خیانەت چیە؟ وە چەند جۆرى هەیە؟
الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على نبينا محمد وعلى آله وصحبه ومن تبعهم بإحسان الى يوم الدين .
خیانه‌ت: بریتییه‌له‌ناپاكى كردن له‌وئه‌ركه‌ی له‌سه‌ر شانیه‌تی بۆنمونه‌ناپاكی كردن له پاراستنى ئه‌مانه‌تدا ، پێغه‌مبه‌رى خوا ـ ﷺ ـ سه‌باره‌ت به‌سیفه‌تى دووڕووه‌كان فه‌رموویه‌تى : نیشانه‌ى كه‌سی دووڕوو سێ شته ، یه‌كه‌م : له‌كاتى قسه‌كردنیدا درۆ ده‌كات ، دووه‌م : كاتێك به‌ڵێنیدا به‌ڵێنه‌كه‌ى ناباته‌سه‌ر ، سێ یه‌م : له‌كاتى سپاردنى ئه‌مانه‌تدا ناپاكى ده‌كات و نایپارێزێت .
خیانه‌ت و ناپاكی چه‌ند جۆرێكی هه‌یه
1) ناپاكى له‌بیروباوه‌ڕ و په‌رستشدا:
بۆ باوه‌ڕدار درووست نییه‌ناپاكى بكات له‌بیروباوه‌ڕیدا نابێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ك شه‌ریك بۆ خوا دابنێت شتێكى تر له‌گه‌ڵ خوا بپه‌رستێت ، وه‌درووست نییه‌ناپاكى له‌په‌رستشه‌كاندا بكات وه‌كو ده‌ست و نوێژگرتن و نوێژكرن و زه‌كات دان و باقى په‌رستشه‌كانی تر.
2) ناپاكى له‌شه‌ره‌ف ناموسدا:
بۆ باوه‌ڕدار درووست نییه‌ناپاكى له‌گه‌لأ ناموس و ئافره‌تى خه‌ڵك بكات ، خواى گه‌وره‌فه‌رموویه‌تى : [وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَا إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلاً] الإسراء-32 . واته : وه ئێوه نزیكی زینا مه‌كه‌ونه‌وه وه پێشه‌كیه‌كانی زینا هه‌مووی حه‌رامه [إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلًا (32)] به‌دڵنیایى ئه‌مه تاوانێكى بێزێنراوه وه خراپترین ڕێگایه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌ره‌و دۆزه‌ختان ئه‌بات.
3) ناپاكى كردن له‌سه‌یركردنى حه‌ڕامدا:
خواى گه‌وره‌فه‌رموویه‌تى : [يَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَمَا تُخْفِي الصُّدُورُ] غافر-19 .
واته: خوا زانیارى هه‌یه‌و ئاگاى له‌و چاوانه‌یه كه‌خیانه‌ت ده‌كات و سه‌یرى ناموسى خه‌ڵك ده‌كات وه‌ئاگاى له‌گشت ئه‌و شتانه‌شه كه له‌ناو سینه‌كاندا شاراوه‌یه.
4) ناپاكى كردن له‌كه‌سایه‌تى و ئه‌مانه‌تدا :
دروست نییه‌باوه‌ڕدار به‌ده‌ست و زمانى ئه‌زیه‌تى به‌رامبه‌رى بدات و ناره‌حه‌تى بكات ، یان ماڵ و سامانى داگیر بكات یان نه‌یپارێزێت و بیفه‌وتێنێت .
5) خیانه‌ت و ناپاكى كردن له‌برایه‌تیدا:
موسڵمان براى موسڵمانه پێویسته‌مافه‌كانى نێوانیان جێ به‌جێ بكه‌ن و یارمه‌تى یه‌كتر بده‌ن و ره‌حم و به‌زه‌ییان بۆ یه‌ك هه‌بێت و مافه‌كانى یه‌كتر پێشێل نه‌كه‌ن و سته‌م له‌یه‌كتر نه‌كه‌ن.
6) ناپاكى كردن له‌كڕین و فرۆشتندا:
پێغه‌مبه‌رى خوا ـ ﷺ ـ جارێكیان به‌لاى گه‌نم فرۆشێكدا تێپه‌ڕى و ده‌ستى خسته‌ناو گه‌نمه‌كه‌و په‌نجه‌كانى گه‌یشت به‌ته‌ڕێتى ، به‌خاوه‌نى گه‌نمه‌كه‌ى فه‌رموو ئه‌م ته‌ڕێتییه چییه؟ پیاوه‌كه‌وتى ئاوى بارانى به‌ر كه‌وتووه پێغه‌مبه‌رى خوا ـ ﷺ ـ پێى فه‌رموو : كه‌وایه بۆ گه‌نمه‌ته‌ڕه‌ت نه‌خستۆته‌سه‌ره‌وه‌بۆ ئه‌وه‌ى خه‌ڵك بیبینێت ، هه‌ر كه‌سێ ناپاكیمان له‌گه‌ڵدا بكات له‌ئێمه‌نییه .
7) ناپاكی كردن به‌رامبه‌ر به‌وڵات:
بۆ هیچ كه‌سێك درووست نییه خیانه‌ت له وڵاته‌كه‌ى بكات و یارمه‌تى دوژمنانى وڵاته‌كه‌ى بدات .
8) ناپاكى كردن له‌به‌ڵێندا:
هه‌ركه‌سێك په‌یمان و به‌ڵێنى به‌كه‌سێكدا واجبه‌به‌جێى بگه‌یه‌نێت و هه‌ڵى نه‌وه‌شێنێته‌وه ، چونكه هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى به‌ڵێن له‌نیشانه‌ى دووڕووه‌كانه.
9) ناپاكى كردن له‌هاوسه‌رێتیدا:
درووست نییه‌بۆ پیاو یان بۆ ئافره‌ت ناپاكى به‌رامبه‌ر یه‌كتر بكه‌ن و شه‌ره‌ف و ناموسى یه‌كتر نه‌پارێزن ، ده‌بێت زۆر وریا بن و خۆیان له‌سه‌ریركردنى حه‌ڕام و په‌یوه‌ندى ناشه‌رعى و به‌د ره‌وشتى بپارێزن چونكه‌زۆر گوناهبار ده‌بن و زه‌ره‌رمه‌ندى دونیاو قیامه‌ت ده‌بن .
10) ناپاكى كردن له‌په‌روه‌رده‌كردنى منداڵدا:
دایكان و باوكان به‌رپرسن له‌په‌روه‌رده‌كردنى منداڵه‌كانیاندا بۆیه‌ده‌بێت زۆر به‌ڕێك و پێكى منداڵه‌كانیان په‌روه‌رده‌بكه‌ن و له‌گشت خراپه‌یه‌ك بیانپارێزن و ئامۆژگاری خێریان به‌كه‌ن .
وصلى الله على نبينا محمد وعلى آله وصحبة وسلم
نوسینى: م. هه‌ڵگورد مصطفى گه‌ڵاڵه‌یی
تاوانەکانى زمانئەو تاوانانە چین كە ئەگەر كەسێك بیكات خوای گەورە تەوبەی لێ قەبوڵ ناكات؟ حوكمی لابردنی مووی نێوان ههردوو برۆ چیە؟ وە ئایا ڕهنگ كردنی برۆ به ڕهنگی زهرد یان به ڕهنگی پێست حه‌رامه ؟حوکمى درۆ کردن بۆ وەرگرتنى ئیقامە لە دەرەوەى وڵات چیە؟حوكمی شەرواڵ درێژی چی یە بۆ پیاوان؟ 
