خەڵکانێک لە ئێستادا کە خێر و صەدەقە دەکەن و هاوکارى هەژارەکان دەکەن وێنە بڵاو دەکەنەوە لەتۆڕە کۆمەڵایەتییەکان جا پرسیارەکەم ئەمەیە ئایا خێر وصەدەقە بەنهێنى بکرێ باشترە یان بە ئاشکرا؟
بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
یەکەم : ئەصڵ ئەوەیە کە خێر و صەدەقە کردن بە نهێنى بکرێ
ئەصڵ ئەوەیە کە خێر و صەدەقە کردن بە نهێنى بکرێ چونکە پاداشتى زیاتر و گەورە ترە ، هەروەک خواى گەورە دەفەرموێ :
﴿ إِن تُبْدُوا الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِيَ ۖ وَإِن تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ ۚ وَيُكَفِّرُ عَنكُم مِّن سَيِّئَاتِكُمْ ۗ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ (٢٧١)﴾
واتە : ئه‌گه‌ر صه‌ده‌قه‌و خێرتان كرد ئاشكرای بكه‌ن ئه‌مه شتێكی چاكه بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵكی چاوتان لێ بكات، به‌ڵام ده‌بێت ئاگاتان له نیه‌تتان بێت و توشی ریا نه‌بن [وَإِنْ تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ] وه ئه‌گه‌ر هاتوو به نهێنی بیده‌ن به‌فه‌قیرو هه‌ژاران ئه‌مه‌یان باشتره بۆ ئێوه [وَيُكَفِّرُ عَنْكُمْ مِنْ سَيِّئَاتِكُمْ] وه خوای گه‌وره له خراپه‌كانتان خۆش ئه‌بێ به‌هۆی ئه‌و صه‌ده‌قه‌یه‌ی كه كردووتانه به نهێنی و به ئاشكرا [وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ (271)] وه خوای گه‌وره زۆر زانیاریه‌كی ووردی هه‌یه وه زانایه به كرده‌وه‌كانی ئێوه.
دووەم : فەزڵی خێر و صەدەقە بە نهێنى
وە صەدەقە کردن بە نهێنى توڕەیی پەروەردگار لادەبات.
پێغەمبەری خوا ﷺ فەرموویەتی: (صَدَقَةَ السِّرِّ تُطْفِيءُ غَضَبَ الرَّبِّ) صَحِيح الْجَامِع للشَيخ الألبَاني (3759).
واتە: خێرو صەدەقەی نهێنی تووڕەبوونی پەروەردگار لادەبات نایهێڵێت.
وەهەروەها ئەو باوەڕدارەی ماڵ و سامانی دەبەخشێت بە نهێنی لەژێر سێبەری عەرشی پەروەردگاردا حەشر دەكرێت
وەکو پێغەمبەری خوا ﷺ فەرموویەتی : (سَبْعَةٌ يُظِلُّهُمُ اللَّهُ فِي ظِلِّهِ يَوْمَ لاَ ظِلَّ إِلاَّ ظِلُّهُ: وَرَجُلٌ تَصَدَّقَ بِصَدَّقَةٍ فَأَخْفَاهَا حَتَّى لاَ تَعْلَمُ شِمَالُهُ مَا تُنْفِقُ يَمينُهُ) الْبُخَاريّ(660)
واتە: حەوت كۆمەڵ هەن پەروەردگار لە ڕۆژی دواییدا دەیان خاتە ژێر سێبەری عەرشی خۆیەوە، لەو ڕۆژەدا هیچ سێبەرێك نییە جگە لەو سێبەرە: پیاوێك خێر دەكات و دەبەخشێت بەشاراوەیی، ئەگەر بەدەستی ڕاست ببەخشێت نایەڵێت چەپی پێی بزانێت.
سێیەم : سودی خێر و صەدەقە بە نهێنی
صەدەقە کردن بەنهێنى پارێزراوت دەکات لەوەى کە توشی ڕیا ببی و نەفست ڕادێنێ لەگەڵ ئیخلاص و خوا مەبەست بوون لە کارەکەدا ، زیاتر ئیخلاصی تێدایە .
وە تەنانەت هەندێ لە زانایان دەفەرموون : باشترە کە خۆت ڕاستەخۆ ئەو خێر وصەدەقە نەگەیەنى بەڵکو کەسێک بکەى بە وەکیل و ئەو بۆت بگەیەنێ ، تاوەکو کەس نەزانێ کە تۆ ئەو خێر و صەدەقەیەت کردوە ئەمەش زیاتر دەتپارێزێ لە ڕیا .
چوارەم : چ کاتێک باشە خێر و صەدەقە بە ئاشکرا بکرێ ؟
وەکو سەرەتا ئاماژەمان پێ دا ئەصڵ ئەوەیە کە صەدەقە بە نهێنى بکرێ ، بەڵام ئەگەر بۆ بێ دەنگ کردنی کەسانی مولحید و بێباوەڕ بێ تا بزانن دڵسۆزانی خەڵک و خێرخوازان بریتین لە ئەهلی مزگەوت و حاجی و مامۆستایانی ئاینی ، وەهەروەها گەر بۆ تەشجیع کردنى کەسانى تر بێ یان بۆ مەصڵەحەتێک بێ دەکرێ بە ئاشکرا صەدەقە بکرێ بەتایبەت کاتێک کەسێک بۆ نموونە گومانى پێ ببرێ کەزەکات نادات ، یان بۆ ئەوەى کەسانى تریش چاوی لێ بکەن دەکرێ لەم کاتەدا بە ئاشکرا زەکات وخێرەکەى ببەخشێ ئەمەش لە بابی : (من سنّ سنة حسنة فله أجرها وأجر من عمل بها إلى يوم القيامة) واتە : هه‌ر كه‌سێك ڕێگايه‌كى باشى بۆ خه‌ڵکى داڕشت ئه‌وا پاداشتى كرداره‌كه‌ى خۆى و هه‌موو ئه‌و كه‌سانه‌شى بۆ هه‌يه كه ره‌فتارى پێده‌كه‌ت تاوه‌كو ڕۆژي دواىى .
بەڵام ئەبێ زۆر ئاگادارى نیەتى ببێ و توشی ڕیا نەبێ . والله أعلم .
خواى گەورە فەرموویەتى : ﴿ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلاَنِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ ﴾ سورەتی: البقرة ئایەتی ژمارە: ٢٧٤
ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ماڵی خۆیان ئه‌به‌خشن به شه‌و و به‌ڕۆژ، به نهێنی و به ئاشكرا، پێویستی كرد به نهێنی، وه پێویستی كرد به ئاشكرا بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵكی چاویان لێ بكات، وه‌نه‌فه‌قه‌ی ماڵ و منداڵی خۆتیش ده‌گرێته‌وه [فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ] ئه‌مانه ئه‌جرو پاداشتی خۆیان هه‌یه لای خوای گه‌وره [وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ] وه كه مردن ترسیان له‌سه‌ر نیه بۆ داهاتوویان [وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ (274)] وه خه‌فه‌ت ناخۆن له ڕابردوویان له دونیادا، چونكه خوای گه‌وره باشتریان پێ ده‌به‌خشێت.
وە زاناى پایەبەرز شێخ ابن عثيمين به‌ڕه‌حمه‌ت بيت ده‌فه‌رمووێت : هه‌ندێک جار ئاشكراكردنى خێر و چاكه باشتره له‌وه‌ى به نهێنى بێت ، ئه‌و كاته‌ش ئه‌گه‌ر مه‌صڵەحەتێک هه‌بوو له ئاشكرا كردنيدا وه‌كو ئه‌وه‌ى خه‌ڵکى چاوى لێ بكه‌ن و كرداره‌كه‌ى ئه‌و دووباره بكه‌نه‌وه ، له‌م حاڵه‌ته‌دا ئه‌و كه‌سه له‌وانه‌يه كه ڕێنمونى خەڵکى ده‌كات بۆ كارى چاكه ، وه ڕێگايه‌كى باشى بۆ خه‌ڵكى داڕشتووه ، وه هه‌ركه‌سێكيش ڕێنمونى خەڵکى بكات بۆ چاكه ئه‌وا وه‌كو ئه‌و كه‌سه وايه خۆى چاكه‌كه‌ى كردبێت وه هه‌ركه‌سێك ڕێگايه‌كى باشى بۆ خەڵکى داڕشت ئه‌وا پاداشتى كرداره‌كه‌ى خۆى و هه‌موو ئه‌و كه‌سانه‌شى بۆ هه‌يه كه ره‌فتارى پێده‌كه‌ت تاوه‌كو ڕۆژى دواىى) . فتاوى الشيخ ابن عثيمين
وە هەروەها شێخ ابن عثيمين به‌ڕه‌حمه‌ت بێت ده‌فه‌رمووێت : شاردنه‌وه‌ى به‌خشينه‌كان باشتره بێگومان ته‌نها له‌و كاته‌دا نه‌بێت كه له‌وانه‌يه هۆكارێك هه‌بێت بۆ ئه‌م شاردنه‌وه‌ى باشتر نه‌بێت ، وه‌كو ئه‌وه‌ى له ئاشكرا كردنى به‌خشينه‌كه‌دا هاندانى خه‌ڵکى ديكه‌ى تێدا بێت بۆ به‌خشين و صه‌ده‌قه ، له‌م حاڵەته‌دا ئاشكرا كردن باشتره ...
حاڵەكه‌ش له سێ پله به‌ده‌ر نيه :
1- له‌وانه‌يه نهێنى سود به‌خش تر بێت ،
2- يان ئاشكرا كردن سود به‌خش تر بێت .
3- ئه‌گه‌ر وه‌كو يه‌ك بوون ئه‌وا نهێنى باشترينه. شرح رياض الصالحين
وه له هه‌ردوو دۆخه‌كه‌شدا بێگومان نيه‌تى كه‌سه‌كان ڕۆڵى كارگه‌رى خۆى هه‌يه .
پێنجەم : بڵاو نەکردنەوەى وێنەى ئەو کەسانەى کە خێریان پێ دەکەى
لە کاتى خێر وصەدەقە کردن بەهەژاران نابێ وێنەى ئەو کەسانە بگرێت کە خێر و صەدەقەى پێ دەکات و پاشان بڵاوى بکاتەوە ، چونکە ڕەنگە بچێتە ژێر ئەو ئایەتەى کە خواى گەورە سەبارەت بە ئادابی بەخشین فەرموویەتى :
﴿ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا يُتْبِعُونَ مَا أَنفَقُوا مَنًّا وَلَا أَذًى ۙ لَّهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ﴾ سورەتی: البقرة ئایەتی ژمارە: ٢٦٢
واتە : ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ماڵی خۆیان له پێناو خوای گه‌وره‌دا ئه‌به‌خشن [ثُمَّ لَا يُتْبِعُونَ مَا أَنْفَقُوا مَنًّا وَلَا أَذًى] پاشان منه‌ت ناكه‌ن به‌سه‌ر ئه‌و كه‌سه‌ی كه پێیان به‌خشیوه وه ئازاریشی ناده‌ن به‌وه‌ی كه ده‌مدرێژی و قسه‌ی پێ بكه‌ن [لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ] ئه‌مانه ماده‌م نیه‌تیان بۆ خوای گه‌وره بووه وه منه‌تیان به‌سه‌ر ئه‌و كه‌سه‌دا نه‌كردوو ئازاریان نه‌داوه ئه‌جرو پاداشتی خۆیان هه‌یه لای خوای گه‌وره [وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ] وه دوای ئه‌وه‌ی كه مردیشن ترسیان له‌سه‌ر نیه بۆ داهاتوویان [وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ (262)] وه خه‌فه‌تیش ناخۆن له ڕابردوویان له دونیادا له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خوای گه‌وره له قیامه‌تدا باشتریان پێ ئه‌به‌خشێ.
شەشەم : پاداشتى خێر و صەدەقە لە ئیسلامدا
لەکۆتاییدا ئەوەشتان بیر دەخەینەوە کە خێر وصەدەقە کردن پاداشتى زۆر زۆر گەورەیە لە ئاینى پیرۆزى ئیسلامدا ، و یەكێك لە بەها جوانەکانى ئاینى پیرۆزى ئیسلام ئەوەیە کە لە چەندین ئایەت و فەرموودەدا هانى داوین بۆ خێر و صەدەقە کردن ، وە پاداشتێکى زۆر زۆرى داناوە بۆ ئەو موسڵمانانەى کەوا خێر و صەدەقە دەکەن لەوانە :
یەكەم: خێر و صەدەقە خواى گەورە پاداشتی گەورەى بۆ داناوە لە ( 1 بە 700) و تا زیاتریش
دووەم: خێر و یارمەتی تاوان دەشواتەوە و نایهێڵێ:
سێیەم: صەدەقەو یارمەتی بەربەستە لەنێوان خاوەنەكەی و دۆزەخدا :
چوارەم : بەهۆى صەدەقەوە لە قیامەتدا لە دەرگاى خێر و صەدەقەوە بانگ دەکرێی بۆ بەهەشت
پێنجەم : ئەو موسڵمانانەى کە ماڵ دەبەخشن بە نهێنی لەژێر سێبەری عەرشی پەروەردگاردا دەبن
شەشەم : مەلائیکە دوعاى خێرت بۆ دەکەن
حەوتەم : بە هۆى خێر و صەدەقەوە ڕزق و ڕۆزیت زیاد دەکات .
هەشتەم: خێرو صەدەقەی نهێنی هۆكارە بۆ نەمانی توڕەیی پەروەردگار
نۆیەم : دەبێتە هۆکارى چارەسەرى نەخۆشی
دەیەم : خێرو صەدەقەدان هۆكارە بۆ ئەوەی خەڵات و دیاری تایبەتی خوای گەورەت بۆ بێت
ستافی وەڵامەکان
حوکمى بەکارهێنانى وشەى صودفە چیە؟ ئایا دروستە بڵیم بە صودفە فڵانەکەسم لەبازاڕ بینى؟ساختەكردنی شەهادە لەپێناو كارو پیشەدادانانى کچ لە جیاتی خوێن لە سوڵحی عەشایەری داچۆنێتى خۆپاراستن لە توڕەبوونڤایرۆسی کۆرۆنا و چەند هەڵوێستەیەک
