حوكمی زانستی تەجوید:
زانستی تەجوید دەكرێتە دوو بەشەوە: تیۆری (النظري) كردەیی (العملي)(1).
بەشی تیۆری (النظري):
واتە فێربوون و خوێندنی یاساو رێساكانی ئەم زانستە لای كەسێكی شارەزا كە فێری بوبێت ئەمەش فەرزی كیفایەیە(2)، واتە ئەگەر كۆمەڵە كەسێكی پێویست لە ناوچەیەكدا بیخوێنن ئەوا لەسەر باقی موسڵمانان دەكەوێت و خۆ ئەگەر كەس پێی هەڵنەسێت ئەوا هەموو موسڵمانانی ئەو ناوچەیە تاوانبار دەبن.
بەشی كردەیی (العملي):
واتە كار كردن بەو یاساو ڕێسایانەی لەكاتی خوێندنەوەی قورئانی پیرۆزدا(3). لای كەسێك كە بە دەماودەم وەریگرتبێت ئەمەش فەرزی عەینە(4) واتە هەموو تاكێك لە موسڵمانان بەگوێرەی توانای خۆیان دەبێت فێری ببن. ئەمەش بەگوێرەی ئەم دەقانەی خوارەوە:
1 ـ پەروەردگار دەفەرموێت : ( وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا )[المزمل].
واتە: ئەی محمد ﷺ قورئان بخوێنە بەلەسەرخۆیی و بەڕوونی بەشێوازێك پیتەكان و شوێنی وەستانەكانی جوان دەرببڕیت(5).
(الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ أُولَٰئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ ) [البقرة].
واتە: كۆمەڵێك لەوانەی كە قورئانمان پێ‌ بەخشیون و دەیخوێننەوە بەجواترین شێوە ئەوانە ئیمانیان پێیەتی.

2 ـ پەیامبەری ئازیزیش ﷺ دەفەرموێت: (( الْمَاهِرُ بِالْقُرْآنِ مَعَ السَّفَرَةِ الْكِرَامِ الْبَرَرَةِ ، وَالَّذِى يَقْرَأُ الْقُرْآنَ يَتَتَعْتَعُ فِيهِ وَهُوَ عَلَيْهِ شَاقٌّ فَلَهُ أَجْرَانِ )) (6).
واتە: ئەو كەسەی كە زیرەكە لە قورئان خوێندندا لەگەڵ فریشتە پەیامبەرە بەڕێزەكانە ، و نموونەی ئەو كەسەش كە بە بەردەوامی دەیخوێنێت و قورسە لەسەر زمانی ئەوا دووجار پاداشتی هەیە.
((عن أم سلمة (رضي الله عنها) أنها وصفت قراءة النبي (ﷺ) حرفا حرفا))(7).
واتە: لە ئوم سەلەمەوە (رضي الله عنها) وەسفی قورئان خوێندنی پێغەمبەری ﷺ كردووە بەوەی كە پیت پیت جیا بووە.
3 ـ ئیمامی (عەلی)ش (رضي الله عنه) لە ڕاڤەی ئایەتی : ( وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا )[المزمل]. دەفەرموێت: (تەرتیل بریتیە لە جوان خوێندنەوەی پیتەكان و زانینی شوێنی وەستانەكان)(8).
4 ـ ئیجماعی زانایانی كۆن و تازەی لەسەرە: ((فقد اجتمعت الأمة على وجوب التجويد من زمن النبي ﷺ إلى زماننا ولم يختلف فيه أحد منهم))(9).
واتە: (كۆڕای زانایانی ئەم ئوممەتەی لەسەرە لە سەردەمی پێغەمبەرەوە ﷺ تاوەكو ئەم سەردەمەی خۆمان كە تەجوید واجب وپێویستە و هیچ زانایەك بۆچوونی جیاواز لەمەی نیە).
5 ـ ئیمامی (ابن الجزري)یش دەفەرموێت:
وَالأَخْذُ بِالتَّجْوِيدِ حَتْمٌ لازِمُ               مَنْ لَمْ يُجَوِّدِ الْقُرَآنَ آثِمُ
لأَنَّهُ بِهِ الإِلَهُ أَنْزَلاَ وَهَكَذَا                    مِنْهُ إِلَئئيْنَا وَصَلاَ
وَهُوَ أَيْضًا حِلْيَةُ التِّلاَوَة                    وَزِيْنَةُ الأَدَاءِ وَالْقِرَاءَةِ

* پوختەی قسە لەسەر حوكمی كردەیی (عملی) زانستی تەجوید:
كورتەی ئەم باسە ئەوەیە كە تەنها بە گۆڕینی پیتێك بە پیتێكی تر یان گۆڕینی حەرەكەیەك بە حەرەكەیەكی تر حەرامە و فێربوونی ئەم جۆرە هەڵەكردنانە فەرزی عەینە و تەرك كردنی تاوانبارت دەكات(10).

============
(1) بڕوانە : المنير في أحكام التجويد ص13.
(2) بڕوانە : المنير في أحكام التجويد ص13.
(3) بڕوانە : أحكام قراءة القرآن الكريم ص17.
(4) بڕوانە : المنير في أحكام التجويد ص13.
(5) لە کتێبی (أصوات القرآن كيف نتعلمها و نعلمها ص15) تەفسیری كۆمەڵێك لە هاوەڵان و شوێنكەوتووانی هێناوە لەوانە:
(ابن عباس) فەرموویەتی: بریتیە لە ڕوونكردنەوە و جیاكردنەوە.
(مجاهد) فەرموویەتی: واتە لەسەرخۆبوون تێیدا.
(ضحاك) فەرموویەتی: پیت پیت جیای بكەرەوە و لەسەرخۆ بیخوێنەرەوە.
(6) رواه مسلم : باب فضل الماهر بالقرآن ، رقم (798)
(7) الإرواء ( 343 ) ، المشكاة ( 2205 ) ، صفة الصلاة ، مختصر الشمائل ( 270 )
(8) بڕوانە: (أصوات القرآن كيف نتعلمها و نعلمها ص15) و (منار الهدى في بيان الوقف و الإبتداء ص5) و (الإتقان في علوم القرآن 1/282)
(9) بڕوانە: (نهاية القول المفيد ص 9) و (النشر في القراءات العشر 1/210) و (علم التجويد المستوى الثاني ص17) و (أحكام قراءة القرآن الكريم ص31)
(10) بۆ درێژەی ئەم حوكمە بڕوانە ئەم دوو سەرچاوەیە: (التجويد المصور 1/43-46) و (الأنوار البهية في حل الجزرية ص23)

وەرگیراوە لە کتێبی : هەگبەی پڕ سوود لە زانستی تەجوید
كۆكردنەوە و نووسینی : خزمەتكاری قورئان (رزگار محمد كریم) كەلاری
مۆڵەت پێدراو بە (القراءات العشر الصغرى والكبرى)