هەردوکیان؟ئایا دروسته پاره بدرێت به فیدیهى ڕۆژوو له جیاتى خواردن؟بڕی ئەو خواردنە چەندە كە دەدرێت بە فەقیر بۆ فدیەی ڕۆژوو؟ئایە چ جۆرە نەخۆشێك ڕۆژووی لەسەر نییە؟ئەگەر بەئەنقەست ڕۆژووەكەت بشكێنى ئەگەر هەموو ئەو ساڵە بە ڕۆژوو بیت بۆت حساب ناكرێ؟
