دروستە بەڕۆژوو بوون لەڕۆژی شەممەدا بەتەنها بەهۆکارێک وەک عەڕەفە وجگە لەویش ، یاخود وا ڕێکەوێت بکەوێتە ئەو ڕۆژەوە کەکەسێک عادەتی وا بێت ڕۆژووی تێدا بگرێت ، وە دروستیشە لەگەڵ غەیری خۆیشیدا ڕۆژووی تێدا بگیردرێت ئەمە بەکۆدەنگی هەر چوار مەزهەبەکە (1) : الحَنَفيَّة (2) ، والمالكيَّة (3) ، والشَّافِعيَّة (4) ، والحَنابِلة (5) .
بەڵگەکان :
یەکەم : ئەبو هوڕەیرە رَضِيَ اللهُ عنه دەڵێت : گوێم لەپێغەمبەر صلَّى اللهُ عليه وسلَّم بوو دەیفەرموو : ((لا يصومَنَّ أحدُكم يومَ الجُمُعةِ إلَّا يومًا قَبلَه أو بَعدَه)) (6) .
واتە : هیچ کەسێک لەئێوە ڕۆژی هەینی بەڕۆژوو نەبێت مەگەر لەحاڵەتێکدا نەبێت کەڕۆژێک ‌پێشووی یاخود دواتر بگرێت .
جا لێرەدا :
پێغەمبەر صلَّى اللهُ عليه وسلَّم بەدروستی داناوە ڕۆژی دوای هەینی ڕۆژوو بگیردرێت کەحەتمەن ئەوەش ڕۆژی شەممەیە (7) .

دووەم : وە جوەیریەی کچی حارس دەڵێت : ((أنَّ النَّبيَّ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم دخل عليها يومَ الجُمُعةِ وهي صائمةٌ، فقال: أصُمْتِ أمسِ؟ قالت: لا، قال: تُريدينَ أن تصومي غدًا؟ قالت: لا، قال: فأفطِري)) (8) .
واتە : پێغەمبەر هات بۆ لای لەڕۆژی هەینیدا لەکاتێکدا کەئەو بەڕۆژوو بوو ، فەرمووی : ئایا دوێنێ بەڕۆژوو بوویت ؟
جوەیریە گوتی : نەخێر ، فەرمووی : ئەی بەتەمای سبەی بەڕۆژوو بیت ؟
جوەیریە گوتی : نەخێر ، فەرمووی : دەی مادام ڕۆژووەکەت بشکێنە .
جا لێرەدا :
بڕگەی : ((أتصومينَ غَدًا)) ئەی بەتەمای سبەی بەڕۆژوو بیت ؟
ڕێگەدانی تێدایە بەوەی ڕۆژی شەممە بەڕۆژوو بێت ، چونکە ڕۆژی دوای ڕۆژی هەینی ڕۆژی شەممەیە (9) .

سێیەم : ئەبو هوڕەیرە رَضِيَ اللهُ عنه دەڵێت : پێغەمبەری خوا صلَّى اللهُ عليه وسلَّم فەرمووی : ((لا تَقَدَّموا رمضانَ بِصَومِ يومٍ ولا يَومَينِ، إلَّا رَجُلٌ كان يصومُ صَومًا فلْيَصُمْه)) (10) .
واتە : ڕۆژێک یاخود دوو ڕۆژ پێش ڕەمەزان بەڕۆژوو مەبن مەگەر کەسێک نەبێت عادەتی وابێت ئەو ڕۆژانە بەڕۆژوو بێت با بەڕۆژوو بێت .

جا لێرەدا :
پێغەمبەر صلَّى اللهُ عليه وسلَّم ڕێگری کردووە لەوەی ڕۆژێک یاخود دوو ڕۆژ پێش ڕەمەزان ڕۆژووی تێدا بگیردرێت مەگەر کەسێک نەبێت کەعادەتیەتی وابێت ئەو ڕۆژانە بەڕۆژوو بێت ئەوا ئەو ڕێگریە شمولی ناکات ، جا بەڕۆژوو بوونی ڕۆژی شەممەش هەمان شتە (11) .

چوارەم : ئەبو ئەیوب رَضِيَ الله تعالى عنه دەڵێت : پێغەمبەری خوا صلَّى اللهُ عليه وسلَّم فەرمووی : ((من صام رمضانَ، ثمَّ أتبَعَه سِتًّا من شوَّال، كان كصيامِ الدَّهرِ)) (12) .
واتە : هەرکەسێک ڕەمەزان بگرێت وپاشان شەش ڕۆژ لەمانگی شەواڵ بگرێت وەک ئەوە وایە هەموو ساڵەکە بەڕۆژوو بوبێت .

پێنجەم : عبداللەی کوڕی عەمر رَضِيَ اللهُ عنهما، دەڵێت : ((أُخبِرَ رَسولُ الله صلَّى اللهُ عليه وسلَّم أنِّي أقولُ: واللهِ لأصومَنَّ النَّهارَ، ولأقومَنَّ اللَّيلَ ما عِشْتُ، فقُلتُ له: قد قلْتُه بأبي أنت وأمي، قال: فإنَّك لا تستطيعُ ذلك، فصُمْ وأفطِرْ، وقُمْ ونَمْ، وصُمْ مِن الشَّهرِ ثلاثةَ أيَّامٍ؛ فإنَّ الحَسَنةَ بعَشْرِ أمثالِها، وذلك مِثلُ صِيامِ الدَّهرِ. قلتُ: إنِّي أطيقُ أفضَلَ من ذلك. قال: فصُمْ يومًا وأفطِرْ يَومَينِ. قلتُ: إنِّي أُطيقُ أفضَلَ من ذلك. قال: فصُمْ يومًا وأفطِرْ يومًا؛ فذلك صيامُ داودَ عليه السَّلامُ، وهو أفضَلُ الصِّيامِ. فقُلتُ: إنِّي أُطيقُ أفضَلَ من ذلك. فقال النبيُّ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم: لا أفضَلَ مِن ذلك)) (13) .
واته : هەواڵ درا بەپێغەمبەری خوا صلَّى اللهُ عليه وسلَّم بەوەی من دەڵێم : تاوەکو ماوم هەموو ڕۆژەکان بەڕۆژوو دەبم ،وشەو شەو نوێژ دەکەم ، پێیم گوت : بەدایک وباوکەوە فیدات بم بەڵێ گوتوومە ، فەرمووی : تۆ ناتوانی ئەو کارە بکەیت ، بەڕۆژوو بەو وبەڕۆژووش مەبە ، وشەو نوێژ بکە وبشخەوە ، ولەهەموو مانگێکدا سێ ڕۆژ بەڕۆژوو بە ، وهەموو چاکەیەک یەک بەدەیە وئەوە وەک ئەوە وایە هەموو ساڵەکە بەڕۆژوو بوبێتی ، گوتم : من لەوە باشتر دەتوانم .
فەرموی: دەی ڕۆژێک بەڕۆژوو بەو دوو ڕۆژ بەڕۆژوو مەبە،
گوتم : من لەوە باشتر دەتوانم . فەرموی: دەی ڕۆژێک بەڕۆژوو بەو ڕۆژێک بەڕۆژوو مەبە ؛ ئەوەش وەک ڕۆژووی داودە سەلامی خۆای لێ بێت ، گوتم : من لەوە باشتر دەتوانم . پێغەمبەر صلَّى اللهُ عليه وسلَّم فەرمووی :
لەوە باشتر نی یە .

جا ئەوەی لەو دوو فەرموودەیەوە فێر دەبین ئەوەیە :
یەکەم : بێگومان یەک لەو ڕۆژانە دەکەوێتە ڕۆژی شەممەوە .
دووەم : کاتێ کەوا ڕێک کەوت عەڕەفە کەوتە ڕۆژی شەممەوە یاخود دەیەمی مانگی موحەڕەم ، ڕۆژووی تێدا ناگیرێت لەبەر ئەوەی ڕۆژی شەممەیە ، بەڵکو لەبەر ئەوەیە کەوتۆتە ئەو ڕۆژانەوە کەڕۆژووی تێدا دروستە ، بێ ئەوەی باوەڕی وابێت ڕۆژووی شەممە خێری زیاترە لەڕۆژانی تر و تایبەتمەندی خۆی هەیە (14) .
وە لەلای هەر چوار مەزهەبە فیقهیەکە : مەکڕوهە ڕۆژی شەممان بەتەنها بگیردرێت بەبێ هۆکارێک لەو هۆکارانەی ئاماژەمان پێ دا .
وەهەندێ لەزانایان وەک ابن تيمية وابنِ حَجَر وجگە لەوانیش بەموتڵەقی پێیان دروست بووە :((الفتاوى الكبرى)) لابن تيمية (5/378)، ((اقتضاء الصراط المستقيم)) لابن تيمية (2/71 – 79)، ((فتح الباري)) لابن حجر (10/362).

جا زاهیڕی دەقەکان ئەوەیە دروسته ڕۆژی شەممە ڕۆژووی سوونەتی تێدا بگیردرێت ، بەتایبەت گەر یەکێک لەڕۆژووە سوننەتە تایبەتەکان کەوتە ئەو ڕۆژەوە ، یاخود وا ڕێک کەوت بکەوێتە ئەو ڕۆژانەوە کەعادەتی کەسێکە کەتایایدا بەڕۆژوو دەبێت، وە ئەو بۆ چوونەی شێخ ئەلبانی رحمه الله کەپێی وایە حەڕامە لەڕۆژی شەمەدا ڕۆژوو بگیردرێت پێچەوانەی کۆدەنگیەکی صەحیحە ، وە هیچ کەسێک نازانرێت پێش شێخ ئەلبانى رحمه الله ئەو قسەیەیی کردبێت و فەتواى دابێت بە حەرامێتى گرتنى ڕۆژووى شەممە بەتایبەت کە بکەوێتە ڕۆژێکى وەکو عەرەفەوە.

وە سەبارەت بە فەرمودەى : «لا تَصُومُوا يَوْمَ السَّبْتِ إِلا فِيمَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ ، فَإِنْ لَمْ يَجِدْ أَحَدُكُمْ إِلا لِحَاءَ عِنَبَةٍ ، أَوْ عُودَ شَجَرَةٍ فَلْيَمْضُغْهُ»

زۆرێک لەزانایان پێیان وایە کە فەرموودەکە [ضعیفـ]ـە!
لەو زانا بەڕێزانە :
✹ پێشەوا [الزُّهري]
✹ پێشەوا [أحمد بن حنبل]
✹ پێشەوا [مالك] بە درۆی زانیوە
✹ پێشەوا [النسائي]
✹ پێشەوا [ٲبو داود] پێی وایە نسخ بۆتەوە
✹ وە لە سەدەی دوەمیش پێشەوایان [الأوزاعي] و [القـطـان] و [الأثرم] و [الطحاوي] و [ابن تيمية] و [ابن القيم] و [المنذري] و [ابن مفلح] و [ابن الملقن] و [ابن حجر] .
◉ لە زانایانی سەردەم پێشەوا [ابن باز] لە (المجموع الفتاوی)دا فەرموویەتی :
فەرموودەیەکی [لاوازە] و کەسانی ئەهلی فەرموودە پێیان گەیاندووین کە فەرموودەیەکی [لاوازە] وە هیچی تێدا نیە بەڕۆژوو بونی [شەممە] لەگەڵ [هەینی]دا یان لەگەڵ [۱شەممە]دا یان [بەتەنها] وە ئەوەش صەواب و دروستە.

وە زانای پایەبەرز محمد بن صالح العثیمین - رحمه الله - دەفەرموێ :
تایبەت کردنی شەممە بەڕۆژوو گرتن ، ئا ئەمە ئەو ڕێگریە دەیگرێتەوە کەلەفەرموودەکەدا ئاماژەی پێ درواە (گەر فەرموودەکە صەحیح بێت)
جا ئەگەر وا ڕێکەوت یەکێک لە ڕۆژووە مەشروعەکان بکەوێتە ڕۆژى شەممەوە ، وەک : ڕۆژە سپیەکان (أيام البيض) ویاخود ڕۆژووی ڕۆژی عەڕەفە ئەوا دروستە بەڕۆژوو بیت ، چونکە لەبەر ئەوە خەڵک بەڕۆژوو نابێت کەڕۆژی شەممەیە ، بەڵکو لەبەر ئەوە بەڕۆژوو دەبێت چونکە کەوتۆتە یەکێکە لەو ڕۆژانەوە کەدروسته تیایدا بەڕۆژوو بیت .

" انتهى من "مجموع فتاوى ورسائل الشيخ ابن عثيمين" .
===============
(1) وعند المذاهب الفقهية الأربعة: يُكرَه إفرادُه بالصيامِ لِغَيرِ الأسباب المذكورة. ومن أهل العلم كابنِ تيمية وابنِ حَجَر وغيرهما، من ذهَبَ إلى جواز صومِه مُطلقًا. ينظر:((الفتاوى الكبرى)) لابن تيمية (5/378)، ((اقتضاء الصراط المستقيم)) لابن تيمية (2/71 – 79)، ((فتح الباري)) لابن حجر (10/362).
(2) ((حاشية الطحطاوي على مراقي الفلاح)) (ص 436)، وينظر: ((بدائع الصنائع)) للكاساني (2/79).
(3) ((الذخيرة)) للقرافي (2 / 497)، ((القوانين الفقهية)) لابن جزي (ص 78).
(4) ((المجموع)) للنووي (6/439)، ((مغني المحتاج)) للشربيني (1/447).
(5) ((الإنصاف)) للمرداوي (3/347)، وينظر: ((المغني)) لابن قدامة (3/107).
(6) رواه البخاري (1985)، ومسلم (1144).
(7) ((فتاوى نور على الدرب)) لابن باز (16 / 472).
(8) رواه البخاري (1986).
(9) ((مجموع فتاوى ورسائل العُثيمين)) (20 / 36).
(10) رواه البخاري (1914)، ومسلم (1082).
(11) ((مجموع فتاوى ورسائل العُثيمين)) (20 / 58).
(12) رواه مسلم (1164).
(13) رواه البخاري (1976)، ومسلم (1159).
(14) ((مجموع فتاوى ورسائل العُثيمين)) (20 / 37، 58).